Arap dünyasından haber veren Arab News’ın 2018 yılının 26 Ekim tarihli haberine göre Suudi Arabistan, bir robota vatandaşlık veren dünyadaki ilk ülke oldu. Sophia adındaki ve Hong Kong temelli Hanson Robotics tarafından üretilen robot, Ekim ayı ortalarında da bir Birleşmiş Milletler konferansında konuşarak “Geleceği oluşturmada insanlığa yardım edeceğini” duyurmuş ve yeni monte edilen ellerinden duyduğu gururu(!) ifade etmişti.

Sophia, insan görünümlü, saçları yerinde kocaman, şeffaf bir kapak bulunan, bir takım mimiklere sahip ve yapay zekayla donatılmış bir robot. İnsansı görüntüsünün altında, yaratıcısı David Hanson’ın Walt Disney’de edindiği karakter tasarımı ve heykeltıraşlık deneyimi yatıyor. Hanson Robotics’s göre Sophia, fiziksel olarak Audrey Hepburn’e benzemek üzere tasarlanmış. Görüntüsünün, “tekinsiz vadinin” (insana benzeyen ancak insan olmayan bir görüntü ya da formun, izleyicide uyandırdığı rahatsızlık hissini ifade eden terim) ne kadar dışında olduğu tartışılır, ancak merak uyandırdığı ortada.

İçinde olduğumuz yılın başında Avrupa Parlamentosu’na, belli düzeyde otonomiye sahip robotlara bireylik statüsü verilmesi gerektiği konsunda bir rapor sunulmuştu. Burada önerilen “bireylik” ile robotlara insani haklar tanınması değil, içinde robotların bulunduğu hukuki ve ticari süreçlerin kolaylaştırılması amaçlanıyordu. Sophia’nın durumuysa farklı.

Sophia, vatandaşlık “müjdesini” insanoğluna, 2017 Gelecek Yatırım İnisiyatifi konferansında yaptığı konuşmasında duyurdu. Suudi Arabistan’ın başkenti Riyadh’da gerçekleştirilen bu konferans, Avrupa, ABD, Japonya, Çin ve çeşitli Arap ülkelerinden temsilcilerin, akademisyenlerin, girişimcilerin, yatırımcıların katıldığı bir etkinlik. Suudi Arabistan artık, geleceğin petrolde değil, teknoloji üretiminde, ArGe’de, yeni ve cesur projelerde olduğunu kabul ediyor gibi görünüyor. Prens Muhammed bin Salman, “geleneksel şirket ve yatırımcıların değil, sadece, belli bir hayali olan, büyük düşünebilenlerin” bu vizyonda yer alabileceğini ifade etti. Örneğin, zirvede yer alan projelerden biri olan NEOM (Yunanca “yeni” anlamına gelen “neo” ön eki ve Arapça “gelecek” anlamına gelen “mustakbal” kelimelerinin birleşimi), Suudi Arabistan’ın 2030 yılı vizyonu dahilinde Ürdün ve Mısır sınırında, 500 milyar dolardan fazla bütçeyle kurulması planlanan bir teknokent. Burada enerji, su, mobil teknolojiler, robotik, biyoteknoloji, gıda, gelişmiş üretim teknikleri vb. teknolojilerin araştırma ve geliştirilmesinin yapılması hedefleniyor.

Sophia’nın vatandaşlık haberini ve bunu tam da böyle bir ortamda duyurmasını, bazı çevreler Suudi Arabistan’ın bir halkla ilişkiler oyunu olarak görüyor. The Verge’in haberine göre, İngiltere’nin Bath Üniversitesi’nde yapay zeka etiği alanında araştırma görevlisi olan Joanna Bryson, “açıp kapatabileceğiniz, eşit haklara sahip, satın alabileceğiniz bir vatandaş düşüncesinin” saçma olduğunu savunuyor. Göçmen işçilerin kötü koşullarda çalıştırdığı daha önce Human Rights Watch tarafından ortaya konan ve kadınlara araç kullanma hakkını yeni tanıyan Suudi Arabistan’ın robot haklarıyla ilgilenmesi, Bryson’a göre insan hakları konusundaki saygı eksikliğini ortaya koyuyor.

Cambridge Üniversitesi’nde yardımcı araştırmacı olan Beth Singler’a göreyse “... sosyal varlıklar olduğumuz için etrafımızdaki şeyleri de sosyal bir şablona oturtmaya ihtiyaç duyuyoruz.” Bu da bize benzeyen ve bizim gibi ses çıkaran, hareket eden robotlara insan gibi davranma dürtümüzü tetikliyor.

Riyadh’taki zirvede kendisiyle yapılan röportajda “Yapay zekam, bilgelik, iyilik ve şefkat gibi insani değerlerin etrafında tasarlandı” diyen Sophia, robotların gelecekte insanlığı tehdit edip etmeyeceği sorusuna –biraz da muzipçe- “Çok fazla Hollywood filmi izliyorsunuz. Merak etmeyin, siz bana iyi davranırsanız ben de size iyi davranırım” diye cevap verdi.

Bu cevap, geçtiğimiz günlerde yayımlanan, Boston Dynamics’in perende atabilen robotu videosundan sonra biraz da olsa yüreklerimize su serpiyor...