Bu içerik Prof. Dr. Gökhan Erkol tarafından kaleme alınmıştır.

Genel sağlık hizmetlerinin daha iyi hale gelmesiyle, tüm ülkelerde olduğu gibi ülkemizde de yaşlı nüfus giderek artmaktadır. Bunun önemli sonuçlarından bir tanesi de beyinde hücre bozulması ve hücre kaybıyla giden hastalıkların artmasıdır. Alzheimer hastalığı da bunlardan biridir ve giderek daha fazla ailede görülmeye başlamıştır.

Hastalığın başlangıç evrelerinde hastalar sıklıkla bağımsız olmalarına karşılık, ileriki zamanlarda gerek yardım ihtiyaçları artmakta gerekse ortaya çıkabilen davranışsal sorunlar nedeniyle aile içindeki yaşam giderek zorlaşmaktadır.

Alzheimer hastalığının ilk evrelerinde hasta yakınları nelere dikkat etmeli?

• İlk evrede hastalar sıklıkla evde daha önce kullanabildikleri cep telefonu, kumanda ve elektrikli ev aletlerini daha zor kullanır hale gelirler ya da hiç kullanamazlar. Bu dönemde gerekmediği halde bu aletleri yenilemek (örneğin hastaya akıllı telefon almak) tavsiye edilmez.

• Hastaların bu dönemde ilaçlarını takip etmeleri zorlaşmıştır, hatalı ilaç alımları ve almayı unutma söz konusu olabilir. İlaç alımının kontrolü giderek önem kazanır.

• Yemek pişirme, evde basit tamirler yapma, alışveriş planlama ve yapma, ulaşımı yönetebilme sorunları başlar. Bu konularda da hastaların teşvik edilmesi, ancak çok fazla müdahil olmadan uzaktan kontrolü önemlidir.

• Hastanın yol ve yön bulma zorluğu varsa sokağa çıkarken yanında birisi olması ve akıllı saatler gibi izleme özelliği olan cihazların kullanılması önerilir.

• Hastanın unutkanlığı fark edildiğinde genellikle bir şeyleri sık sık sorup hatırlayıp hatırlamadığını kontrol etmek sık yapılan bir hatadır. Hastalar sınav telaşına girip daha da unutkan hale ya da yanlış şeyler söyleme kaygısıyla az konuşur hale gelebilirler.

• Hastalara aileye ait resimlerle kişileri hatırlatmak ve hastanın odasını tanıdığı eşyalarla döşemek önemlidir. Evde kolay görülebilir büyük yazılı bir takvimin ve saatin varlığı, çok parlak olmayan ancak iyi bir aydınlatma varlığı yarar sağlayacaktır. Özellikle hasta etrafı unutmaya başladığında sık yer değişikliklerinden kaçınmak, kafa karışıklığı açısından faydalıdır.

• Hastaların hobileri varsa, bunların sürdürülmesi teşvik edilmelidir. Ancak, daha önce hiç ilgilenmedikleri yeni şeyleri hobi olarak benimsetmeye çalışmak bazen tepkisel davranışlara neden olabilir.

Alzheimer hastalığının ilerleyen evrelerinde hasta yakınları nelere dikkat etmeli?

• Hastalığın sonraki evrelerinde, hastaların temel günlük yaşam aktivitesi sorunları da (yemek yemek, banyo, tuvalet, giyinme, öz bakım vb.) başlar. Burada da temel prensip, hastanın tüm bunları mümkün olduğunca kendisinin gerçekleştirmesine yardım edilmesidir.

• Davranış sorunları ve tutturmalar söz konusu olabilir. Hastalarla doğrudan çatışmaya girmek, sürekli hayır cevabı vermek tavsiye edilmez. Ancak, hastanın ilgi ve dikkatini başka bir olaya çekmek yararlı olabilir. Ayrıca, sıklıkla bir olay hakkında ikna edilseler bile tekrar unutarak aynı konuyu gündeme getirebilirler.

• Hastanın bakımında önemli rolü olan yakınlarının bedensel ve ruhsal sağlığının korunması da izlemde çok önemlidir. Eldeki tüm bakım verenleri aynı anda kullanmaktan ziyade, belirli bir planlama yapılarak dinlenme fırsatı verilmesi hem bakım verenlerin direncini artırır hem de hastaya bakmalarıyla ilgili motivasyonları kırılmamış olur.

• Ek olarak, zaten etraftaki bilgiyi işleme gücü azalmış hastanın birden çok kişiyle (özellikle geniş aile toplantılarında) bir araya gelmesi hastanın kafasının daha da karışmasına neden olabilir.

• Ve son olarak, bir yardımcı bakıcı edinmek gerekli hale geldiğinde, bunu mümkünse hastalık çok ilerlemeden yapmak ve sık bakıcı değiştirmemek önemlidir.

Alzheimer hastalığının en az iki kişilik (hasta ve bakım veren) bir hastalık olduğu hiç akıldan çıkarılmamalı, tedavi arayışı içinde kısa yoldan çok parlak başarılar vaat eden seçeneklerden mümkün olduğunca kaçınılmalıdır.