Yenidoğan bebeklerde gaz problemi ve çözümleri

Bebeklerin ilk üç ayında doktora başvurularının yüzde 10-15 ağlama sebebiyle ilişkili. Bebeklerin bu huzursuzluğunun altında yatan neden infantil kolik, yani gaz problemi... Bu sorun, genellikle bebek 4 aylık olana kadar, haftada üç gün, günde üç saat kadar süren ağlama nöbetleri olarak kendini gösteriyor. İlk aylar zor olsa da kendiliğinden iyileşmesi açısından iyi seyirli bir hastalık.

Anne ve bebek ilişkisinin, annenin yaşam alışkanlıkları ve beslenmesinin, buna bağlı olarak anne sütünün de gaz problemi üzerinde etkili olduğuna dair hipotezler mevcut. Anne sütü ile beslenen bebeklerde sorunun daha az olduğu görülebiliyor. Peki, gaz problemi niçin ortaya çıkıyor, önlemek mümkün mü, sağlıklı bir anne sütü alımı için nelere dikkat edilmeli? Anadolu Sağlık Merkezi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanları Dr. Ebru Gözer ve Dr. Ela Tahmaz Gündoğdu anne ve babalar için gaz problemine dair merak edilenleri anlatıyor…

Yenidoğan bebeklerde gaz sorununun kaynağı nedir?

Bebeklerde gaz sorununun neden kaynaklandığına dair üç ayrı hipotez var. Bunlardan ilki annenin tükettiği inek alerjik olabilecek besinler sebebiyle bebekteki bağırsak geçirgenliğinin artması sonucu bebeğe geçmesi. Bu besinler arasında; inek sütü ve ondan üretilen ürünler, soya, kahve, fındık, fıstık, çikolata, kabuklu deniz ürünleri, brokoli, yeşil biber ve baharatlı yiyecekleri sayabiliriz.

Bir başka hipotez ise annedeki duygusal sıkıntı, değişkenlik ve endişenin bebekte gaz problemine yol açtığı yönünde. Ailede çatışmalar, annenin bebeğe vakit ayıramaması, stres, eş ve sosyal desteğin yetersiz olması, annenin gebelikte aşırı sağlık problemlerinin olması, travmatik doğum veya doğum sonrası hastanede uzun süre kalma gibi durumlar gaz problemi için önemli risk faktörleri.

Merkezi sinir sistemi gelişimi de sorunun kaynağı açısından bir başka hipotez. İlk aylarda bağırsaklarda melatonin azlığı nedeniyle gevşeme, rahatlama süresi yeterli olmuyor. Üçüncü aydan sonra melatonin düzenli salınıma başladığında, gaz problemi de ortadan kaybolur.

Bebeğin gazı olduğunu nasıl anlarız?

Bebeklerde yüksek tonlu aşırı ağlama ile birlikte ayaklarını karına çekme, gerinme, karın şişliğinde artma, bağırsak seslerinin duyulması, kusma, kabızlık veya sık kaka yapma görülür. Bebek, kaka sonrası rahatlayabilir ancak bazen bu etkili olmaz. Zor sakinleşen bebek genellikle 2-3 saatin sonunda kendiliğinden susar. Genellikle dördüncü ayın sonunda gaz yakınmaları ortadan kalkar.

Şuruplar faydalı değil

Gaz probleminde, bitki çayları ve bitkisel kökenli gaz giderici şurupların yeterli etkinlikleri olmaması ve yan etkileri nedeniyle bebeklerde kullanımı önerilmiyor. İlaç tedavisinde sık kullanılan simetikon, gazın rahat çıkarılmasını sağlıyor ancak faydalı olmuyor. Spazmı gidermeye yönelik ilaçlarla da ciddi yan etkiler gözleniyor...

Ne zaman uzmana başvurmalı?

Artan şiddette ağlama veya ağlama süresinin uzaması, buna eşlik eden kusma, kanlı kaka, beslenme isteksizliği, artan karın şişliği, ciltte yaygın egzama, kilo alımında duraklama, boğulmuş fıtık, ateş, bilinç değişikliği gibi bulgular varsa mutlaka doktora başvurulmalıdır. İdrar yolları enfeksiyonu, ani gelişen orta kulak iltihabı ve inek sütü alerjisi ekarte edilmelidir.

Emziren anne nasıl beslenmeli?

Yenidoğan bebeğin beslenmesi için annenin salgıladığı sütün enerjisi ve besin ögeleri, annenin yedikleri ile kendi vücudundaki depolardan sağlanır. Anne sütü ile beslenen bebeklerde gaz probleminin daha az görüldüğü de düşünülürse, sağlıklı bir anne sütü alımı için annenin beslenme alışkanlığı da oldukça önemli.

Sağlıklı bir annenin günde ortalama 700-800 ml süt salgıladığı esas alındığında emziklilik döneminde günlük enerji ihtiyacına 750 kalori ek yapılmalıdır. Bu miktarın 500 kalorisi annenin yediklerinden, 250 kalorisi ise gebelikte kazanılan depolardan karşılanıyor.

Emzirirken annenin sıvı alımını artırması önemli. Günlük alınan toplam sıvı miktarı yaklaşık üç litre olmalı. Bu miktar pratik ölçülerle 12 su bardağı su, süt, ayran, hoşaf, komposto, limonata, şerbet, meyve suları şeklinde öneriliyor. Çay, kahve gibi içecekler ise süt verimini azaltıyor. Dengeli ve yeterli beslenen kadınlarda, gebelikte biriken deri altı yağ dokusu, süt yapımında kullanılıyor. Dolayısıyla bu süre içinde zayıflama diyeti yapılmaması öneriliyor.

Anneler dikkat!

Bebeklerde gaz sancısının sıklığının sigara içen annelerin bebeklerinde, 2 kat daha fazla olduğunu ve anne sütü alanlarda da daha az sıklıkta olduğunu gösteren çalışmalar var. Ayrıca annenin duygusal durumunun da önemli olduğu, deneyimsiz sinirli ve sabırsız annelerin bebeklerinde daha fazla gözlendiği de az oranda kabul görmektedir.

Bebeklerde gaz sorunu nasıl engellenir?

• Emzirirken beslenmenize özen gösterin. Sigara, kahve, çay, çikolata, baharatlı yiyecekler, annenin sindirim sorunu yaşadığı besinler, kuru bakliyat, kabuklu deniz ürünleri, turunçgiller, lahana, brokoli, bezelye gibi yiyecekler gaza neden olduğu gibi var olan sorunu artırabilir.

• Bebeğinizi dik pozisyonda yeterli sürede emzirin.

• Beslenme sonrası bebeğinizin sırtını sıvazlayarak dik pozisyonda ya da parmak uçları ile hafif sırta vurarak gazını çıkarın.

• Biberonla beslerken bebeğinizin hava yutmadığından emin olun. Biberon seçerken biberon deliği bebeğin bulunduğu ay ile uyumlu olmalıdır. Çok hızlı akmamalı ya da bebek emerken zorlanmamalıdır. Eğer gaz ve kabızlık yakınması oluyorsa mama değişikliği yapılabilir. Besin miktarı ise bebeğin ihtiyacına uygun olmalıdır.

• Aile öyküsünde besin alerjisi olan bebeklerde cilt sorunları, kusma, iştahsızlık, kanlı dışkılama, kilo alamama gibi yakınmalar varsa süt alerjisi olabileceğini unutmayın. Böyle bir durumda annenin diyetinden süt ürünleri çıkarıldığında klinik bulgular düzelir.

• Bebeğinizi kucağınızda hafif dans eder şekilde veya sallayarak, okşayarak tutarken görsel, işitsel ve dokunsal uyaranlar faydalı olacaktır. Fakat aşırı sallamaktan kaçının.

• Sık beslemek ve kucakta olmak bebeğinizi rahatlatabilir. Sallama, ses çıkaran oyuncak veya araçlar, bebek arabası ritmik uyaranlar vereceği için etkili olabilir.

• Karnı üzerine veya kucakta yüzü yere bakacak şekilde kol üzerine yatırma pozisyonu bebeğinizi rahatlatabilir.

• Bebeğinizin emme isteği fazla ise beslenme sonrasında sakinleşmesini sağlamak için kısa süreli emzik verebilirsiniz.

• Bebeğinizi kendi haline ağlamaya asla bırakmayın.

• Açlık, emmek isteği, uyku, uyaran isteği gibi durumları mutlaka gözden geçirin. Bu ihtiyaçlardan birini karşılamanız bebeğinizin daha sakin ve güvende olmasını sağlayacaktır.

• Gaz giderme için kullanılan ilaçlar çoğu zaman etkili olmayabilir. O nedenle ilaç kullanmaktan mümkün olduğunca kaçının.

• Ağlama saatlerine yakın banyo ve sonrasında yapılacak masaj bebeğinizi rahatlatabilir. Banyo sırasında ılık su içinde iken karın masajı, ayakları sıcak tutma, karın üzerine yatma ya da sıcak su torbası ile dikkatli şekilde karna sıcak uygulama da bebeğinizi rahatlatabilir.

• Gaz problemi olan bebeklerin ağlaması kolay şiddetlendiğinden uyaranları azaltmak, sakin ortamda bulunmak, anne ve babanın tutumu da bebeğin sakinleşmesini sağlayabilir. Ancak bu, mizacı gereği sürekli uyaran ihtiyacı olan bir bebekte tersine daha fazla ağlamaya da (benimle ilgilenin) neden olabilir.

• Bebeği izleyen çocuk doktoru mutlaka aileye sorun hakkında detaylı bilgi vermeli, empati kurmalı ve güven vermelidir. Doktor, gaz probleminin kendini sınırlayan ve iyileşen bir hastalık olduğunu vurgulamalıdır.