“Yenilen yiyecekler bebeğin cinsiyetini belirlemede etkili midir? Çin takvimine göre hamile kalarak bebeğin cinsiyeti belirlenir mi?” Çocuğun cinsiyetini belirlemede çeşitli yöntemlerin uygulandığını biliyoruz. Peki bu yöntemlerin bilimsel gerçekliği var mı? Merak ettik ve uzmanına sorduk. Acıbadem Bahçeşehir Tıp Merkezi Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Dr. Ceyda Aydın da yanıtlarıyla konuya açıklık getirdi.

Bebeğin cinsiyeti ne zaman oluşmaya başlar?

Bebeğin cinsiyeti yumurta spermle döllendiği anda genetik olarak belli olur. Erkek ve kadın cinsel organları aynı yapılardan türediği için ilk 7 haftaya kadar gelişimleri aynıdır ve aynı görünürler. 9-10. hafta civarında kız ve erkekler farklı şekilde, sahip oldukları farklı hormonlar ve reseptörler sayesinde kendi genetik yapıları yönünde gelişim göstermeye yönelirler.

Hamilelikte bebeğin cinsiyeti tam olarak ne zaman ve hangi yöntemler ile belli olur?

Hamilelik döneminde cinsiyeti belirlemek için en sık kullanılan yöntem ultrasonografidir. Erkek ve kadın cinsiyet ayrımı çok daha önce olmasına rağmen bu farklılığın ultrasonda görülmesi için belirli bir büyüklüğe ulaşması gereklidir. Bu ayrım 12-13 hafta civarında yapılabilse de, 16. haftadan sonraki görüntüler bize daha net bir ayrım imkanı sağlar. Cinsiyet ayrımında nadiren de olsa bebeğin pozisyonuna bağlı yanılmalar olabilir. Doktorunuzun bir ay ara ile yaptığı iki ultrason muayenesinde aynı cinsiyeti tespit etmesi yanılma payının en aza inmesini sağlar.

Ultrasonografi dışında gebelik sırasında yapılan amniyoosentez (anne karnından amnion suyu alınması), koryonvillus biyopsisi, kordosentez gibi yöntemlerle bebeğin kromozomları incelenerek kesin sonuç belli olur. Bu incelemelerde dişi veya erkek kromozomal yapısı izlenir. Ancak bu testler cinsiyete bağlı hastalıkların tespiti dışında sadece cinsiyeti öğrenmek amaçlı yapılmazlar.

Bunların dışında evde annenin idrarı ile 10. haftada yapılabilen cinsiyet belirleme testleri üretilmiştir. Bu testler yüzde 80 oranında doğru cinsiyeti belirleyebilse de bazı etik tartışmaları da beraberinde getirir. İstemediği cinsiyette bebeğe sahip olan çiftler erken dönemde kürtaj ile gebeliği sonlandırabilir. Dünyaya gelen bebeklerde cinsiyetler yaklaşık olarak yarı yarıya olur, bu da doğanın mükemmel dengesini korumak içindir. Erken haftalarda cinsiyet nedeniyle olan gebelik sonlandırmaları bu mükemmel dengeye müdahale etmek olacaktır.

Gebelikten önce yapılan herhangi bir yöntem veya tarihsel hesaplama bebeğin cinsiyetini belirler mi?

Gebelik oluşmadan bebeğin cinsiyetini belirleme isteği, geçmiş tarihlerden günümüze kadar insanların ilgisini çeken bir konu olmuştur. İnsanların cinsiyeti belirleme konusundaki bu istekleri, halk arasında söylemlerle yayılan ve bilimsel olarak doğruluk kanıtı olmayan birçok teknik ve yöntemin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Bilimsel dayanağı olmayan yöntemler arasında en popüler olanlar; biyolojik takvim ve çin takvimi yöntemleridir. Biyolojik takvim yönteminde, kadın ve erkeğin kız ve erkek çocuğa sahip olacağı dönemlerin varlığı kabul edilir ve bu dönemler anne ve baba adayının doğum tarihlerinden yola çıkarak hesaplanır. Çin takvimi yönteminde ise, kadının hamile kalacağı ay ve yaşına göre cinsiyet tahmini yapılan bir çizelge vardır.

Unutulmamalıdır ki herhangi bir yöntemi kullanarak cinsiyeti belirlediğini söyleyenlerin durumu tamamen tesadüften ibarettir. Bilimsel bilgiler ışığında bebeğin kız ya da erkek olma ihtimali yüzde ellidir ve bu durumda uygulanan yöntemden bağımsız olarak çiftlerin yarısının bebeğin cinsiyeti istediği gibi olacaktır.

Bebeğin kız veya erkek olmasında etkili olan faktörler nelerdir?

Bebeğin cinsiyetini belirleyen erkekten gelen sperm hücresidir ve dolayısıyla belirleyici babadır. Ülkemizdeki tüp bebek uygulamalarında yumurtaya enjekte edilecek spermin genetik yapısına bakılarak cinsiyet belirlemesi yapılması ancak cinsiyete bağlı geçiş gösteren hastalıkların engellenmesi gibi tıbbi sebeplerle yapılabilir.

Bebeğin cinsiyetini gebelik öncesi belirlemeye yönelik herhangi bir teknolojik çalışma veya araştırma var mıdır?

Geleneksel yöntemlerden daha güvenilir olan, bilimsel araştırmalar ve bulgular ışığında uygulanan ve hala geliştirilmekte olan yöntemler vardır. Ancak cinsiyet seçim kararının anne ve babaya bırakıldığı bu uygulama ve yöntemlerin yaygınlaşmasının, ilerleyen yıllarda dünyada cinsiyet dengesizliği ile ilgili sorunlar yaratacağını ön görmek çok da zor olmaz.

Selnas Yöntemi (Babychoice yöntemi)

İsviçre’deki laboratuvarlarda geliştirilen ve 1997 yılından bu yana kullanılan yöntemin dayanağı; yumurta hücresinin yüzeyinde bulunan elektriksel çekim gücünün bazı dönemlerde X ( kız ), bazı dönemlerde Y ( erkek ) kromozomu ile döllenmeyi kabul edecek şekilde, annenin biyolojik saatine göre değişmesidir. İsviçre’deki laboratuvara çiftlerin kanları ve bazı bilgileri yollanır, bunlardan edinilen bilgi ile cinsiyet dönemlerini belirleyen takvimler oluşturulur ve çiftlerin bu belirlenen dönemlerde ilişkiye girmesi gerekir. Bu yöntemde anne veya babaya, yumurta ya da sperme herhangi bir müdahale, ayrıştırma yapılmaz. Başarı şansının yüzde 90 olduğu iddia edilmektedir.

Shettlesmetodu

Kolay ve sadece yumurtlama gününü hesaplayarak uygulanabilen bu yöntem; Y kromozomu ( erkek bebek için gerekli ) taşıyan spermlerin, X kromozomu ( kız bebek için gerekli ) taşıyan spermlere göre daha hızlı olması ve daha az yaşaması esasına dayanmaktadır. Buna göre, ilişkiye yumurtlama gününden sonra girilirse hızlı olan Y kromozomlu sperm ile döllenme, erkek cinsiyet ihtimali artar. Diğer taraftan, yumurtlamadan 2 gün önce ilişkiye girilirse dayanıksız olan Y kromozomlu spermler ölmüş olur ve daha uzun yaşayabilen X kromozomlu sperm ile döllenme, kız cinsiyet olma ihtmali artar.

Microsort ve Ericcson yöntemleri

Her iki yöntem de aşılama (IUI) yöntemi ile gebelik oluşturulması gerektirir. Aşılama için hazırlanan spermler X ve Y kromozomu içerenler olarak ayrılır ve istenen cinsiyet kromozomunu içeren spermler yumurtlama gününde rahmin içine bırakılır. Yüzde 70-80 başarı şansı olduğu bildirilmektedir.

PGD ( prekonsepsiyonel genetik tanı ): Gebelik oluşmadan önce cinsiyeti yüzde 100 doğruluk ile belirleyen, en gelişmiş tanı testidir. Bu yöntemde, tüp bebek uygulaması sırasında oluşturulan, henüz rahme yerleştirilmemiş döllenmiş embriyolardan bir hücre alınarak kromozom yapısı incelenir ve cinsiyeti öğrenilir. Eğer embriyo istenen cinsiyette ise rahme yerleştirilerek gebelik oluşması sağlanır. Ülkemizde ve birçok ülkede, cinsiyetin belirlenmesi amacıyla kullanılması yasaktır. Sadece genetik geçişli hastalıkların taranması ve rahme transfer öncesi sağlıklı embriyoların seçilmesi için kullanılır.

Erkeğin spermi kaliteliyse bebek kız olur düşüncesi doğru mudur?

Shettles metodunu destekler nitelikte olan bu düşünce, X kromozomu taşıyan ( kız bebek oluşmasını sağlayan) spermlerin, Y kromozomu taşıyan (erkek bebek oluşmasını sağlayan) spermlere göre daha uzun süre dayanıklı ve canlı kalmasına dayanmaktadır. Yumurtlama gününden önce olan ilişkilerde yumurtlama gününe kadar canlı kalan X kromozomlu spermler sayesinde cinsiyetin kız olma ihtimali daha fazladır. Bu nedenle halk arasında kaliteli (dayanıklı) sperm ile kız cinsiyet arasında bir ilişki olduğu düşünülebilir.

Bebek cinsiyetini belirleyen yiyecekler var mıdır?

Yiyeceklerle bebeğin cinsiyetinin belirlenmesinin kanıtlanmış bilimsel bir dayanağı yoktur. Anne adayının, gebelikten en az 6 hafta öncesinden et, balık, sebze, çikolata, tuz gibi potasyum ve sodyum içeriği zengin besinlerle beslenmesinin erkek bebek ihtimalini; süt, peynir, tuzsuz fıstık, fasulye, brokoli gibi kalsiyum ve magnezyum içeriği zengin besinlerle beslenmesinin kız bebek olma ihtimalini arttırdığı bazı genetik bilimciler tarafından iddia edilmektedir. Ancak beslenme ve cinsiyet ilişkisi hakkında henüz kanıtlanmış bir bilgi yoktur.

Röportaj: Dilay Argün