Önceleri anne babalar bütün çocuklarının 9 aylıkken tuvalet eğitiminin tamamlandığını gururla söylerlerdi, ancak gerçek bunun sadece şanslı bir zamanlama olduğunu gösteriyor! 18 aylık olana kadar mesane ve bağırsağın boşaltılması tamamen otomatik bir reaksiyondur—çocuğun merkezi sinir sistemi (MSS) eylem ve sonuçları arasında bir bağlantı kurmaya yeterli olgunluğa erişmemiştir. Çocuklar beyne sinyal gönderen sinir yolları yeterince olgunlaşana kadar bağırsak ya da mesanelerini kontrol edemezler. Bu genellikle 2-3 yaşında gerçekleşir, ancak bazı çocuklar daha 18 aylıkken buna hazırdır. Çocukların çoğu 4 yaşına geldiğinde bağırsak ve mesane kontrolü gelişmiştir. Gece eğitimi 8 yaş gibi geç bir döneme kadar devam edebilir, ancak çocukların çoğu 5 yaşına geldiğinde gece altını ıslatma olayı ortadan kalkmıştır. Bu temel işlevleri kontrol edebilmek, gelişimin önemli bir kilometre taşıdır ve çocuğun hem psikolojik hem fiziksel açıdan hazır olmasını gerektirir.

Çocuk Gelişimi Anlamak/Doğumdan Ergenliğe isimli kitabın "Tuvalet Eğitimi" bölümünden alıntıladığımız bölümleri dikkatle okuyun. Çocuğunuza tuvalet eğitimi vermeden önce onun bu eğitime hazır olduğundan emin olun. Tuvalet eğitimi konusundaki önerilere kulak vermeniz de işleri kolaylaştıracaktır.

Tuvalet eğitimine hazır mı?

Çocuğun hazır olduğu görülene kadar tuvalet eğitimine başlamanın hiçbir anlamı yoktur. Olağan işaretler şunlardır:

• İdrar çıkışı ya da bağırsak hareketlerine karşı ilgisinin artması; çocuk oyuncaklarını oturağa oturtarak sembolik oyun oynayabilir.

• İdrar yaptığında ya da bağırsak hareketi olduğunda söyler ya da bunu yapmaktan çok rahatsız olduğu görülebilir.

• Bağırsak hareketleri düzenli olmaya ya da alt bezlerinin ıslak çıkması seyrekleşmeye başlayabilir.

• Alt bezi takmaktan hoşlanmaz, hatta ıslandığında bezini çıkarmaya çalışabilir.

Tuvalet eğitimi rahat, telaşsız bir yaklaşım gerektirir. Oturak çok erken dönemde verildiğinde ya da çocuk üzerinde zorla uzun süre oturtulduğunda isyan edebilir ve tuvalet eğitimi olayı bir savaşa dönüşür. Tuvalet eğitimi birkaç günde tamamlanabilir ya da birkaç ay sürebilir. Sabah kuru kalkması daha uzun bir süre gerektirebilir, ancak çocukların çoğu 5 yaşından önce bunu başarır.

Tuvalet eğitimi için öneriler

Bir çocuğu tuvalet eğitimine başlatmadan önce, eğitime hazır olduğunu göstermesi gerekir. Gelişimin tüm kilometre taşları için geçerli olduğu gibi bağırsak ve mesane kontrolü de çok geniş bir yaş yelpazesi içinde elde edilir.

• Tuvalet eğitimi konusunda rahat davranın ve kazalara hazırlıklı olun.

• Oturağı evde bulundurun, böylece çocuk onu tanıyacak ve oyunlarına dahil edebilecektir.

• Bazı çocuklar alt bezi olmadan oturakta otururken kendilerini güvende hissetmezler. Çocuk çekindiğinde önce alt bezi ya da pantolonuyla oturtmayı deneyim.

• Çocuğun alt bezi ya da pantolonu olmadan etrafta koşturabildiği sıcak havalarda tuvalet eğitimine başlamak daha kolaydır.

• Çocuğunuzun başka çocukların tuvaleti ya da oturağı kullandığını görmesi yararlı olur.

• Ailede yeni bir bebek beklenirken eğitime başlarsanız bazı kazalara hazırlıklı olmalısınız.

• Birçok çocuk yeni gelen bebekle birlikte bebeksi davranışlara geri dönerek tepki gösterir.

• Eğitim pantolonları sıradan pantolonlara benzer ancak su geçirmez kılıfları vardır ve eğitimin erken evrelerinde yararlıdır. Ayrıca evde birden çok sayıda oturak bulundurmak da yaşamı kolaylaştırır. Külot şeklinde alt bezleri yeni bir tür eğitim pantolonudur.

• Başarılı olduğunda onu daima övün, başarılı olmadığında kızgınlık ya da hayal kırıklığı göstermeyin; aksi halde kazalar onu üzülebilir.

• Oturağı düzenli olarak sunun, böylece çocuk bunun bir rutin olduğu fikrine alışır. Yemek sonrası, uyku öncesi ya da uyandığında (tuvalet ihtiyacı olduğunu tahmin ettiğiniz zamanlarda) çocuğu oturağa ya da tuvalete oturtabilirsiniz.

• Çocuğun dışkısından iğrenmiş görünmeyin. O oturağı kullanmayı bir başarı olarak algılamakta ve gurur duymaktadır. Çocuklarının bedensel işlevleri hakkında doğal bir utanma duyguları yoktur (utanmalarına erişkinler neden olabilir).

• Bazı çocuklar sifon çekilince korkar; dikkatli ve anlayışlı davranın. Sifonu çekmek için çocuk banyodan çıkana kadar bekleyebilirsiniz.

• Oturağı örtün ve içindekileri tuvalete döküp sifonu çekin. Daima tek kullanımlık eldiven giyin.

• Oturağı kullandıktan sonra çocuğun ellerini yıkayarak iyi hijyen uygulamalarını başlatın.

Çocuk doğrudan “büyüklerin tuvaletine” oturmak isteyebilir; normal klozetin üzerine yerleştirilen bir çocuk oturağı bunu kolaylaştırır. Erkek çocukları da çişlerini oturarak yapmalıdır, ama ayakta çiş yapmayı da öğretmek istiyorsanız tuvaletin içine bir parça kâğıt koyup oraya yapmasını söyleyebilirsiniz.

Tuvalet eğitimine dair ipuçları...

1- Onu eğitime hazırlayın

Eğer çocuğunuz çiş, kaka, tuvalet gibi kelimeleri biliyorsa, tuvalet eğitimine de başlayabilirsiniz demektir. Kendini ıslak ya da pis hissetmekten dolayı rahatsız olmaya başlaması, tuvalete gidip klozet kapağını kaldırması ya da işaret etmesi de zamanın geldiğini gösterir. Bazen çocuğunuz sizi kandırabilir de. Eğer henüz hazır olmadığını düşünüyorsanız, birkaç hafta sonra tekrar deneyebilirsiniz. Miniğiniz bu eğitimde aktif bir şekilde yer almadıkça eğitimin hiçbir anlamı kalmıyor öyle değil mi? Bu yüzden önce çocuğunuzun tuvalet eğitimine hazır olmasını bekleyin.

2- Sabırlı olun

Tuvalet eğitimi enerji ve sabır gerektiren bir şey. Her şeyden önce belki de çocuğunuzla sayısız kez tuvalete gitmenizi gerektirir. Tabii tuvaletin, yerlerin, çocuğunuzun kıyafetlerinin hatta sizinkilerin sürekli kirlenmesini saymıyoruz bile. Bir de bunları gülümseyerek yapmanız gerektiğini unutmamanızda fayda var! Çocuğunuz sizi asık suratlı görürse her an her şeyden vazgeçebilir. Siz ya da eşiniz iş değiştirme, ikinci bir çocuk, evlilik stresi gibi her hangi bir sebepten dolayı hazır değilseniz, tuvalet eğitimini bir süre daha erteleyebilirsiniz de. Unutmayın, doğru zamanı yakalayana kadar bu eğitimi vermek her zaman daha zor olur. Bu arada bakıcınız varsa, onu da bu konuda bilgilendirmeyi ihmal etmeyin!

3- Lazımlık şart

Yapmanız gereken ilk şey önce bir lazımlık almak. Sonra onu çocuğunuza tanıtmanız gerekiyor. Onu giyinik bir şekilde lazımlığa oturduktan sonra zamanla giysisini de çıkarmaya başlayın. Ona renkli ve eğlenceli iç çamaşırları alın. Bunları yaparken sabırlı ve neşeli olmaya çalışın.

4- Alıştırma külotu kullanın

Tuvalet eğitimine karar verdiğinizde normal bebek bezi yerine alıştırma külotlarını kullanmaya başlayabilirsiniz. Çocuğunuz alıştırma külotunu aşağı yukarı çekiştirmeye başladığında bu ona büyük bir cesaret verir. Bu durumda onu tuvalete götürün ve ona biraz zaman verin. Ara sıra gitmek isteyip istemediğini sorun.

5- Programlı olun

Kendinize ve çocuğunuza bunun için bir zaman belirleyin. Örneğin kreşe başlamadan bir ay önce ya da izinli olduğunuz günlerde başlamak gibi. Böylece çocuğunuza lazımlığı kullanmayı öğretmek için daha rahat odaklanabilirsiniz. Tuvalet eğitimi için ayırdığınız bu zaman dilimi hem size hem de çocuğunuza size çok büyük bir kolaylık sağlar. O lazımlığını kullanırken siz de yakınında olun. Böylece sizinki, bu eğitimin bir ihtiyaçtan dolayı verildiğini daha iyi algılar. Dediğimiz gibi tuvalet eğitimi vermek istiyorsanız çocuğunuzla evde daha fazla zaman geçirin. Evin dışında bir ortamda bulunmanız hem sizin hem de çocuğunuzun dikkatini dağıtır.

6- Onunla iletişim kurun

Eğer sizinle işbirliği yapmayı seven, ılımlı bir çocuğa sahipseniz işiniz tabii daha kolay olur. Ama mızmız ve kolay uyum sağlayamayan bir çocuğunuz varsa işiniz biraz zor. Bu durumda onu fazla zorlamanın anlamı da yok çünkü o kendini gerçekten hazır hissettiğinde tuvalet eğitimini almayı isteyecektir. Tabii çocuğunuz bu yönteme karşı direnirse başka bir yöntemi denemeniz yararlı olur. Ama başarısı karşısında onu sözlü ya da fiziksel olarak takdir etmeniz miniğinizin gururunu okşar. Onu yaşıtlarıyla karşılaştırmamanızda fayda var. Çevrenizde "Benim çocuğum tuvalet eğitimini aldı. Artık tuvaletini kendi başına yapabiliyor" diyen anneler olabilir. Ama siz bu yorumlar karşısında sakın moralinizi bozmayın! Unutmayın, her çocuğun gelişimi farklı.