Özellikle beynin büyük hızla geliştiği 0-3 yaş arasında sağlıklı beslenme zihinsel gelişim açısından büyük önem taşıyor. Acıbadem Fulya Hastanesi Beslenme ve Diyet Uzmanı Müge Özyurt, yapılan bir araştırmada çocukken aşırı yağ, şeker ve tuz içeren işlenmiş gıdaları tüketen çocukların IQ seviyelerinin, sebze ve meyve tüktenlere göre 8 puan daha düşük olduğunun ortaya çıktığını belirtiyor. Müge Özyurt, 0-3 yaş arası bebek beslenmesi hakkında annelerin sık sordukları ve merak ettikleri soruları şöyle yanıtlıyor:
0 – 1 yaş arasındaki sağlıklı bebekler için beslenme iki önemli döneme ayrılır: 0 – 6 ay ve 6 – 12 ay. Bebek ilk 6 ay sadece ‘mucizevi besin’ anne sütü ile beslenmelidir. Yenidoğan bebek için en ideal, en doğal ve en taze besin anne sütüdür. Anne sütü bebeği hastalıklara karşı korur ve bebeğin ruhsal, zihinsel ve bedensel gelişimine yardımcı olur. İlk 6 ay anne sütü bebeğin enerji ve besin ögesi (protein, karbonhidrat, vitamin, mineral ve su) ihtiyacını yüzde 100 karşılayarak istenilen büyüme ve gelişmeyi sağlıyor.
Annelerde ‘sütüm yeterli değil, sütümle doymuyor’ gibi endişeler olabilir. Anne sütünü arttırmanın tek yolu bebekle temas halinde olmaktır. Emzirme, anne sütünün salınımını artırır. Bebeğiniz ilk 20 günde 500 gram, 6 aya kadar ortalama her ay 800 gram ve 6 aydan sonra her ay 600 gram ağırlık kazanıyorsa sütünüz yeterlidir. Başka hiçbir ek besin vermenize gerek yoktur. 6–12 ay arası bebeğin farklı besinlerle tanıştığı bir dönemdir. Bebeğin ağız ve sinir sistemi gelişimi için ekbesinlere 6’ncı aydan itibaren başlanmalıdır. İlk 6 ay bebeğin enerji ihtiyacının tamamı anne sütünden karşılanırken 6’ncı aydan itibaren bu oran yüzde 70 ve sonraki aylarda yüzde 40’lara kadar düşer. Bu nedenle zamanında anne sütüne ek olarak tamamlayıcı besinlere başlamak bebeğin büyüme ve gelişmesi için önemlidir. Gluten ( buğday proteini) içeren besinler 6 aydan önce verilmemelidir. Altı aydan sonra verilmesi uygundur. İnek sütü bir yaşına kadar verilmemelidir. Bebeğin ayına uygun olarak devam maması veya devam sütü tercih edilebilir. Anne sütünün yetersiz olduğu durumlarda tercih edilecek mamaların prebiyotik içermesi bebeğin bağışıklık sisteminin korunması ve gelişmesi için önemlidir.
6 – 7 ay
Bebeğin kaşığa alıştırılma zamanıdır. Dudak ve dilini kullanmayı, yutmayı öğrenir. Yumuşak, ezme kıvamındaki sıvı besinleri tüketebilir. Meyve suyu, yoğurt, devam maması / sütü, meyve veya sebze püreleri, pirinç, tahıl içeren çorbalar, sebze çorbası ve ¼ oranında yumurta sarısı, pekmez gibi. 7. aydan itibaren kıyma eklenebilir. Şeker, bal, reçel basit karbonhidrat içerir, boş enerji kaynağıdır. Pekmez ise; demir, potasyum ve kalsiyum içerir.
7 – 8 ay
Bu dönemde bebek kaşığa alışmıştır. Çiğneme hareketleri başlar, bardaktan içebilir. Yeni lezzet ve yapıda besinler beslenmeye eklenebilir. Pütürlü kıvamdaki besinler, ezilmiş tavuk, balık eti, tahıl – kurubaklagil ezmeleri, bisküvi, bitkisel yağlar, gibi.
8 – 12 ay
Bebek çiğnemeyi öğrenmiştir. Dilini hareket ettirerek lokmayı ağzında döndürebilir. Ufak besin parçalarını eline alabilir, ağzına götürebilir. İyi ezilmiş kıymalı ve sebzeli ev yemekleri, tam yumurta, pastörize peynir, makarna, ekmek gibi besinleri rahatlıkla tüketebilir.
12 – 18 ay
Bu dönemde bebek artık kendi kendine bakabilir, beslenebilir. Kolay çiğnenebilen her türlü yiyeceği tüketebilir. Süt içebilir. 1 yaşından itibaren çocuğun kendi kendine yemek yemesi kendine olan güveninin gelişmesi bakımından da büyük önem taşır.
- Doğru zamanda doğru besinleri bebeğin beslenmesine eklemek ileriki dönemde yaşanacak beslenme problemlerini ve beslenme yetersizliklerini ortadan kaldırır.
- 1 yaşından itibaren bebeğiniz her şeyi yiyebilir. Bu dönemde bebeğinizin yeterli ve dengeli beslenmesi için dört temel besin gurubundan ( et-yumurta-kurubaklagil gurubu, süt ve süt ürünleri grubu, sebze-meyve gurubu, ekmek ve tahıl grubu) ihtiyacı olan miktarlarda tüketmesini sağlayın.
- Anne sütünden sonra en iyi protein kaynağı yumurtadır. Kahvaltıda haşlama, omlet ve domates, biber gibi sebzelerle pişirerek menemen şeklinde tüketilebilir. Çocuğunuzun her gün mutlaka 1 tam yumurta tüketmesine dikkat edin.
- Süt, kalsiyumun en iyi kaynaklarından biridir. Çocuğunuzun kemik ve diş yapımı, gelişimi ve sağlığın korunması için için günde 1 – 2 bardak süt içmelidir.
- Sütteki kalsiyumun kemiklere yerleşmesi için D vitaminine ihtiyaç vardır. D vitaminini besinlerden almak mümkün değil. Sadece güneşle sentezlenir. Bu nedenle, bol güneşi bulduğumuz bu aylarda çocuğunuzu uygun saatlerde mutlaka güneşten yararlandırın.
- Bu yaşlarda kanın miktarı hızla artar. İlk bir yaşta bebeğin temel besini süt olduğu için sütteki demir kan yapımı için yeterli değildir. Bu nedenle çocuğa demirden zengin kırmızı et, yumurta, koyu yeşil yapraklı sebzeler, pekmez gibi besinler verilmelidir.
- Besinlerdeki demirin vücuttaki yararlılığını arttırmak için C vitamininden zengin besinlerle beraber tüketilmelidir.
- C vitamini turunçgiller ve diğer meyveler, yeşil yapraklı sebzeler (brokoli, semizotu gibi), yeşil biber, domates ve kuşburnunda bulunur.
- Günde 2-3 porsiyon meyve ve 4-6 kaşık pişmiş sebze yemeği tüketilmesi günlük C vitamini ihtiyacını ve yeterli posa alımını sağlar. Bu sayede kabızlığı önler ve bağışıklık sisteminin güçlenmesine etki eder.
- Çocuğunuzun beslenmesinde besin çeşitliliğini arttırın. Farklı türdeki yiyecek ve sebze-meyvelerin tüketimi değişik vitamin ve minerallerin alınmasına yardımcı olur.
- Vitamin ve mineraller meyve ve sebzelerin kabuğa yakın iç kısımlarında bulunur. Bu nedenle 1 yaşından sonra meyve suyu yerine yiyebiliyorsa meyvenin kendisini, kabuğunu çok ince soyup yedirmeye alıştırın.
- Su, besinlerin sindirimi, hücrelere taşınması, emilimi ve zararlı maddelerin vücuttan uzaklaştırılması için gereklidir. Çocuk aldığı her bir kalori için 1.5-2.0mililitre sıvı almalıdır.
- 1 – 3 yaş arasındaki çocukların günlük alması gereken enerji miktarı kilo başına 100 kcal’dir. Günde ortalama 1000 – 1300 kalorili enerji ihtiyacını karşılar. Bu da günlük 1 – 1.2 lt sıvı demektir. Sıvı ihtiyacının bir kısmı süt, meyve suyu, ayran gibi içeceklerden de karşılanabilir.
- Normal şartlarda dışarıdan tuz almaya gerek yoktur. Besinlerde zaten tuz bulunmaktadır. Bir yaşına kadar bebeğinizin yemeklerine tuz koymayın. Sonraki yaşlarda çok az tuzla yemeklerinizi hazırlayabilirsiniz.
- Çocuğunuzun sağlıklı gelişimi için bir yaşından sonra kullanacaksanız mutlaka iyotlu tuz kullanın.
- Omega – 3 yağ asitleri çocukların beyin ve zihinsel gelişimi, göz sağlığı ve görme fonksiyonları için oldukça önemlidir. Çocuğunuza Omega – 3’ten zengin balık, ceviz, semizotu gibi besinler vermeyi ihmal etmeyin.
- Son bilimsel yayınlarda yeterli Omega- 3 alımının duygusal dengesizlik, düzenli çalışma bozukluğu, dikkat eksikliği, konsantrasyon zayıflığı ve öğrenme güçlüğü gibi durumlarda olumlu etkileri görüldüğü belirtilmektedir.
- Bebeğinize yemek pişirirken buharda, haşlama ve fırında pişirme yöntemini tercih edin. Sebze ve meyvelerdeki birçok vitamin ve mineral suda eriyen türdedir. Bu nedenle yemeklerinize 1 çay bardağından fazla su eklemeyin.
- Bebeğe yemek pişirirken düdüklü tencere kullanmak en sağlıklı yöntemlerden biridir.
- Bebeğiniz için günlük yemek pişirin. Pişirdiğiniz yemeği bir kereden fazla ısıtmayın.
- Salam, sosis, sucuk gibi şarküteri ürünleri bebeğinizin beslenmesinde kullanmayın.
- Konserve yerine mevsimindeki sebze ve meyveleri tüketmeyi tercih edin.
- Çocuklarınıza hamburger, patates cipsi gibi besleyici değeri olmayan, yağlı gıdalar vermeyin.