Çocuğun bağışıklık sisteminin kuvvetli olması hastalıklarla mücadelede önemli bir faktör. Çocuğunuzun bağışıklığını desteklemek ve dolayısıyla sıkça hastalanmasının önüne geçmek, hastaneye gitmekten çok daha kolay. Özellikle de salgın dönemlerinde bağışıklık sistemini güçlü tutmak oldukça önemli. Ancak bağışıklık sisteminin güçlenmesi, bir gecede olmaz; bu yüzden bağışıklık sistemini güçlendirici bazı prensipleri düzenli olarak uygulamak önemlidir.

Bağışıklık sistemi nasıl çalışır? Bağışıklık sistemi neden zayıflar?

Bağışıklık sistemi mikropları vücuda girdiği yerde yok edemezse yayılmasını engelleyerek sadece o bölge ile sınırlı enfeksiyon olarak kalmasını sağlamaya çalışır. Bağışıklık sistemi bu fonksiyonlarını hayat boyu sürdürerek bizleri hastalıklara karşı korur. Bağışıklık sistemi fonksiyonları akyuvarlar, timus bezi, dalak, lenf bezleri, kemik iliği gibi birçok organın birlikte çalışması ile yerine getirilir. Bunlardan herhangi birinde oluşabilecek hastalıklar, bağışıklık sisteminde de zafiyet oluşturur. Başta anne sütü ile beslenme olmak üzere, çocukluk çağında geçirilen hastalıklar ve uygulanan aşılar, bağışıklık sisteminin gelişimine katkıda bulunur. Çocukluk çağında enfeksiyon hastalıkları daha sık görülür. Bağışıklık sistemi kötü beslenme, olumsuz çevre şartları, uykusuzluk, aşırı yorgunluk ve stresle beraber zayıflar.

1. Düzenli ve yeterli uyku bağışıklığı güçlendirir

Bağışıklığı güçlendirmenin en önemli yollarından biri düzenli ve yeterli uyku... Yeterli uyku, çocuğun her türlü gelişimini, sağlığını ve okuldaki başarısını olumlu yönde etkiler. Yetersiz uykuyla okula giden çocukların bağışıklık sistemi zayıf düşer ve çocuklar hastalıklara karşı daha dayanıksız hale gelirler. Yaz aylarında veya evden eğitim görülen dönemlerde daha rahat bir uyku düzenine alışan çocuklar, okula gitmeye başladıktan sonra düzenli uykuya geçmekte zorlanabilirler. Bunun için uykularını belli bir düzene sokmak gerekir.

2. Sezona uygun giydirin ve mutlaka her mevsim açık havaya çıkarın

Salgın dönemlerinde evde kalmak önerilse de temiz havaya çıkmak bağışıklık sistemi için önemlidir. Mevsime uygun giyinerek ve gerekli tedbirleri alarak çocuğun açık havada vakit geçirmesi sağlanmalıdır. Covid-19 ve benzeri etkilerden korumak için sosyal mesafe ve maskeye dikkat edecek şekilde gün ışığı ve açık havadan faydalanmak çocuğun bağışıklığını güçlendirmek için önemlidir. Ev ortamını ise sık sık havalandırın ve oda sıcaklığının 24 dereceyi geçmemesine özen gösterin.

3. D vitamini düzeyini ölçtürün

Güneş ışınları, D vitamininin vücutta sentezlenmesi için ana kaynaktır. D vitamini bağışıklık sistemini destekler ve sağlık için genel olarak önemlidir. Kış mevsiminde, genellikle kapalı alanlarda vakit geçirmemiz dolayısıyla güneş ışınlarına maruz kalma oranı oldukça düşer. Vücuttaki D vitamini seviyesini istenen oranlarda tutmak için tercihen sonbahar aylarında ölçüm yaptırarak gerekli ölçüde D vitamini takviyesine başlamak yararlı olur. 1 yaşından küçük tüm bebeklere ise tüm yıl boyunca doktorun önereceği dozda D vitamini takviyesi yapılması önerilir.

4. Yıl boyu düzenli ve dengeli beslenmeye dikkat edin

Sadece hastalanınca veya salgın dönemlerinde beslenmeye dikkat etmek bir çözüm değildir. Asıl önemli olan, büyüme gelişme sürecindeki çocuklarımızda sağlıklı ve dengeli beslenmenin her zaman uygulanıyor olmasıdır. Düzenli tüketim ile vücutta adaptasyon sağlanır ve bağışıklık sistemi güçlenir. Bu nedenle gribe karşı koruyan besinlere daha fazla yer verilen sağlıklı bir beslenme planı çocuklarda her dönem uygulanmalıdır.

5. Kahvaltı önemlidir

Vücudumuzun virüslerle ve soğukla başa çıkabilmesi için bağışıklık sistemimizin kuvvetli olması gerekir. Bağışıklık sistemimizin kuvvetlenmesi için de dengeli ve kaliteli beslenmek gerekir. Dengeli ve kaliteli beslenmenin ilk kuralı; öğünleri tam yapmak ve en önemlisi de kahvaltıyı atlamamak! Bazı çocuklar kahvaltı yapmayı sevmez ve kahvaltıyı geçiştirmek ister. Oysa ki kahvaltının atlanması veya geçiştirilmesi, birçok besin öğesinin alınması fırsatını da kaçırmaya sebep olur. İyi bir kahvaltı yapmayan çocuk yeteri kadar doymadığı gibi özellikle protein gibi birçok besin ögesi yönünden de eksik kalabilir. Mevsimine göre maydanoz, domates gibi C vitamini yönünden zengin yeşilliklerle desteklenen sağlam bir kahvaltı öğünü sağlamak güne sağlıklı bir başlangıç sağlar. Gerekirse kahvaltının önemi konusunda çocukla konuşulmalı, akşam yenen şeyler ve uyanma saatleri üzerinde düzenleme yapılmalıdır.

6. Bağışıklık sistemi için yumurta şart!

Güçlü bir bağışıklık sistemi için özellikle çocuklarda sabah kahvaltısının olmazsa olmazı yumurtadır. Yumurta bizim için örnek proteindir. Yüzde yüze yakını vücutta kullanılır, bu nedenle kaliteli protein kaynağı olarak da beslenmemizde yer alır. Kaliteli protein olduğu için, bağışıklığı güçlendirmek adına son derece faydalıdır. Yumurtanın sarısı A vitamini açısından çok zengindir. Özellikle çocuklarımıza her gün vermemiz gerekir. Kahvaltıda, yumurta kadar peynir çeşitleri de önemlidir. Mayalı besinler bağırsak sistemimiz açısından önerilir ve güçlü bir bağışıklık sistemi için bağırsak sağlığı oldukça önemlidir.

7. Omega3'ü ihmal etmeyin

Ceviz, fındık gibi kuruyemişler, koyu yeşil yapraklı sebzeler ve özellikle balık kış süresince düzenli olarak tüketilmelidir. Bu besinlerin içeriğindeki omega-3 bağışıklığımızı koruyan, enfeksiyonun çok daha fazla ilerlemesine engel olan hatta gerilemesini sağlayan önemli bir besin ögesidir. O yüzden haftada bir iki kez balık, her gün koyu yeşil yapraklı sebze ve belli porsiyonlarda kuruyemiş tüketmek gereklidir.

8. Taze sebze tüketimini artırın

Sadece koyu yeşil yapraklı olanlar değil tüm sebzeler bağışıklık sistemini güçlendirmede önemlidir. Taze sebzelerin de pişirilmiş sebzelerin de bağışıklığı kuvvetlendirmede etkisi bulunur. C vitamini ve antioksidan açısından oldukça zengin olan sebzeler, pişirildikleri zaman B ve C vitaminleri açısından bir miktar kayıp yaşarlar. Bu nedenle mümkün olduğu kadar az süreyle, düşük ısıda ve buharda, kendi sularında pişirme yapılması vitamin kaybı olmaması açısından faydalıdır. Vitamin, mineral ve antioksidanlardan en iyi şekilde yaralanmak için çiğ sebze tüketimi de gereklidir. A ve C vitamini açısından kırmızı lahana, soğan, havuç, turp gibi sebzeler salatalara eklenebilir. Bağışıklığı güçlü olsun istediğiniz ama sebze sevmeyen çocuklarınıza sebzeleri değişik şekillerde sunabilirsiniz. Daha küçük yaştaki çocuklarınıza hazırladığınız tabaklarda brokoliyi ağaç olarak kullanmak bir seçenek olabilir veya sebze yemeklerinize et koyabilir, karışık sebzelerden çorba yapıp yedirebilirsiniz. Kışın lahana, karnabahar, brokoli, maydanoz, havuç, kabak, ıspanak, yeşil biber bağışıklık için faydalı sebzeler olarak önerilir. Bu besinler çeşitli vitaminler (A, E, D, C) ve mineraller (magnezyum, potasyum, selenyum, çinko vb.) bakımından zengindirler.

9. Meyvelerin gücü adına!

Antioksidan ve vitamince zengin meyveler çocukların ara öğünlerinde düzenli olarak yer almalıdır. Renkli beslenme alışkanlığı ile gün içerisinde yedireceğiniz farklı renkteki meyveler daha çeşitli vitamin – mineral ve antioksidan alımı sağlayacaktır. Meyvelerin suyunu tüketmek yerine bütün halde tüketmeleri daha faydalıdır. Bu bakımdan çocuğunuzun meyve suyu yerine meyvenin kendisini tüketmesini teşvik edin. Meyve suyu yerine, içinde biraz meyve katılmış olan ev yapımı sebze suları hazırlayabilirsiniz. Elma, kivi, mandalina, portakala zencefil ile farklı aromalar katabilirsiniz.

10. Demir ve çinko mineralleri önemlidir

Bağışıklığı korumada demir, çinko ve magnezyumun da çok önemli olduğu unutulmamalıdır. Bu nedenle kuruyemişler, kuru baklagiller, et-tavuk-balık ve esmer ekmeklerin çocuklarımızın beslenmesinde mutlaka yeri olması gerekir. Çocuklar arasında demir eksikliğinden kaynaklanan anemi, bağışıklığı etkiler. Anemiden korunmak için demir zengini besinlerin (et, pekmez, kuru üzüm, yumurta vb.) bol bol yenmesi tavsiye edilir. Son çalışmalar çinko elementinin insan sağlığındaki büyük rolünü doğruladı. Çinko elementi nohut ve ette bulunur. Çocuklarınızı rafine edilmiş gıdalardan mümkün olduğunca uzak tutun. Çinko, ıstakoz, sığır eti ve kuzu etinde bolca, fasulye, balkabağı ve kajuda ise biraz daha az bulunan ve bağışıklık sistemini güçlendiren bir mineraldir. 5 ay boyunca düzenli tüketmek, viral enfeksiyon – özellikle de soğuk algınlığı – ve antibiyotik kullanımı riskini düşürür.

11. Aşılarını ihmal etmeyin

Aksi yönde tartışmalar kafa karıştırıcı gibi görünse de önlenebilir hastalıklar açısından aşı oldukça önemlidir. Sadece Covid-19 değil, uzun süreli aşı programları sayesinde yer yüzünden silinmiş olan hastalıklar örneğinde olduğu gibi çeşitli çocukluk çağı bulaşıcı hastalıklarından da aşı ile korunmak mümkündür. Çocuğunuzun doğumundan itibaren tüm aşılarını yaptırın. Bebekler aşılanmazsa, vücutları hastalığa neden olabilecek mikroplara karşı güçsüz düşer. Bebeklik dönemi, bağışıklık sistemi henüz yeterince gelişmediği için en savunmasız dönemdir.

12. İki yaşına kadar anne sütü

Yeni doğan döneminde en değerli besin anne sütüdür. Hiçbir şekilde eşdeğeri üretilemeyen, çocuğunuzun ilk aşısı olan anne sütünün bebeğinizin bağışıklık sistemine olan faydaları saymakla bitmez. Anne sütünün içeriğinde, annenin geçişmiş olduğu hastalıklara karşı üretilmiş antikorlar bulunur. Bu da her annenin sütünü, kendi bebeği için eşsiz bir koruyucu haline getirir.

13. El yıkama alışkanlığı

Covid-19 pandemisiyle birlikte el temizliğinin hastalıkların yayılmasını önlemede ne kadar önemli olduğunu öğrenmiş olsak da el yıkamanın önemini çocuklara anlatmakta her zaman fayda vardır. Enfeksiyon hastalıklarından korunmak için doğru el yıkamanın çocuklara öğretilmesi, sadece salgın dönemleri için ömür boyu kazanmış olacağı bir alışkanlıktır.

14. Yaşına uygun ve düzenli spor yapma alışkanlığı kazandırın

Hareketsiz yaşam tarzı hem kas-iskelet sisteminin gelişimi için uygun değildir hem de bağışıklık sisteminin zayıf düşmesine davetiye çıkarır. Evde yapılabilecek egzersizler, yoga ve dans gibi faaliyetler çocuğunuzun dışarıda spor yapmasa bile günlük hayatına hareketliliği katması açısından çok faydalıdır. Metabolizmayı hızlandıran, kan dolaşımını arttıran egzersizler nefes kapasitesini de arttırarak bedeni her açıdan güçlendirmeye yarar.

15. Bitkisel desteklerden faydalanın

Çocuklarda bağışıklığı güçlendiren takviyeler kullanırken doktora veya sağlık uzmanlarına danışmakta fayda olsa da ıhlamur ve ekinezya gibi günlük yaşamda kullanılan bitki çaylarını sofranıza taşıyabilirsiniz. Ekinezya, bağışıklık sistemini güçlendirmesiyle ve solunum enfeksiyonları ile bronşit riskini düşürmesiyle bilinir. 2-5 yaş arası çocuklarda önerilen günlük doz, 7,5 ml’dir; bu da 1,5 çay kaşığına denk gelir. 6-11 yaş arası çocuklarda ise günlük 10 ml ya da 2 çay kaşığı yeterlidir. Aynı doz 12 yaş üstü çocuklarda ve yetişkinlerde de kullanılabilir.