Psikolojik sıkıntıdan fizyolojik sorunlara kadar şişmanlık, çocuğunuzu olumsuz yönde etkileyebilir. Ama uygun beslenme biçimlerini yaşam biçimi haline getirirseniz kilo problemini çocuğunuza yardım ederek birlikte aşmış olursunuz.

Çeşitli ülkelerde yapılan araştırma sonuçlarına göre, şişmanlık sıklığında son 30 yılda önemli bir artış var. Şu an Amerika’da her üç çocuktan biri kilo problemi yaşarken, Avrupa’daki ülkelerde beş çocuktan biri kilolu. Şişmanlığın sıklığı, yaş ve cinsiyete göre farklılık gösterir. Bugüne kadar bilinen gerçek, kızlarda şişmanlığın daha sık karşılaşılan bir sorun olduğuydu. Ama son yıllarda şişmanlığın erkeklerde, kızlardan daha sıklıkla görüldüğünü belirten çalışmalar da var.

Ülkemizde durum nedir?

Türkiye’de çocukluk çağı şişmanlığı 20 yıl öncesinde % 6-7 iken günümüzde ne yazık ki % 15-16’lara ulaştı. Yine yapılan çalışmalarda, şişman çocukların anne ve babalarının kendi kilolarının, ekonomik düzeylerinin ve eğitim düzeylerinin, normal ağırlıktaki çocuğunkilere göre daha yüksek olduğu belirlenmiş. Bilgisayar ve televizyon başında geçirilen zaman da şişmanlık için risk faktörleri arasında önemli bir yere ve belirleyici bir etkinliğe sahip.

Riskli dönem ne zaman

Çocuklarda görülen şişmanlık problemi için bazı dönemlerde kontrolün daha sıkı sağlanması gerekebilir. Bunlar, özellikle yaşamın ilk yılı, 5-6 yaş arası dönem ve ergenliğe geçiş dönemi olarak sıralanabilir. Bilimsel verilere göre, her üç şişman çocuktan biri, erişkin yaşamına da şişman olarak devam eder. Bu nedenle bu yaşlar, çok önemli.

Şişman çocuğu bekleyen sorunlar

En sıklıkla rastlanan, çocukta gözlenen psikososyal sorunlar. Bunlar, depresyon, benlik algısında bozukluk, sosyal ayrımcılık olarak sıralanabilir. Şişmanlığa bağlı gözlenen hormonsal sorunlar çocukta şeker hastalığı, büyümede hızlanma, kemik yaşında ilerleme, erken ergenliğe giriş ve kızlarda gözlenen polikistik over sendromu (yumurtalarda çoklu kist oluşumu) gibi sonuçları beraberinde getirebilir. Ayrıca yüksek tansiyon, yüksek kan yağları ve kolesterol problemleri, mide bağırsak hastalıkları, ortopedik ve nörolojik sorunlar da diğer riskler arasında.

Tedavide kullanılan yöntemler

Beslenme tedavisi, bilinen birincil ve en önemli tedavi. Buna ek olarak, fiziksel aktivitenin başlatılması veya artırılması, davranış tedavisi, ilaç tedavisi, cerrahi tedavi gibi diğer tedavi içerikleri de sayılabilir. Çocuğunuzda saptanan şişmanlığın derecesine göre, genellikle bu tedavilerin birkaçı beraberce tercih edilir.

Beslenme tedavisi

İskoç çocuklarda görülen şişmanlık problemi için geliştirilmiş yeni bir sistem var. Bu yeni tedavi yönteminde verilen diyet tedavi önerisi, Epstein ve arkadaşlarının kullandığı ‘trafik ışıkları' metodunun daha basit bir versiyonu. Peki nedir bu trafik ışığı metodu? Yiyecekleri ‘iyi (yeşil)’ ve ‘kötü (kırmızı)’ diye ayırmaktır. Çocuk sadece yediklerini sayarak; gün içinde yiyeceği kırmızı yiyeceklerin sayısının farkında olacaktır. Örneğin buzdolabındaki besinlere farklı renkte kağıtlar yapıştırarak ya da dolabın rafları renklere göre ayırarak çocuğunuzda farkındalık yaratabilirsiniz. Bu çalışmada kullanılan değiştirilmiş trafik ışığı diyeti çocuğunuz ve sizin için daha kolay. Çünkü kalori sayımı yapmak gerekmez. Çocuğunuzu daha çok yeşil ve sarı turuncu besinlere yöneltmeniz, kırmızı besinleri tercih ederken daha dikkatli olması gerektiğini göstermeniz, iyi bir başlangıç sağlayacaktır. Amacı her gün kırmızı yiyeceklerden birinin tüketimini kısıtlamak. Bunlara ek olarak çocuklarda büyüme ve gelişmenin devamlı ve önemli olduğunu biliyoruz. Bunun için yiyeceği besinin cinsinin belirlenmesinin dışında miktar ve sıklığının da belirlenmesi ve vücudun gereksiniminin tam olarak karşılanması için diyet uzmanına danışmanızda yarar var.

Fiziksel aktivitede değişiklikler

Yeni yapılmış kanıta dayalı sistematik çalışmalarda, iki önemli yaklaşım vardır. Biri fiziksel aktiviteyi artırmak diğeriyse oturmaya dayalı yaşam davranışını azaltmak. Bu yeni tedavi programında çocukların fiziksel aktivitelerini en az haftada beş gün, günde 30 dk. orta düzeyden daha ağır düzeye doğru çıkarmaları istenmiş. Uzun dönemdeki amacıysa bunu haftada en az beş gün 60 dk.ya çıkartmak. Çocukların hareketsiz yaşam zamanlarını kısıtlamaları istenmiş ve günde iki saatten haftada 14 saatten fazla olmayacak şekilde ayarlamaları sağlanmış. Bunun çocuğun sağlıklı kilo vermede etkili olduğu gözlenmiş.

Davranış değişikliği

Çocuğunuzun motivasyonunu artırmak için çeşitli davranış değişikliği teknikleri kullanabilirsiniz. Bunlar; amaç belirleme, izleme (ceza ve ödül yöntemi de kullanarak) olarak sıralanabilir.

İlaç tedavisinde cerrahi müdahale

Şişmanlığa bağlı gelişen sağlık sorunlarının olduğu durumlarda, diyet tedavisine ek olarak etkili sonuçlara ulaşmak için ilaç tedavisi veya cerrahi müdahalelere ihtiyaç doğabilir. Bunun gerekliliğine bir tedavi ekibinde yer alan uzmanların görüşüyle karar verilir.

Çocuğunuza besinleri öğretmenizde yardımcı olacak ipuçları;

Kırmızı Yiyecekler

Kızartmalar

Patates cipsleri

Pasta ve tartlar

Hazır yiyecekler

Kızartma ve burger

Şeker Şekerlemeler

Çikolata

Çikolatalı bisküvi

Bisküvi

Kekler

Tatlılar

Şeker veya bal eklenmiş kahvaltılık gevrekler

Sarı- Turuncu Yiyecekler

Kuzu eti, sığır eti

Sosis ve burger’lar

Tavuk ve hindi

Balık

Yumurta ve peynir

Vejetaryen besinler

Ekmek

Patates

Pirinç

Makarna

Sade kahvaltılık gevrekler

Düşük yağlı alternatifler

Süt tereyağ/margarin yoğurt

Yeşil Yiyecekler

Taze meyveler

Konserve meyve

Konserve meyve

Ev yapımı veya hazır çorba

Şekersiz jelatin Sade kahvaltılık gevrek ve yağsız süt

Sade mısır, galeta

Şekersiz lolipoplar

Şekersiz veya diyet içecekler

Şekersiz veya diyet içecekler