İlkokul çağındaki çocuklarda benlik gelişimi

• Benlik kavramı, bir bireyin kendini algılamamla şekli, kim ve ne olduğuna, kimliğine ilişkin düşüncesidir. Benlik kavramı, bir çocuğun sadece kendi algılamaları ve beklentileri ile değil, hayatındaki diğer önemli insanların hakkındaki düşüncelerinden ve ona karşı olan davranışlarından da etkilenir.

• Benlik saygısı, bireyin ne olduğu ile ne olmak istediği arasındaki farka ilişkin duygularını gösterir.

• Son çocukluk döneminde, bir çocuk ailesi dışındaki çevresinde kendini kanıtlayabilmesi için kendisi hakkında olumlu bir duyguya ihtiyaç duyar. Bu yaştaki kendini algılayışı, onun çocukluk ve yetişkinlik dönemi boyunca başarısı, sosyal etkileşimi ve duygusal durumu üzerinde önemli bir etki olacaktır.

• Genelde bir çocuk, kendisini başarılı hissetmesini sağlayacak, başarılı olamadığı zamanlarda iyi olduğu konusunda olumlu düşünmesini sürdürmeye yarayacak etkinlikler ve etkileşimler arar. Yüksek benlik saygısına sahip olan bir çocuk, kendisini, gerçekçi hedefler koyabilen ve bunları gerçekleştirebilen yetenekli bir birey olarak algılayacaktır. Düşük benlik saygısı olan çocuk okulda ve hayatının geri kalanında kapasitesinin daha altında başarılar hedefleme eğiliminde olacaktır.

• Düşük benlik saygısı olan çocukların çoğu, hayattaki başarılarının büyük bir bölümünü kendi kontrollerinin dışındaki diğer etkenlere dayandırırlar, bu nedenle kendilerine olan güvenlerini ve gelecekte başarılı olma şanslarını azaltırlar.

• Yüksek benlik saygısı olan çocuk, başarılarını büyük ölçüde kendi emeği ve becerisi olarak görür. Kendi kontrol duygusunu hisseder ve başarısızlığa uğradığında daha iyisini yapmak için motive olur.

Düşük Benlik Saygısı Olan Bir Çocuğun Tipik Özellikleri

• Görevden, denemeden kaçınır. Bu tepki başarısızlık kaygısı ve güçsüzlük belirtisidir.

• Bir oyuna ya da ödeve başladıktan kısa bir süre sonra bırakır. En ufak bir hayal kırıklığında yaptığı işten vazgeçer.

• Bir oyunu kaybedeceğine veya başarısız olacağına inandığında yalan söyler.

• Başkalarını suçlayarak veya dış etkenleri ileri sürerek mazeretler bulur.

• Okuldaki notları düşer veya alışılagelmiş tüm etkinliklere karşı ilgisini kaybeder.

• Sosyal olarak geri çekilir, arkadaşlarıyla olan ilişkisini kaybeder ya da azaltır.

• “Hiçbir şeyi doğru yapamıyorum.”, “Kimse beni sevmiyor.”, “Ben çirkinim.”, “Bu benim hatam.” veya “Herkes benden daha akıllı.” gibi kendine yönelik eleştiriler yapar.

• Övgü veya eleştirileri kabul etmede güçlük çeker.

• Diğer insanların kendisi hakkındaki düşüncelerinden ve olumsuz akran davranışlarından aşırı derecede etkilenir. Okulu hafife almak, dersi bölmek, saygısız davranmak gibi tavır ve davranışları benimser.

• Evde ya aşırı derecede yardımcıdır ya da hiç yardım etmez.

Anne ve Babalara Öneriler:

Sağlıklı benlik değeri için, çocuklar aşağıdaki özellikleri geliştirmeye veya etmeye ihtiyaç duyar

• Emniyet duygusu.

• Ait olma duygusu.

• Amaç duygusu.

• Kişisel yeterlik ve gurur.

• Güven duygusu.

• Sorumluluk duygusu.

• Katılımcılık duygusu.

• Kendini kontrol etme ve disiplin duygusu.

• Cesaretlendirme, destekleme ve takdir duygusu.

• Hataları ve başarısızlıkları kabullenme duygusu.

• Aileye mensup olmanın getirdiği benlik değeri

• Benlik saygısı yüksek çocukların ana-babaları, çocuklarını kabul eden çevreyi çocuğa göre düzenlemek ve onlara serbesti tanımakla birlikte uymak zorunda oldukları kesin ve belli kurallar koyan; çocukların okul içinde veya okul dışında beklentilerine uygun başarılar ortaya koyacağına inanan ve bunu doğal olduğunu kabul eden ana babalar olduğu gözlenmiştir.

• Oysa benlik saygısı düşük çocukların ana babalarının, çocuklarını reddeden ve onlara soğuk davranan; çocuklarını beklenti ve kural belirsizliği içinde yetiştiren ve ödün veren; daha çok cezalandırıcı olmaları yanında ne zaman verileceği belirsiz bir ödül-ceza yöntemi kullanan; çocuklarının beklentilerine uymaları konusunda onlara güvenmeyen ve çocuklarının başarısızlığını ilgisiz ve soğuk bir ifade içinde kabullenen ana-babalar olduğu saptanmıştır.

Central Hospital

Dr. Aycan Bulut