Araştırma Şirketi Areda Survey’in 1100 kişiyle gerçekleştirdiği Akran Zorbalığı Araştırması’na göre katılımcıların yüzde 63,3’ü akran zorbalığına uğradığını belirtiyor.

Akran zorbalığı aileden geliyor

Türk halkı araştırmaya göre dışlanma problemi ya da akran zorbalığının sebebini yüzde 39,4 ile aile içi şiddet ve yetiştirilme tarzı olarak görüyor. Araştırmada akran zorbalığı yaşayıp profesyonel destek almayı düşünenlerin oranın ise yüzde 45,8 olduğu görülüyor.

Araştırmada sorulan sorular ve alınan yanıtların oransal karşılığı ise şöyle:

Hiç zorbalığa maruz kaldınız mı?

Evet - Yüzde 63,3

Hayır - Yüzde 36,7

Daha önce zorbalık yaptınız mı?

Evet - Yüzde 5,9

Hayır - Yüzde 94,1

Zorbalık sizce nedir?

Zorla kabul ettirmek/yaptırmak - Yüzde 31,0

Baskı - Yüzde 19,8

Şiddet - Yüzde 18,1

Terbiyesizlik - Yüzde 10,7

Adaletsizlik - Yüzde 7,0

Dışlanma problemine ya da akran zorbalığına neyin sebep olduğunu biliyor musunuz?

Aile içi şiddet / Yetiştirilme - Yüzde 31,8

Eğitim eksikliği - Yüzde 19,3

Ekonomi - Yüzde 11,9

Kıskançlık - Yüzde 8,3

TV programları - Yüzde 6,4

Çocuklarınızın arkadaşlık ilişkilerinde dışlanma problemi yaşadığını düşünüyor musunuz?

Evet - Yüzde 28,5

Hayır - Yüzde 71,5

Çocuğunuz akran zorbalığı yaşıyorsa profesyonel destek almayı düşünür müsünüz?

Evet - Yüzde 45,8

Hayır - Yüzde 58,2

Araştırmanın metodolojisi

Areda Survey tarafından 04-09 Ocak 2023 tarihleri arasında gerçekleştirilen “Akran Zorbalığı” araştırmasına 1100 kişi katıldı. Tüketici eğilimlerini ele alan araştırma, kantitatif araştırma yöntemlerinden CAWI tekniği ile “Areda Survey’in Profil Bazlı Dijital Paneli” kullanılarak gerçekleştirildi.

Uzman Klinik Psikolog Gülşah Ergin’e akran zorbalığı hakkında merak ettiğimiz soruları sorduk. İşte aldığımız yanıtlar...

Akran zorbalığı nedir?

Akran zorbalığı, bir kişi ya da bir grup tarafından başka bir kişinin sürekli ve amaçlı bir şekilde rahatsız edilmesidir. Burada güçlü olandan güçsüz olana yönelik dengesiz bir güç kullanımı görülür. Kurban olan kişi kendini koruyacak durumda değildir. Akran zorbalığı şakadan farklı olarak sürekli, acıtmaya dayalı bir gücü içerir.

Zorbalığa maruz kalan çocuk nasıl bir duygu durumuna girer?

Zorbalığa maruz kalmış çocuklar kendilerini korkmuş, umutsuz, güçsüz, değersiz, kızgın, terkedilmiş, depresif ve bıkmış hissederler. Yaşadıkları durumu birine anlatmakta zorluk çekebilirler. Bu noktada ebeveynlerin çocuklarını çok iyi gözlemlemeleri ve onlardaki değişimleri fark edebilmeleri çok önemlidir. Akran zorbalığına maruz kalmış çocuklar düşük özgüven, çekingen ve utangaçlık, depresiflik gibi belirtiler gösterebilir. Ayrıca çocukta stres temelli rahatsızlıkların başlaması, açıklanamayan yaralanmalar, kişisel eşyalarını kaybetme gibi durumların yaşanması, akademik başarıda düşüş ve yalnız kalmak istememesi gibi değişimler de söz konusu olabilir.

Çocuğumuz zorbalık yaşadığını anlatırsa ona nasıl yaklaşmalıyız?

Çocuğu akran zorbalığına maruz kalan bir ailenin her şeyden önce çocuğunu yargılamadan dinlemesi ve onu anlamaya çalışması gerekir. Öncelikle, durumu tartışmak yerine çocukların kendilerini ifade etmelerine fırsat vermek ve onlara anlaşılmış olduklarını hissettirmek önemlidir. Ardından zorbalığın nasıl ve ne şekilde gerçekleştiğini öğrenip mutlaka okul yetkilileri ile işbirliğine girmeleri gerekir.

Zorbalıkla karşılaştığı için okuldan soğuyan çocuğa nasıl yardımcı olabiliriz?

Böyle bir durumda ilk yapılması gereken zorbalığın durdurulmasıdır. Ardından, güveni sarsılan çocuklar için okulda yeni bir güven ortamı oluşturulmalıdır. Bu noktada okulun ve öğretmenlerin desteği çok önemlidir. Bu çocukların etrafına ve kendine olan güveninin artması adına grup çalışmalarına dahil edilmesi, sınıf veya okul içerisinde yapılan etkinliklerde onlara aktif görev verilmesi, başarılarının yanı sıra çabalarının da görülmesi ve takdir edilmesi anlamlı bir fark yaratacaktır. Bu yolla çocukta okula karşı oluşan olumsuz duyguların olumlu duygularla yer değiştirmesi sağlanabilir.

Evde açık iletişimi destekleyen bir güven ortamı yaratılması önemlidir. Ebeveynlerin çocuklarının okula gitmek istememelerine karşı çıkmak ve bu konuda tartışmak yerine çocuklarıyla empati kurmaları faydalı olacaktır. Çocuğun yaşadıklarının zorlayıcılığının kabul gördüğü, aile desteğiyle hep birlikte atlatılacağına dair inancın tam olduğunun ifade edildiği ortamlar çocuğun gerileyen motivasyonunu toparlamak açısından verimli olabilir.

Zorbalığa karşı okul yönetimi ve öğretmenlerle nasıl işbirliği yapabiliriz?

Zorbalığa maruz kalan çocuğun ebeveyni karşı tarafı ve onun ailesini suçlamak yerine mutlaka okulla işbirliği yapmalıdır. Burada unutulmaması gereken şey, zorbalığa maruz kalmış çocuk kadar zorbalığı yapan çocuğun da aslında yardıma ihtiyacı olduğu gerçeğidir. Durumu takip etme açısından zorbalığa maruz kalmış çocuktaki değişimleri kaydetme, gerekli kanıtları alma ve okula resmi bir şikayet mektubu yazılması da söz konusu olabilir. Ardından her iki çocuk için de okul yönetimi, öğretmenler ve ebeveynlerle birlikte bir eylem planı oluşturulmalıdır.

Disiplin yönetmeliği değişti: Akran zorbalığı artık suç

Akran zorbalığına karşı ne gibi önlemler alabiliriz, nereye kadar konuya müdahil olabiliriz?

Ebeveynlerin çocuklarıyla daha çok zaman geçirmeleri ve onların fiziksel ihtiyaçlarının yanı sıra duygusal ihtiyaçlarını da karşıladıklarına emin olmaları önemli. Çocuklarıyla okul ve arkadaşları hakkında sohbet etmeleri ve okulda onları üzen bir durum olup olmadığını sormaları da zorbalığı erken fark etmelerinde veya önlemelerinde etkili olabilir. Bu durumu fark ettikleri veya öğrendikleri noktada mutlaka okulla işbirliği yapmaları gerekmektedir.

Çocuğumuz zorbalık yapıyorsa buna kısa ve uzun dönemli olarak nasıl engel olabiliriz?

Çocukları böyle davranmaya iten sebeplerin araştırılması, çocuğun ev ve çevre yaşantısının değerlendirilmesi önemlidir. Bu davranışı sergileyen çocuklar için yapılacaklar mutlaka çocuğun, okulun, ailenin işbirliğini gerektirir. Bu çocuklarla birçok açıdan çok yönlü çalışmalar yapılmalıdır. Kısa dönemde; hem okulda hem de evde bu durumun fark edildiğinin çocuklara belli edilmesi, onaylanmayan davranışlarına yönelik bir konuşma yapılıp bu konuda onlara sınırlar konması, davranışlarının takip edilmesi ve onlara doğru rol model olunması önerilir. Uzun dönemde ise; kendi duygularını ve karşı tarafın duygularını anlama çalışmaları yapılarak empati gelişiminin desteklenmesine ihtiyaç vardır. Sosyal beceri geliştirme, öfke kontrolü, problem çözme gibi alanlar da yine bu çocuklarla uzun dönemde çalışılması gereken diğer alanlardır.

Neler akran zorbalığı tanımına girer?

Akran zorbalığının içerisinde istismarın alt türlerini görebiliyoruz. Bu zarar verme durumu fiziksel, sözel, duygusal, cinsel açıdan olabildiği gibi internet yoluyla da olabiliyor. İsim takmak, sataşmak, dalga geçmek, vurmak, itmek, kakmak, para veya cep telefonu gibi eşyalarını zorla almak, korkutmak amaçlı mesajlar göndermek, kenara itmek, umursamamak, oyuna veya gruba dahil etmemek, çocuk ve onun ailesi hakkında dedikodular yaymak vb. şekilde karşımıza çıkabiliyor.

Çocuklarda akran zorbalığı

Ebeveynler akran zorbalığı hakkında neler bilmeli?

Drexel Üniversitesi profesörü Charles Williams ve klinik psikolog ve yazar John Mayer, birbirine kötü davranan çocuklar hakkında bilmeniz gerekenleri anlatıyor

14

Mitler ve yanılgılar Okullar şiddete yataklık etmeye devam ediyor. Amerika'da çocuklar aylarca gördükleri zorbalık sonucu intihar edebiliyor. Ebeveynler ise böyle bir şey kendi çocuklarının başına gelirse ne yapmaları gerektiği hakkında çok da bilinçli değil, karanlıkta kalıyorlar.

Peki, ne yapabilirler? Dikkat edilmesi gereken işaretler neler? Gerçek zorbalığı, çocuklar arasındaki çeşitli kişilik çatışmalarından nasıl ayırt edersiniz? Drexel Üniversitesi profesörü Charles Williams ve klinik psikolog ve yazar John Mayer sizlere bu konuda yardımcı olacak:

Mit 1 Çocuğunuz zorbalık gördüğünde bilirsiniz Çocuğunuz size akranlarından zorbalık gördüğünü söylemiyor diye bu gerçekleşmiyor demek değildir. Amerika'da yapılan bir araştırmada 2007 yılında orta ve yüksek okul öğrencilerinin neredeyse üçte biri okulda zorbalık gördüğünü bildirdi. Ve bunlar sadece itiraf edenler. "Bu sessiz konulardan biri" diyor Williams. Çoğu çocuk işler daha kötüye gittiği için, utandığı için ya da ispiyonculukla suçlanmaktan korktuğu için susmayı tercih ediyor. Eğer çocuğunuz eve yırtık kıyafetlerle geliyor, okula gitmekten şikayet etmeye başlıyorsa; orasında burasında tesadüfen çürükler, kesikler, çizikler görürseniz ya da depresif davrandığını ve kendini izole ettiğini fark ederseniz durumdan şüphelenmeye başlasınız iyi olur. Önce çocuğunuz ile sonra da okuldaki yetkililer ile konuşup, bu problemi bir an önce çözmeye yönelmelisiniz.

Mit 2 Zorbalık her zaman fiziksel agrasyon içerir Akran zorbalığı bir çocuğun diğerine zarar vermesi demektir. Bu sadece fiziksel olmaz, farklı şekilleri vardır; isim takmak, tehdit etmek, dalga geçmek... Hatta elektronik de olabilir, mesaj atarak, mail yazarak ya da sosyal ağlardan herhangi biri üzerinden. İşte son araştırmalarda rapor edilen taciz türleri: Öğrencilerin, - % 21'i takma isimler takıldığını, hakaret veya alay edildiğini - % 18'i dedikodulara malzeme edildiğini - %11'i itilip kakıldığını - % 6'sı zarar verilmekle tehdit edildiğini - % 4'ü zorla yapmak istemedikleri şeylerin yaptırıldığını - % 4'ü özel eşyalarının kasten tahrip edildiğini belirtti.

Mit 3 Zorba her zaman büyüktür. Sinema filmlerinin aksine, zorbalık yapanlar her zaman yaşça ya da ebatça daha büyük çocuklar olmak zorunda değildirler. Söz konusu zorbalık olduğunda fiziksel boyut oldukça önemsizdir" diyor Mayer. Zorbalık genellikle güçle ilgilidir ve yapan çocuk aslında kendi hayatında yanlış giden bir şeylerin etkisindedir. Saldırganlık, zorbada güven eksikliği ve fiziksel yetersizlik duygularından ilham alıyor olabilir. "Zorbalık genellikle psikolojiktir" diyor Williams. Kızlar, erkeklerden daha çok zorbalık görür ve daha sık pasif agresif davranış ya da fiziksel zarar üzerinden toplumsal şiddet kurbanı olurlar.

Mit 4 Bu problemi çözmenin tek bir şekli vardır Zorbalık çeşitleri nasıl farklılık ve çeşit gösteriyorsa çözümleri de elbette çeşitlilik gösterecektir. Yapmanız gereken eylemleri (ve reaksiyonları) düşünmek ve bunları çocuğunuz ile konuşabilmektir. 1. çözüm: Geri mücadele. "Nihai doğru şey kabadayıyı görmezden gelmek olmalıdır. Zorbalık ve tahriklerine sırtınızı dönün ve kendiliğinden yok olsun" diyor Mayer. Dişe diş bir karşılığın genellikle etkisiz ve yardımcı olmaktan çok zararlı olacağında ısrar ediyor. Neden? Geri karşılık vermek anlık haz getirse de gerilimin tırmanmasına sebep olacaktır.

Bunun yerine, çocuğunuz ile şu stratejileri tartışmanızı öneriyor: 2. çözüm: Bir yetişkine söylemek. Ebeveyn, öğretmen, rehberlik öğretmeni fark etmez çocuğunuzun mutlaka bir yetişkin ile konuşması gerekir. "Kabadayılık yapanların bunun sonuçlarına katlanmak zorunda olduğunu çocuğunuza mutlaka öğretin" diyor Mayer, "bu, geri mücadele için daha üst bir formdur" 3. çözüm: Tepki vermemek. Çocuğunuz ağlayarak ya da yolunu değiştirerek zorbalık yapan çocuğu daha çok kışkırtmamalıdır. "Öğretmesi zor da olsa, işe gerçekten yarayan bir yöntemdir" diyor Mayer. Eğer çocuğunuz karşılık verirse, zorba bununla beslenir ve yaptığı şeyi şiddetlendirerek sürdürür. 4. çözüm: Sonuçlarını düşünmek. Çocuğunuzun okulunda sıfır tolerans politikası var mı? Eğer öyle ise, kendisini savunuyor olsa bile çocuğunuz cezalandırılabilir. Bu sonuç hem çocuklar hem ebeveynler için haksız görünebilir ve gerekirse okul idaresi ile tartışılması yerinde olur. "Kendini özgüvenle savunabilecek bir çocuğun zorbalığa uğrama şansının daha düşük olduğunu düşünmek doğrudur" diyor Williams. Yani korkmuş bir çocuğa geri savaşabileceğini söylemek yeterli değildir. Her şeyden önce, bu güvenlikle ilgili. Williams, ebeveynlerin çocuğunu bu durumu okula rapor etmesi için teşvik etmelidir. "Bir çocuk kendini savunma konusunda asla çelişki hissetmemelidir" diyor ve ekliyor "Fiziksel hazırlık ötesinde, dövüş sanatları ve boks eğitimi çocukların kontrol hissini yansıtmak için gerekli zihinsel güveni verir."

Mit 5 Zorbalar, sosyal hiyerarşinin tepesinden gelir "Açıkcası, sosyal kazanç zorbalıkların yüzde 95'inde dipte" diyor Meyer. Yani zorbalık yapan çocukların sosyal hiyerarşinin tepesinden geldiği teorisi oldukça saçma. Hem Mayer hem Williams kabul ediyor ki zorbalık sosyal güç isteği ile besleniyor. "Gelişim açısından bakarsak, sosyal konum, çocuklar ve gençler için çok önemli" diyor Williams. "Hatta ergenliğe ulaştıklarında, sosyal statü ebeveynlerinden daha etkili hale gelir üzerlerinde." Zorbalık, toplumsal düzeni kontrol ve manupule eder, zorbaların istediği de tam olarak budur. Mayer'a göre, zorbalık yapan çocuklar kendi evlerinde genellikle problemler yaşıyor ve suistimal ediliyorlar. Kontrol edemedikleri dürtüleri bilişsel bozukluktan kaynaklanıyor olabilir. Bu demek değil ki ileride hepsi birer suçluya dönüşecek ama yine psikolojik danışmanlığa ihtiyaç duyulabilir. Zorbalık yapan çocuk kendi hayatında bir kontrol eksikliği hissediyordur. Yani aslında zorbaların kendileri de çoğu zaman kurbandır.

Mit 6 Ebeveyn tutumlarının zorbalık üzerinde etkisi yoktur Gerçek şu ki ebeveynler, çocuklarına insanlardaki farklılıklara saygı duymayı öğretmediği sürece zorbalığın en büyük sebeplerinden olabilirler. Bazıları sözde insanların eşit olduklarını savunsa da davranışları farklı bir tutum sergileyebilir ve çocukların dikkatine çeken de bu olacaktır. Irkçı, seksist ya da homofobik konuşur, şakalar yaparlarsa çocukların basitçe şunu düşünür: "Tüm insanlar aynı değildir, bazıları diğerlerinden daha iyidir."

Mit 7 Çocuğunuz kurbansa, zorbanın ebeveynlerini arayın "Ebeveyn ebeveyne görüşmeler çirkin geçebilir" diyor Williams. Zaten gergin insanlar, durum ısınırsa kavgaya tutuşabilir ki bu da işleri hiçbir şekilde iyileştirmez. Ama illa iletişime geçmek isteyen ebeveynlere aracı öneriyor Williams. Bunun yerine işe okuldan başlayın. Okula gidin ve konuyla ilgili yetkili kişilerle konuşup, neler yapabileceğinize birlikte karar verin.

Mit 8 Erkeklerin zorbalığa uğrama riski daha yüksek Yapılan araştırmaya göre, yüzde 31'lik oğlan oranına göre zorbalık gören kızların yüzdesi 34. Erkekler fiziksel şekilde zorbalık görürken, kızlarda zorbalık indirekt olmaya meyilli. Kurbanları için düşmanca bir ortam yaratan kızlar, dedikodu yaymaya bayılır. "Bir şekilde yapılması daha kolay çünkü direk değil" diyor Williams. Ve dedikodu yaymak da oldukça basit bir eylem olduğu için, kız zorbalığı çok zarar verici olabilir. Üstelik fiziksel yaralanmalar da bırakmayacağı için ebeveynlerin fark etmesi daha zor olacaktır. Eğer kızınız üzgün, despresif ya da okula gitmekte isteksiz davranıyorsa, onunla konuşup sorununu paylaşmaya çalışın.

Mit 9 Siber zorbalık, diğer zorbalıklara giriştir Aslında, çoğu zorbalık yüz yüze başlar ve daha sonra mesajlar, sosyal medya, youtube gibi araçlarla gelişebilir, ki bu da zararı ve aşağılanmayı çok daha zarar verici ve can yakıcı hale sokar. Viral hale gelmeden zorbalığı durdurmak gerekir diyor Williams. Ebeveynlerle paylaşılır ve okul idaresine gidilirse bu ihtimal azalır. Ve eğer çocuğunuz online zorbalık yaşıyorsa, yasal yollara başvurmaktan çekinmemelisiniz. Siber zorbalık yükselişte. AP ve MTV tarafından gerçekleştirilen araştırmaya göre, 14 ila 24 yaş arası gençlerde siber zorbalık oranı yüzde 50 artmış durumda.

Mit 10 Ebeveynler her zaman çocuklarının en iyi savunucusudur Bazı ebeveynler çocuklarının durumunu görmezden gelip, sızlanmak ve şikayet etmekten vazgeçmelerini söyleyebilir. Hatta bazı zamanlarda okul yetkilileri de aynı şeyi yapabilir ve bu genellikle trajik sonlara sebep olur. Zorbalığı önlemenin tek yolu yetişkinlerin aktif rol oynaması ve çocuklarından gelen zorbalık şikayetlerini ciddiye almalarıdır diyor Meyers. Ebeveynler kardeşler arası zorbalık dahil, çocuklarının agresif davranışlarını en başından itibaren durdurmalıdır. Zorbalığa uğrayan çocuğun ebeveynleri ise özgüveni yerle bir olan çocuklarına kendilerinde bir sorun olmadığını, bunu yapan çocukta ters bir şeyler olduğunu doğru şekilde anlatmaları gerekiyor.

Mit 11 Zorbaları homofobik sataşmalar kullandığında her zaman mağdurun cinsel yöneliminden bahsediyordur Kelimenin gerçek anlamını bile bilmeden, özellikle ortaokul çağlarında, çocuklar birbirine 'gay' diyebilir. "Ebeveynsel ve sosyal modelleme yürürlüğe burada girer" diyor Mayer. Çocuklar bu kelimeyi illa ki 'küçültücü, aşağılayıcı' bir şekilde kullanıldığını duymuş ve bunu taklit ediyorlardır. İlerleyen yaşlarda, anlamını öğrenmiş olsalar bile, sadece hakaret etmek için kullanabilirler. "Sadece ima etmek bile zorba tarafından amaçlanan sosyal zararları vermeye yeterlidir" diyor Williams. Williams uyarıyor; cinsel olarak aklı karışık bir çocuk bu konudaki taciz ve zorbalıklara daha açık olabilir. Ebeveynlerin bu akıl karışıklığı konusunda harekete geçmesi ve çocukları ile konuşmaları gerekmektedir, yoksa ileride telafi edilemeyecek yaralar açılabilir. San Francisco Eyalet Üniversitesi'nde yapılan araştırmaya göre, cinsel tercihleri aileleri tarafından kabul gören eşcinsel çocukların depresyon, uyuşturucu bağımlılığı ya da intihara meyili daha düşük seviyede olmaktadır.