İlkokul çağında gelen çocukların başına gelecek ilk olaylardan biri de süt dişlerinin düşüp yerine kalıcı dişlerin çıkması. Çocuk için bu bir büyüme emaresi. Bizim evdeki 6 yaş çocuğunun üst iki dişi de düştü yakın zamanda. Bu vesileyle Uzman Doktor Selin Özkaya Çoban'a süt dişlerinin yenilenmesi ile ilgili merak ettiklerimi sordum...

Çocukların hangi yaşlarda kaç dişi vardır?

1. aydan itibaren başlayan diş çıkarmalar 24 ile 30. aya kadar 20 adet süt dişiyle tamamlanır. 6 yaşına bunların yanına 4 adet daimi azı dişi eklenir. Ağızda toplamda 24 adet diş varken, süt dişler sallanmaya başlar. Ve artık bundan sonra dişleri sayıca saymak anlamını kaybedebilir.

Süt dişlerinin düşüp kalıcı dişlerin yerini alması sırasında nelere dikkat edilmeli?

Süt dişlerinin birinci görevi çocuğun beslenmesini sağlamak, ikinci ve bir o kadar önemli diğer görevi ise kendilerinin yerine gelecek olan daimi dişlerin yerini koruyarak doğal yer tutuculuk ve daimi dişe rehberlik yapmaktır. Yani daimi dişler nereye çıkacaklarını önlerindeki süt dişi kökünü gördüklerinde anlarlar ve o kökün hareketini takip ederler.

Süt dişi erken çekildiği zaman oluşan boşluk, dişlerimizin sonsuza kadar yapacağı daimi ileri ve aşağı hareketi sebebiyle kapanmaya başlar ve hem yer kapandığı için doğal yer tutuculuk fonksiyonu ortadan kalkar hem de rehberini kaybeden daimi diş artık nerden nereye hareket edeceğini bilemez. Bu tür erken süt diş kayıpları ve hatta daimi dişlere tutulan alanın küçülmesine sebebiyet veren süt dişi çürükleri de ortodontik sorunların oluşmasına sebep olur.

Düzenli fırçalama, sağlıklı beslenme ve 6 ayda bir diş hekimi kontrolü çocuğunuzun süt dişlerini korumaya yeter.

Süt dişlerinde çürük varsa kalıcı dişlere etki eder mi, nasıl önlem alınmalıdır?

Süt dişleri ile ilgili yapılacak en önemli şey onlara çok iyi bakmak. Ben 2 yaşındaki oğlumun ağzını, dilinin üzerindeki süt kalıntılarını doğduğundan beri parmak fırçalarla temizliyorum, çıkan ilk dişinden itibaren de her yemekten sonra fırçalıyorum. Nasılsa değişecek, bunlar gidecek yerine başkaları gelecek gibi düşünmek yapılacak en büyük yanlış ve uzun yıllar yapıldı. Ama artık süt dişlerinin önemi biliniyor. Düzenli fırçalama, sağlıklı beslenme ve 6 ayda bir diş hekimi kontrolü çocuğunuzun süt dişlerini korumaya yeter. İyi fırçalanamayan, ya da fazla öğürme refleksi olan veya ağzına fırça girmesi zor olan çocuklara havuç, elma gibi bol lifli sert gıdalar yedirmek, doğal bir mekanik fırçalama etkisi yaratabilir. İyi fırçalayamıyorsak şeker ve çikolata yedirmemek, sağlıklı beslenmeye daha çok dikkat etmek gerekir. Bunlara rağmen çürük oluştuysa çürükler çok küçükken yakalamak ve hemen dolgularını yapmak, iyi temizlenemeyen ve beslenmesi karbonhidrat ağırlıklı çocuklarda 6 ayda 1 flor ve fissürsealant uygulaması yapmak tekrar çürük oluşmaması adına yardımcı olacaktır.

Süt dişleri düşüp daimi dişler çıkmadığında dişetlerinde hassasiyet, acı olur mu? Ağız bakımında neler dikkat etmek gerekir?

Henüz daimi diş gelmemiş dişetinde hassasiyet veya acı olmaz, varsa yanlış diş fırçalama veya diş eti iltihabı düşünülebilir. Süt dişlerinin zamanında düşmesi doğal bir süreçtir, yeni diş gelene kadar doğru süresi kadar boş kalması da doğal bir süreçtir. Doğal süreçlerde asla acı veya sorun ile karşılaşmayız. Ancak zamanından önce düşmüş bir süt dişi, önlem alınmamış kontrol altına alınmamış uzun süreli boşluklar, komşu dişlerin boşluklara devrilmesi, temizlenmesi güç alanların oluşması, enfeksiyon, çürük başlangıçları ağrıya sızıya sebep olabilir, çok çürümüş, kırılmış süt kökleri dişetinde bir tahribat yaratmış olabilir, iyileşmesi biraz daha sürebilir. Çocuğun yaşına göre verilen gargaralar, doğru diş fırçalama, çok ödemli kanamalı dişetleri söz konusu olduğunda tuzlu su ile gargara ve koşullara göre alınacak önlemler ile ağız bakımına yardımcı olabiliriz.

Kalıcı dişler yamuk çıkıyorsa ne zaman müdahale etmeliyiz, tüm dişlerin çıkmasını beklemeli miyiz?

Her çocuk 6 yaşında mutlaka bir ortodonti uzmanına görünmelidir. 6 yaş, ortodonti uzmanınızın size çocuğunuzun tüm ağız-diş- çene yapısıyla ilgili bilgi verip, aşağı yukarı ağız sağlığınızın geleceğini planladığı yaştır diyebiliriz. Ortodonti tedavisi, dişsel, kemiksel ve kas kaynaklı sorunlara çözüm üreten ağız ve yüz yapısını en çok irdelemiş bir branş olarak arzu edilen estetik ve fonksiyonel çene kapanışını elde etmenizi sağlayacak en doğru tedavi biçimidir. Kemiksel veya kas kaynaklı sorunlardan bazıları acil ve olabildiğince erken müdahale gerektirir.

Ağız ve diş şekil bozuklukları olduğunda tedaviye hangi yaşta başlanması gerekir?

Her ortodonti tedavisi kişiye özel, onun yüz ve çene kemik yapısına, dudak inceliği veya kalınlığına, rest pozisyonu veya maksimum gülüş sırasında gözüken diş ve dişeti miktarına göre planlanır ve tedaviye başlama yaşı da herkesin vakasına göre farklılık gösterir. Bazen biz bekleyelim deriz ama çocuğun psikolojisi görünümünden o kadar etkilenmiştir ki, tedaciye başlanmasını ister. İnsan bedeni oldu mu bazen matematik konuşur, bazen psikoloji ama her zaman bilimin dediği olur. Yani 6 yaşında kontrole gittiğinizde hiçbir aklı başında ortodonti uzmanı başlanmayacak tedaviye başlamaz. Ortodonti uzmanı hastasına dürüst olduğu sürece başarılı olabilir. Çünkü ortodonti tedavisi anca bittiği zaman mutlu eder hastasını. Yani komşum 12 yaşında başladı demek ki ortodonti tedavisi 12 yaşında yapılıyor diye bir şey yoktur. Kimi vaka 6-10 yaş arası tedavi edilmelidir, kimi 10 yaş ve sonrası, nadiren de olsa bazı vakalar için 15-16 yaş beklenir.

Sallanan dişi dış müdahaleyle çıkartmak mantıklı mı?

Diş sallanıyorsa, çocuk için yemek yemek zorlaşır, can acısı ve hatta bazen minik diş eti kanamaları söz konusu olabilir. Artık kök desteği azalmış sallanan bir dişi (ani travma ve kaza koşulları söz konusu değilse) ağızda tutmak için çabalamak kanımca doğru değildir. Çocuğun da konforu düşünülerek dişi minumum travma ile ağızdan profesyonelce çekmek en doğrusu olacaktır. Ev tipi oyunlarla dişi çekmeye çalışmak çocuğun ağız ve diş bakımını hiç önemsememesine, diş hekimine gitmeyi son çare olarak görmesine sebep olabileceği gibi, kanama, acı, dişeti yırtıkları gibi sıkıntılara yol açabilir.

Diş Teli Takan Yetişkinler

Diş teli takmak eskiden çocuklara özgü bir tedaviydi, şimdilerde yetişkinler de kullanıyorlar. Bu yaşlarda hala işe yarıyor mu? Ne fayda görülüyor?

Yetişkinler için ortodonti tedavisi çok değerli bir seçenek. Daha önce böyle bir seçenekleri olduğundan bile haberleri yoktu ve daha estetik daha fonksiyonel bir kapanış ancak protez tedavisinden geçiyordu. Oysa Ortodonti tedavisi, diş dokunuza dokunmadan, onlar kesilip kaplanmadan sağlıklı, estetik ve kalıcı bir gülümsemenin tek yolu.

Doğru tedavi yöntemi, doğru malzeme, doğru ölçüde dişe uygulanan kuvvet ile dişler her yaş hastada da istenen yere konumlandırılır. Ortodonti tedavisi dişlerinizi olduğu gibi korur ve doğru noktaya getirir. Ama mine dokusunda var olan harabiyetleri yerine geri getiremez.

Eksik dişleri olan, implant ve protez tedavisi yaptırmayı düşünen yetişkin hastalar, uzun süreli ihmal edilmiş boşluklardan dolayı sağa sola devrilmiş dişlerinin farkında olmuyorlar. Ama implant ve protez gibi sabit üniteleri ağıza koymadan önce ortodonti tedavisi ile ağızdaki tüm dişlerin ideal noktalara getirilmeleri ve kuvvetin dengeli dağılacağı bir kapanışın elde edilmesi gerekebiliyor çoğunlukla.

Röportaj: Damla Çeliktaban