Kolesterol çocukta olur mu demeyin, olabiliyor. Genetik yatkınlık, beslenme alışkanlıkları kolesterolü etkiler. Şişmanlıkla da ilişkili bu sorunu henüz küçük yaşlardayken çözmek için neler yapabilirsiniz?

Çocuklarda da erişkinlerdeki gibi kolesterol problemi son yıllarda sık görülen bir sağlık sorunu. Birtakım genetik problemlerin, bunun nedeni olabileceğini unutmayalım. Eğer ailesel bir kolesterol yüksekliğine yatkınlık varsa, çocukta aşırı kolesterol yüksekliğine rastlanabilir. Sağlık çalışmaları çoğu zaman bu yüksek kan kolesterolüne sahip çocukların neredeyse yarısının ilerleyen yaşlarda kan kolesterol seviyelerin normale döndüğünü gösteriyor. Buna karşın, yüksek kolesterol seviyeleri yine de kalp rahatsızlığı riski taşıdığı için çocuklarımızı bu sorundan uzaklaştırmamız gerekiyor.

Kolesterol ölçümü bebek ve çocuklarda her zaman yaptırılan kan tahlillerinin çoğu zaman bir parçası değil. Daha çok anemi, enfeksiyon ve hormonlara bakılır. Çocuklarda karşılaşılana kadar hiçbir anne-baba kolesterolü düşünmez ve çocuğun büyümesi, gelişmesi sırasında bu önemli sorunu fark etmeden kolesterolü yüksek beslenmesine devam eder. Unutmayın, yüksek kolesterol seviyesi, kalp hastalıkları ve felce sebep olan en belirgin faktör. Son yapılan çalışmalar kalp damar hastalıklarının çocukluk döneminde ortaya çıktığı belirtiyor. Çocukluk dönemindeki kolesterolün toplumsal bir sağlık problemi olduğunun bilincine varmalı ve şişmanlıkla iç içe giden bu durumu düzeltmek için dikkatli olmalıyız.

Kolesterol nedir?

Kolesterol karaciğer tarafından üretilen mumsu yapıda bir madde. Vücudumuzda yağlar tarafından yapılır ve hücre duvarı yapımında ve bazı hormonların, dokuların formunda da görev alır. Eğer bir büyük kase dondurma veya yağlı bir besin tüketmiyorsanız vücudunuz kolesterolü yine de sağlayacaktır. Bu karaciğer tarafından sağlıklı vücut fonksiyonları için yapılır.

Sebze, meyve ve tahıllar kolesterol içermezlerken yumurta sarısı, et, tavuk, deniz ürünleri, tam yağlı süt ürünleri (süt, yoğurt, peynir, dondurma) gibi hayvansal besinler kolesterol içerir. Etlerin her çeşidi yaklaşık 1 yumurta büyüklüğü kadarsa 30-50 mg. arasında kolesterole sahiptir.

Çocuğumun kolesterolü için endişelenmeli miyim?

Çocuklarda kolesterol yükselmesine 3 temel faktör neden olur.

• Beslenme; yağlardan zengin bir diyet özellikle doymuş yağlardan ve trans yağ asitlerinden yüksek beslenme (hamur işleri, atıştırmalıklar gibi.)

• Kalıtım; ailede yüksek kolesterol olması

• Şişmanlık; egzersiz ve diyetin yaşam tarzı olarak benimsenmemesi sonucu gelişebilir. Eğer çocuğunuz sağlıklı besleniyor, aktif yaşıyor, ailede yüksek kolesterol öyküsü bulunmuyor ve fazla kilo problemi yoksa bu durum için endişelenmenize gerek yok. Ama bunun tam tersiyse ileride bir kalp hastası adayı olacak çocuğunuzun beslenme ve yaşam şeklini hemen değiştirmeniz gerekir.

Çocuklarda kolesterol seviyeleri nasıl izlenir ve nasıl tedavi edilir?

Yüksek kolesterol için riskli olan çocuklar 2 yaşından itibaren takip edilmeli ve kolesterole koruyucu tavsiyeler değerlendirilmeli. Çocuğunuzda kan kolesterol testi için; ailede herhangi birinde 240 mg.’dan fazla toplam kolesterol varsa, 55 yaş öncesinde kalp hastalığı öyküsü bulunuyorsa, fazla kilolu ve şişman bulunuyor ve çocukta da şişmanlık tespit edilmişse çocuk doktorunuz çok kolay olan bu testlerle çocuğunuzun kolesterolünün yüksek olup olmadığını açıklayabilir.

Amerikan Kalp Derneği’ne göre 2-19 yaş arasında çocuğunuzun olması gereken toplam kolesterol değerleri: Eğer çocuğunuzun kolesterol seviyesi kabul edilebilir seviyedeyse 5 yılda bir değerlendirme yapılabilir. 170 veya daha yüksek toplam kolesterol varsa açlıkta sadece toplam kolesterole bakılmalı. 200 mg/dL’den yüksek değerlerdeyse açlıkta toplam kolesterol testi ve lipoprotein analizi (HDL ve LDL değerlendirmesi) mutlaka yapılmalı. İlaç tedavisi ancak 10 yaş üstündeki çocuklarda diyet ve egzersiz değişikliklerinden sonra uygulanabilir. Sağlıklı beslenme ve egzersiz herkes için önemli, ancak yüksek kolesterol ve lipoprotein değeri olan kişilerde daha önemli.

Kolesterol seviyesini düşürmek için 10 yol:

Aşağıda yer alan bazı kolay adımlarla ailenizin kolesterol seviyesini sağlıklı seviyede.

• Ailenizin kolesterol seviyenizi kontrol ettirin.

• Öncelikle çocuğunuzu kesinlikle korkutmayın. Yaşına uygun bir şekilde yüksek kolesterol seviyeleri ve sonuçları hakkında onu bilgilendirin. Uygulaması gereken diyeti bir hastalık için yapılan tedavi olarak göstermeyin.

• Aile yemekleri planlayın ve çocuğunuzun ne yediğine dikkat edin.

• Doymuş yağ alımınızı azaltmak ve kolesterol seviyenizi sınırlamak için mutlaka besin etiketlerini okuma alışkanlığı geliştirin. Diyetteki yağ alımı % 30 ile doymuş yağ alımı ise % 10 veya daha az olarak tavsiye edilir.

• Düşük yağ ve kolesterol içeren meyve, çiğ sebze, sade patlamış mısır, yağsız yoğurt gibi sağlıklı atıştırmalıkları tüketin.

• Kırmızı et tercihlerinizi balık, tavuk, hindi, fasulye, mercimek, tofu, soya ürünleri gibi diğer ürünlerle değiştirin.

• Tereyağı gibi doymuş yağ içeriği yüksek yağlardan uzak durun, bitkisel sıvı yağları tercih edin. Hamur işi tüketimlerinizi mutlaka azaltın.

• Şeker içeriği yüksek olan meyveli veya gazlı içecekleri tüketmekten kaçının. Çünkü fazla şeker alımı yağ depolarında artışa neden olabilir.

• Çocuklarınıza dışarıda yediklerinde sağlıklı öğün tercihlerini öğretin.

• Mutlaka egzersiz yapın. Hatta bu egzersizleri ailece yaparak ailenin bir arada daha çok vakit geçirmesin sağlayabilirsiniz. Ayrıca hepiniz sağlıklı bir adım atmış olursunuz. Egzersiz kandaki HDL (yüksek yoğunluklu lipoprotein- iyi kolestrol olarak da adlandırılır) seviyesini yükseltmeye ve vücut için yarar sağlamaya yardımcı olur. Kan değerlerinizi rutin olarak kontrol ettirerek sağlıklı bir yaşam yaşayabilirsiniz

Çocuklarda kolestrol yüksekliğine dikkat

Memorial Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Bölümü'nden Uzman Dr. Ayhan Çeri, çocukluk çağı kolesterolü hakkında bilgi verdi.

Kolesterol yüksekliğinin, çocuklukta da son yıllarda en sık görülen sağlık problemleri arasında yer aldığını belirten Uz. Dr. Ayhan Çeri, "Neden olabileceği sorunlar uzun bir süreç içinde geliştiği için genellikle çocukluk çağında herhangi bir belirtiye yol açmaz. Eğer ailesel bir yatkınlık söz konusu ise anne babada yüksek kolesterol sorunu varsa çocukta da olma ihtimali artmaktadır. Yüksek kolesterol kalp damar hastalıklarını tetikleyen bir faktör olduğu için de çocukluk döneminde bunun kontrol altına alınması ve özellikle obezite varlığı söz konusu ise bu durumun da ortadan kaldırılması gerekmektedir. Böylece gelecekte ortaya çıkabilecek kalp damar hastalıklarının da önüne geçilmesi mümkün olabilir" dedi.

"Obezite kolestrol yüksekliği için risk faktörü"

Çocuklarda genetik nedenler dışında kolesterol yüksekliğine en sık neden olan hastalığın obezite olduğuna dikkat çeken Uz. Dr. Ayhan Çeri, "Obezitenin çocuk sağlığı üzerindeki olumsuz etkisine kolesterol yüksekliği de eklendiğinde, erişkin dönemde kalp damar hastalıkları başta olmak üzere inme gibi birçok sağlık sorunu ortaya çıkmaktadır. 12 saatlik açlık düzeyi sonunda doktorun isteyeceği basit bir kan testi ile kolesterol düzeyi hakkında bilgi sahibi olunabilir. Bu test sonunda çocuğun LDL-kolesterol değeri 130 mg/dl üzerinde ise beslenme düzenlenmeli, fiziksel aktivite artırılmalı ve ortalama 3 ay sonra kolesterol testi tekrarlanmalıdır. Ancak çocuğun LDL-kolesterol değeri 190 mg/dl üzerinde ise doktor önerisi ile ilaç tedavisine başlamak gerekebilir" diye konuştu.

"Düzenli kolestrol takibi yapılmalı"

Her çocuğun 9-11 ile 17-21 yaş aralıklarında en az birer kez kan kolesterol düzeylerinin ölçülmesinde yarar olduğunu anlatan Uz. Dr. Çeri, şunları kaydetti: "Ayrıca bazı risk faktörlerini taşıyan çocuklarda ise 2-8 ve 12-16 yaş aralıklarında kan kolesterol düzeyi takibi yapılmalıdır. Anne-baba ya da yakın akrabalarından birisinin total kolesterolü (LDL+HDL+%20 trigliserid) 240 mg/dl üzerindeyse Ailede 55 yaş altı erkeklerde veya 65 yaş altı bayanlarda kalp-dolaşım bozukluğu varsa, hastada çeşitli böbrek ya da çocukluk çağı romatizmal hastalıkları gibi kalp-dolaşım sistemi için risk oluşturabilecek belirli hastalıklar mevcutsa, çocuk aşırı kiloluysa, Diyabet, hipertansiyon sigara kullanım alışkanlığı gibi diğer risk faktörleri varsa çocuk da takip altında olmalıdır. Kolesterol yüksekliğini önlemek için, anne ve baba kolesterol düzeyini ölçtürmeli ve sonuca göre gerekiyorsa doktor önerisi ile aynı testi çocuklarına yaptırmalıdır. Sebze, meyve ve tahıl ağırlıklı beslenmeye özen gösterilmelidir."

Beslenme konusunda bilinçli olunması gerekiğini vurgulayan Uz. Dr. Çeri son olarak sözlerine şunları ekledi: "Satın alınan gıdaların kolesterol içeriği kontrol edilmeli, günlük toplam besinlerde önerilen yağ oranı 1-3 yaş arası çocuklarda yüzde 30-40, 4-18 yaş arasında ise yüzde 25-35 olmasına dikkat edilmelidir. Doymamış yağ içeren besinler tüketilmeli, trans yağ içeriği olan besinlerden mümkün olduğunca uzak durulmalıdır. Şeker oranı yüksek gıdalar ve içecekler azaltılmalıdır. Fast-food türü besinlerden olabildiğince uzak durulmalıdır. Katı yağlar yerine sıvı yağ tüketilmelidir. Spor yapma alışkanlığı edinilmeli ve çocuklar, bu çocuklara da aşılanmalıdır."