26 Mart 2015 günü yasalaşan İç Güvenlik Kanunu yürürlüğe girdiğinde isim-soyisim değişikliği yapmak kolaylaşacak. Ancak sanıldığı gibi isteyen herkes ismini, soyismini bir dilekçeyle değiştiremeyecek. Peki yeni sistemin ayrıntıları neler? Mevcut prosedür nasıl? Kimler neden isim-soyisim değiştirmek istiyor? İsmini, soyismini değiştirmek isteyenler nelere dikkat etmeli? Boşandığı kişinin soyadını kullanmak isteyen eş ne yapmalı? Kendisi de ismini değiştiren Avukat Baran Doğan anlattı.

- İsteyen herkes ismini değiştirebilir mi?

Özel bir gerekçe sunmanız gerekmiyor. İsminiz yaşadığınız bir travmayı hatırlatıyor olabilir. Anlamı kötü, küçük düşürücü olabilir ya da dünya görüşünüze uymayabilir.

- Aynı aileden bir kişi soyadını değiştirirse bütün ailenin soyadı değişir mi?

Hayır. Mesela lise öğrencisi bir müvekkilim var, soyadı Motor. Okulda hakaretamiz sözler duyduğu için soyadını Selçuk olarak değiştirmek istedi. Ailede bir tek onun soyadı farklı. Resmi işlemler TC kimlik numarası üzerinden yapıldığı için herhangi bir sorunla karşılaşılmıyor.

- Değiştirilen isimler hangileri mesela?

Telli, Maşallah, Gülmez, Birtane, Ökkeş,Satılmış, Allahverdi, Durali ilk aklıma gelenler.

- 18 yaş altındakiler anne-baba onayı ile mi soyadını değiştirebilir?

Kural olarak anne-baba avukatlarına vekâlet verirler. Ama anne-baba icazet vermiyorsa 18 yaşını doldurmamış bir kişi tek başına dava açabilir, çünkü isim değişikliği kişiye sıkı surette bağlı haklardandır.

- İsim kaç kere değiştirilebilir?

Diyelim isminizi değiştirdiniz ama toplumda kabul görmedi. Mesela isminiz seri cinayetler işleyen bir katilin, tecavüzcünün adı ile anılmaya başlandı. Evvelce değiştirdiğiniz isminizi tekrar değiştirebilirsiniz. Elbette bir sınır var. O sınır da Medeni Kanun’un tüm özel hukuk sisteminin temeli olan 2. maddesidir. O madde der ki: “Herkes haklarını kullanırken dürüst hareket etmek zorundadır.” Bir yerde hak varsa hakkın kötüye kullanılması da vardır. Kişiler haklarını kötüye kullanamaz. Birden fazla isim değişikliği yapılmak istenirse, yargıç hakkın kötüye kullanılıp kullanılmadığını somut olaya göre araştıracaktır.

- Kaç celsede biter isim değiştirme davası?

Prosedürü basit. Evrak tamsa tek celsede biter.

- Kaç tanığa ihtiyaç var?

Eğer Ayşe’yi Fatma yapacaksanız tanık gerekebilir. Tanık sayısının önemi yok, önemli olan tanığın isim değiştirmenin haklı gerekçesini ispatlayan beyanı. Açıkça komik, küçük düşürücü bir isimse tanığa da ihtiyaç yok, hâkim davayı reddedemez.

- Boşanan bir kadın eski eşinin soyadını kullanmak istiyorsa ne yapmalı?

Genellikle boşanan bir kadın eski eşinin soyadını kullanmak istemez. Ama mesleğinde bu soyisimle tanındıysa eski eşinin soyadını kullanmayı tercih eder. Eski eşinin soyadını kullanmak isteyen bir kadın aile mahkemesinde ayrı bir dava açmalıdır.

- Eski eş, soyadının kullanılmasını istemiyorsa dava mı açmalı?

Eski eşe boşanma davasından ayrı bir dava olan bu dava için tebligat gidiyor zaten. Davaya gidip görüşünü beyan edebilir, gitmediyse tebligat ona ulaştığı için itiraz hakkını kaybeder. Davaya katılırsa, soyadının kullanılmasından ötürü uğrayacağı somut zararı ispatlaması gerekir.

- İsmini değiştirmek isteyen biri yeni isim seçerken ne yapmalı?

Kolay telaffuz edilen bir isim seçmeli. İnsanlar o zaman hemen alışıp bu yeni ismi kullanmaya başlar, aksi halde kabullenmekte zorlanırlar. Mesela iki heceden oluşan, 5-6 harfli isimler kolay telaffuz edilir. İsimde 3 sesli harf varsa iş zorlaşır. Yaşanan bölge de önemli. Van’da Maşallah ismine kulak aşinalığı vardır ama Trakya’da yoktur.

"Yasa yürürlüğe girdikten sonra 1 yılınız var"

- Başbakan Ahmet Davutoğlu, İç Güvenlik Yasası düzenlemesine göre isim ve soyisim değişikliğinin mahkemeye gitmeden nüfus müdürlüğüne dilekçe verilerek yapılabileceğini ifade etmişti. Uygulamada bu durumun yaratacağı avantaj ve dezavantajlar neler olabilir?

Bu düzenleme İç Güvenlik Kanunu olarak bilinen yasanın geçici 10. maddesinde var. Ancak yasanın yürürlüğe girmesinden itibaren 1 yıl içinde başvurulması gerekir. 1 yıl geçtikten sonra, ad ve soyadı değişikliği için yine mahkeme kararı gerekiyor. Yapılan bu geçici düzenlemeyle, zaman ve masraftan tasarruf edilecek. Fakat, yalnızca imla ve yazım hatası bulunan isimler ile gülünç, uygunsuz olan soyadları değiştirilebilecek. Yani her isteyen adını veya soyadını değiştiremez. Değişiklik için il veya ilçe kuruluna başvuru dilekçesi verilmeli ve bu kurullar tarafından değişiklik kararı verilmelidir. Bu idari karar nüfus müdürlüğüne bildirilince gerekli değişiklik işlemi yapılır.

"Bana ismimi değiştirmeyi arkadaşım Rüknettin önerdi"

- Siz isminizi neden değiştirdiniz?

Bir gün sahilde 5 arkadaş oturuyoruz. Biri aniden şezlongdan kalkıp dedi ki: “Senin ismin çağdışı, adını değiştirsene.” Güldük. “Tamam” dedim. Başka bir gün bir düğündeyiz. Masaya gelen biriyle tanışırken isimlerimizi sırayla söyledik: Selahattin, Tacettin, Rüknettin, Fahrettin!

- Eski isminiz hangisiydi?

Fahrettin. Peki bana “İsmini değiştirsene” diyenin adı ne?

- Ne?

Rüknettin!

- Fahrettin’in anlamı ne?

Dinin övüncü demek.

- Ama isminizi arkadaşınız Rüknettin “Değiştir” dedi diye değiştirmediniz.

Ben ismimi ruhsal aidiyet hissetmediğim için değiştirdim. İsim, kişinin taşıdığı en önemli kimliklerden biri. Diplomayı aldım, ilk kendi isim değişikliği davamı açtım. Şahidim de Rüknettin’di.

- Size eski isminizle hitap edildiğinde kızdınız mı?

“Fahrettin sensin!” dedim.

- “Baran” olmaya ne zaman karar verdiniz?

Hukuk fakültesini bitirdiğimde. 2001’de avukatlık stajı yaparken ilk davamı ismimi değiştirmek için açtım.

- Peki arkadaşınız Rüknettin?

Kendisi şimdi Berkan!

Röportaj: Perihan Özcan