Kızınız matematik sınavından zayıf getirdi ve kullandığınız sert sözcükler yüzünden pişmanlık mı duyuyorsunuz? Ya da sinir bozucu sınıf arkadaşları ile baş edebilmesi adına verdiğiniz tavsiyeleri yüzünüze gözünüze bulaştırdınız. Belki de oğlunuzun yıl sonu gösterisine katılacağınıza dair sözünüzü tutamadınız ve kafanızdaki bir ses berbat bir ebeveyn olduğunuzu söyleyip duruyor. Ancak unutmayın ki kendinize yaptığınız bu sert muamelenin bir alternatifi var: Öz şefkat...

Araştırmacı Kristin Neff’e göre “Öz şefkat, sonu olmayan olumlu-olumsuz özyargılardan kaçışın sığınağıdır.” Neff’in tanımına göre öz şefkat, üç bileşeni barındırır:

1- Öncelikle kendimize karşı sert bir şekilde eleştirel ya da yargılayıcı olmak yerine, nezaket ve anlayış dolu bir yaklaşım benimsemek gerekir.

2- İnsanlığın getirilerini tanımamızı gerektirir; acılarımızla izole olup yabancılaştığımızı hissetmektense, hayat denen tecrübenin içerisinde başkalarıyla bağ kurmak şarttır.

3- Farkındalık gerektirir; acımızı göz ardı etmek ya da abartmaktansa, deneyimlerimizi dengeli bir farkındalık seviyesinde tutmamız gerekir.

Peki öz şefkat, ebeveynlikle nasıl ilişkilidir? Yakın zamanda yapılan bir araştırma, gelişimsel engelleri olan yetişkin çocukların öz şefkate sahip ebeveynlerinde, stres ve depresyon riskinin daha düşük olduğunu ortaya koydu. 2015 yılında yapılan bir çalışmada ise otizmli çocukların ebeveynlerinde, öz şefkatin hayata dair tatmin, umut ve hedef koyma ile ilişkilendiği görüldü. Bu araştırmalar göz önünde bulundurulduğunda, öz-anlayışın hem iç hem de dış kaynaklardan gelen eleştirilere karşı bir tür dayanıklılık kaynağı olduğunu, koruyucu bir tampon olarak işlev gördüğünü gösteriyor.

Daha iyi bir ebeveyn olmak için gereken 10 şey

Ebeveynler daha fazla öz şefkate sahip olmayı öğrenebilirler mi peki? Elbette. İşte size kendinize karşı şefkat geliştirebilmenize yardımcı olacak üç basit adım:

1- Rutin öz şefkat molaları verin

İlk kez ebeveyn olmanın yorgunluğu ve kafa karışıklığı içerisinde, hastaneden bebekle çıkmanıza nasıl izin verdiklerini bile merak ediyor olabilirsiniz. Emzirmek daha kolay olamaz mıydı? Bezler nerede? İğrenç kokuyorum! Ne zaman duş alabileceğim acaba?

İşte tam olarak bu anlarda biraz öz şefkat molası vermeyi deneyebilirsiniz. Öncelikle, dert anını “Canım acıyor.” gibi bir söylem ile kabul edin. Sonra ilk kez ebeveyn olan tüm insanların – hatta tarihin ilk ebeveyninin bile – bu şekilde hissettiğine ikna olun. Son olarak da kendinize şefkat sunun: “Bebeğimle ilgilenmeye çalışırken kendime ihtiyacım olan şefkati verebilir miyim.”

Elbette ağlayan bir bebeği sakinleştirmeye çalışırken mola vermek her zaman mümkün olmayabilir. Bu durumda, kriz atlatıldıktan sonra kendinize şefkatli birkaç kelime için bir miktar zaman ayırmaya çalışın. Hatta Neff, bir huzur jesti olarak elinizi kalbinizin üzerine koymanızı ve hatta kendinize sarılmaya çalışmanızı öneriyor. Kulağa tuhaf geliyor olabilir; ama bir deneyin. Yardımcı olup olmadığını kendiniz görün.

'Fark yaratan ebeveynler’ ile daha iyi bir gelecek mümkün mü?

2- Şefkat meditasyonu yapın

Pazartesi sabahı. Evden çıkmaya çalışıyorsunuz; çocuğunuzu anaokuluna bırakacaksınız, siz de saat 9.00’daki toplantınıza yetişeceksiniz. Çocuğunuz, beş dakikalık bir gecikmenin bile trafikte 15 dakikalık bir farka sebep olabileceği gerçeğinden bihaber. Çoraplarını ve ayakkabılarını kendi kendine giymek istiyor. Uzun sürüyor tabii ki; sabırsızlanmaya başlıyorsunuz. Kısa bir süre sonra ise ikinizin de tepesi atıyor. Toplantıdan sonra kendinizi kaybettiğiniz için pişmanlık duymaya başlıyorsunuz. İşte tam bu noktada önlem amaçlı olacak şekilde erkenci bir şefkat meditasyonu çok işinize yarayabilir.

Düşünce gayet basit: Sizi çok seven bir yakınınızı düşünün. Bu kişinin güvenliğiniz, iyiliğiniz ve mutluluğunuz için içten dileklerini ilettiğini hayal edin. Size doğru gelen sevgiyi ve sıcak şefkati hissedin. Sevginizi bu kişiye geri gönderin. Siz ve bu kişi benzersiniz. Tıpkı sizde olduğu gibi, bu kişi de mutlu olmayı diliyor. Sonra ise çok iyi tanımadığınız bir ahbabınızı düşünün. Siz ve bu kişi, iyi bir hayat dileğinizde birbirinize benziyorsunuz. Son olarak farkındalığınızı genişletin ve tüm gezegeni önünüzde küçük bir top olarak resmedin. Gezegendeki tüm canlılara, sizin gibi mutlu olmak isteyenelere sıcak şefkatinizi gönderin. Şefkat meditasyonunu uyguladığınızdan kısa bir süre sonra daha çok öz-anlayışa sahip olduğunuzu, daha sakin, daha paylaşımcı olduğunuzu göreceksiniz. Şefkat meditasyonu, ebeveynlerin mutluluklarını, çocuk sıkıntısına tepki vermede daha az duyarlı olabilme ve çocuklarına karşı merhametli tepkiler geliştirme kapasitelerini desteklemeye yardımcı oluyor.

3- Ebeveynliğe dair bir desteğe ihtiyacınız olduğunda sizin için önemli birinin varlığını hayalinizde canlandırmaya çalışın

Uçakta küçük çaplı bir krizden daha kötü ne olabilir? Küçük çocuğunuz saatler sürecek oturma zorunluluğu yüzünden ağlarken, çevrenizdeki koltuklarda oturan insanların bakışları, kendinizi oldukça yalnız ve ümitsiz hissetmenize yol açar.

Şunu deneyin: O bakışların yerine, gözünüzün önüne desteğini ve yardımını sunan yakın bir arkadaşınızı, partnerinizi ya da ebeveyninizi getirin. 2015 yılında yapılan bir çalışma kapsamında, üniversite öğrencilerinden oluşan katılımcılar rastgele iki gruba ayrıldılar. Kontrol grubundaki öğrencilerden, güven hissi ya da şefkat içermeyen çevre ile uyum becerileri üzerine odaklanmaları istendi. Araştırmacılar diğer gruptaki öğrencilerden ise ihtiyaç anında yardımlarına güvenebilecekleri bir yakınlarını düşünmelerini istediler. Şaşırtıcı olmayacak şekilde bu öğrencilerin, kontrol grubundaki akranlarına kıyasla daha fazla öz şefkat geliştirdikleri görüldü.

Elbette ki öz şefkat kapasitemiz, genelde kendi ebeveynlerimizle aramızdaki ilişkiler bağlamında oluşuyor. Yukarıda bahsi geçen araştırmada, ebeveynlerini soğuk ve mesafeli olarak hatırlayan öğrencilerin yakın ilişkiler konusunda daha kaygılı oldukları ve sonuç olarak öz şefkat seviyelerinin yetersiz olduğu ortaya kondu.

Şefkat konusunda iyi rol modelleri ile büyümemiş olsanız da unutmayın ki öz-şefkat, pratik yolu ile geliştirebileceğiniz bir beceridir. Öz eleştirilerin zihninizde canlandığını hissettiğiniz an, elinizi kalbinizin üzerine koyun ve acı çeken yakın bir arkadaşınızla konuşur gibi kendinize şefkat göstermeye çalışın.

Referanslar:

Maryam Abdullah. "Three Simple Ways Parents Can Practice Self-Compassion". Şuradan alındı: https://www.mindful.org/three-simple-ways-parents-can-practice-self-compassion/ (24.04.2018).

Ebeveynlerin yaptığı 9 büyük hata

Çocuğunuz yaramazlık ya da asilik yaptığında, kendinizi kaybetmek yerine aşağıdaki genel disiplin hatalarına ve bunları nasıl onarabileceğinize bir göz atın.

9

Saygılı olmamak Evet, doğru okudunuz. Ebeveynler çocuklarının kendilerine saygılı olmasını isterler ama kendilerinin de çocuklarına aynı şekilde yaklaşması gerektiğini sıklıkla unuturlar. Yapılan en büyük disiplin hatalarından biri çocuklara bağırmak, kaba ve öfkeli bir ses tonuyla konuşmak ya da hakaret etmektir. Çocuklarınızdan saygı bekliyorsanız, siz de onlara saygılı olmayı öğrenmelisiniz. Çözüm: Bir aile bireyi ya da iş arkadaşınız ile sorun yaşadığınızda, sizinle nasıl konuşulmasını isteyeceğinizi düşünün. Çocuğunuz gözlerine bakarak ve gerekirse onun boyuna inerek, nazik (ama hala sağlam) ve saygılı bir şekilde eldeki sorunu tartışın. Ve ne kadar sinirli olursanız olun, sakin olmaya çalışın; bağırmaktan ve çocuğunuzu küçümsemekten kesinlikle kaçının.

Öfkeliyken disiplin etmeye çalışmak Alkol almak ve araba kullanmak ve sakinleşmeden sizi sinirlendiren birine mesaj atmak gibi asla bir araya gelmemesi gereken şeyler vardır. Öfkeliyken yapılmaması gerekenler arasında çocuklarınızı terbiye etmek de vardır. Yaptığı herhangi bir şey yüzünden ona kızgınken, muhtemelen bağırır ya da aslında söylememek istediğiniz ve sonradan pişman olacağınız bir şeyi ağzınızdan kaçırırsınız. Üstelik kötü bir gün geçirdiyseniz, öfkeniz daha da şiddetli olabilir ve tüm sinirinizi çocuğunuza yöneltebilirsiniz ki bu iki taraf için de yıkıcı sonuçlar doğurur.
Çözüm: Sakinleşmek ve çocuğunuzla sergilediği kötü davranış hakkında konuşmak için kendinize birkaç dakika (ya da ihtiyacınız varsa daha fazla) ayırın. Örneğin yürüyüşe çıkarak, çocuğunuzu ya da kendinizi ortamdan bir süreliğine uzaklaştırın. Kendiniz için aldığınız bu mola, durumu daha sakin bir zihinle değerlendirmeniz için de fırsat sağlayacaktır.

Tutarsız olmak Eğer çocuğunuza bir gün kızdığınız konuda diğer gün rahat davranırsanız, örneğin odasını toplamasıyla ilgili, çocuğunuz davranışınız gibi tutarsız bir mesaj alacaktır. Çocuklarınızın davranışlarını düzeltmenin en iyi yollarından biri ne beklendiğini hakkında onlara açık talimatlar vermektir. Çözüm: Çocuğunuza açık ve net talimatlar vermeli ve gerçekçi beklentilerde bulunmalısınız. Örneğin odası toplaması için haftanın belirli bir gününü belirleyin ve bunu yapmadığında kesinlikle bazı sonuçları olacağını bilsin. Aynı aksaklık için farklı derecelerde cezalandırmayın ve kuralların uygulanmasında sabit ve tutarlı olun.

Çok fazla konuşmak/açıklamak Çocuğunuzla yaptığı bir şeyin neden uygunsuz olduğu hakkında konuşmak iyidir ama çok fazla ayrıntıya girmek aklını daha çok karıştırabilir. Çocuklar, hatta okul çağındaki dikkatli çocuklar bile, çok fazla detaya girildiğinde izi kaybedebilir. Çözüm: Mümkün olduğunca temel ve basit ifadeler kullanın. Yaşı ilerlemiş çocuklarla neyin yanlış gittiğini ve daha iyi tercihler yapılsaydı potansiyel senaryoları tartışabilirsiniz. Ama özellikle küçük çocuklarla, sadece durumu açıklayan ve davranışının neden yanlış olduğunu belirten bir konuşma yapmalısınız.

Negatif olmak 'Yapma' ya da 'hayır'lar duymak kimse için eğlenceli değildir, özellikle de çocuklar için. Ne yapması gerektiğini anlatmak yerine sürekli yapmaması gereken şeylerden bahsetmeniz negatif bir ortam yaratacaktır. Çözüm: Daha iyi neler yapılabilir konusunda konuşarak daha olumlu bir bakış açısıyla yaklaşın.

Disipline etmenin cezalandırmak olduğunu düşünmek
Disiplin, sağlam kurallar ve sınırlar belirlemeye dayanır; cezalandırmaya değil. Birincil hedef çocukların kendi tavırlarını düzenlemeyi öğrenmesidir, böylece zaten cezalandırılmalarına gerek kalmaz. Çözüm: Bir çocuğu terbiye ettiğinizde, kendisi için iyi seçimler yapmasını ve pozitif olana yönelmesini sağlamalısınız. Bunu doğru şekilde yaparsanız, ilerde onun da kendi çocuklarını terbiye ederken pozitif bir ebeveyn olmasını sağlarınız.

Öğütlerinizi uygulamamak Çocuklarınıza yalan söylememesi gerektiğini öğretmeye çalışırken, siz yalan söylemekten kaçınmazsanız, sizi ne kadar ciddiye alacaklarını düşünüyorsunuz? Ya da kendiniz çocuklarınıza bağırırken, onların birbirleri ile sağlıklı ve hoş bir iletişim kurmasını söylerseniz... Örnekler çoğaltılabilir, unutmamanız gereken ise çocuğunuzun her hareketinizi yakından takip ediyor ve örnek alıyor olduğudur. Çözüm: Çocuğunuz için kurmaya çalıştığınız düzeni her şeyden önce kendiniz yaşamaya çalışın. Ve zaman zaman kendi kurallarınızdan birini kırmak zorunda kalırsanız, neden bu şekilde davrandığınızı ve bunun neden bir istisna olduğunu anlatmalısınız. Nasıl daha iyi idare edebileceğinizi itiraf etmeli ve bir dahaki sefere neleri daha değişik yapabileceğinizi beraber gözden geçirmelisiniz.

Uygun disiplin tekniğini kullanmamak Söz konusu disiplin olduğunda, bir tek geçerli yöntem yoktur. Hatta her çocuğunuz için ayrı bir yolda yürümek zorunda bile kalabilirsiniz. Belli bir yaklaşıma tekrar tekrar uyum sağlamaya çalışmak yerine, işe yarayanı bulmak için denemeye devam etmekten çekinmeyin. Çözüm: Çocukların da yetişkinler gibi, kendi kişilikleri, mizaç ve tuhaflıkları olduğunu unutmayın. Bu yüzden uzmanlar tarafından sunulan alternatif disiplin tekniklerini öğrenip, uygulamaya ve çocuğunuza en uygun olanı bulmaya çalışmalısınız.

Hiç disiplin uygulamamak Çocukları disipline etme zorunluluğunun en büyük nedeni, net sınırlar ve rehberlik ile yetiştirilen çocukların daha mutlu ve otokontrol sahibi yetişkinler olduğu gerçeğidir. Bu yüzden disiplin edilmediklerinde, etkileri barizdir ve çoğu durumda, oldukça felakettir: Bencil olurlar, kendi hayatlarını düzenleyemezler ve mutsuzdurlar. Çözüm: Çocuğunuzu disipline edin; kurallar ve sınırlamalar koyun.