“Bilge zihin, her insanda hakikati bilebilen ve deneyimleyebilen bir parçadır. Bu, kişinin bir şeyin doğru veya geçerli olduğunu bildiği yerdir. Bilge zihin neredeyse her zaman sessizdir. İçinde bir huzur vardır. Kişi bir şeyi merkezlenmiş bir şekilde bildiğinde, işte orası bilge zihindir.”

- DBT’nin kurucusu Dr. Marsha Linehan

Bilge zihin, kalbe sahip olmak gibidir – herkesin vardır, ister deneyimlesin ister deneyimlemesin. Yani bu, hepimizin doğuştan sahip olduğu bir şeydir; her zaman farkında olmasak veya nasıl kullanacağımızı bilmesek bile. Eğer beyninizi en yüksek kapasitede kullanmak istiyorsanız, bilge zihninize erişmeyi öğrenmeniz gerekir.

Bilge zihnin temel sistemi sezgisel düşünmeye ve büyük resme bakmaya dayanır. Zihnimizin duygusal ve mantıklı kısımları arasında denge kurar. Gelişmiş bir sezgi, bu zihinsel işlevin belki de en yüksek başarısıdır. Dolayısıyla, bilge zihninizi dinlemek bir sanattır. Peki, bilge zihninizi dinlediğinizi nasıl anlarsınız? Ona nasıl erişebilirsiniz? Bilge zihninizle neler başarabilirsiniz?

Bilge zihin nedir?

Bilge zihin, Diyalektik Davranış Terapisi (DBT) içindeki bir kavramdır. Bu yeteneği, bilişsel-davranışsal değişiklikler yoluyla geliştirebilirsiniz. Belli davranışlar, kalıplar ve egzersizler uyguladığınızda, şeyleri 'akılla hesaplamadan bilme' becerinizi açığa çıkarırsınız. Bu beceriye sezgi denir ve hepimizde vardır. Ancak çoğumuz bunu kullanmadığımız için içimizdeki bu gücü hiç keşfetmeyiz. Bu kavramı anlamak için diğer zihin durumlarını da öğrenmek gerekir. Zihnimiz üç bölümden oluşur:

Bilge zihnin özellikleri nelerdir?

• Ne yalnızca duygularla ne de yalnızca mantıkla yönetilir.
• Anlayış ve farkındalıkla çalışır.
• Sakin, huzurlu, psikolojik iyilik halinden hareket eder.
• Şu ana odaklanır ve anda yaşar.
• En doğru kararı verir, çünkü düşünceli ve derlidir.
• İçsel bir denge ve kontrol duygusu sağlar. Sessiz, esnek, uyumlu bir 'içsel bilge' gibidir.
• Her zaman bütünsel iyiliğe yönelir.

Mutlu olmaktan suçluluk duymak normal mi?

Üç zihin durumu

1. Mantıklı zihin

Mantıklı ya da rasyonel zihin, akılcı kararlar vermekten sorumludur. Yeni şeyler öğrenmek için gereklidir. Örnek: Yeni bir ders çalışmak, işte çalışmak ya da yazı yazmak mantıklı zihnin işlevidir.

2. Duygusal zihin

Duygulara dayalı kararlar verir. Mantıklı zihin zayıf olduğunda duygular öne çıkar. Örnek: Bir annenin çocuğunu korumak için tüm gücüyle savaşması. Fakat aynı zamanda, üzüntü ve keder gibi olumsuz duygular da bu zihinde bulunur.

3. Bilge zihin

Duygusal ve mantıklı zihnin kesişimidir. İkisini dengeler. DBT becerileriyle sakinlik sağlar. Bilge zihin sezgi gücüyle büyük resmi görür, duyguları tanır, onların kökenini bilir ve buna göre hareket eder.

Bilge zihin diyagramı

Bilge zihin diyagramı bir Venn şemasıdır. Mantıklı zihin ve duygusal zihin kesiştiğinde ortaya çıkan bölüm, bilge zihni temsil eder. Bu kavram der ki: Bilge zihin her zaman içimizdedir, fakat çoğu zaman olumsuz düşünceler ve duygular yüzünden görünmez hale gelir. Mantık ve duygu birlikte geliştirildiğinde mindfulness sayesinde bilge zihin daha kolay erişilebilir hale gelir.

Bilge zihin ve DBT

Çoğumuz duygusal zihin ve mantıklı zihin arasında denge kurmakta zorlanırız. Bazen duygulara kapılırız, bazen de fazla mantıklı olup duygulardan uzaklaşırız. DBT, bilge zihne ulaşmayı öğreterek bu sorunu çözer. Zorlayıcı durumlarda bilge zihin hem duyguları dikkate alır hem de mantıklı kararlar vermeyi sağlar. Bilge zihin, “Bu sorunun en iyi çözümü nedir?” diye soran içsel bir sestir. Çoğu zaman “içgüdüsel his” olarak deneyimlenir.

Bilge zihin örnekleri

Bilge zihin sezgisel ve sessizdir; doğru olanı söyler. Örnek: Patronunuzla kavga ettiniz.

• Duygusal zihin: Öfkelenip tepki vermek.
• Mantıklı zihin: Hiçbir şey söylememek ya da istifa etmek.
• Bilge zihin: Sorunu konuşarak çözmeye çalışmak.

Bilge zihin, hem duygu hem aklı birleştirerek karşılıklı iletişimi ve yeni bakış açılarını mümkün kılar.

Bilge zihin ve meditasyon

Mindfulness (farkındalık) meditasyonu, bilge zihne ulaşmanın en etkili yollarından biridir. Hızlı yaşam temposu, düşüncesiz tepkilere yol açar. Meditasyon ise düşünceleri gözlemlemeyi, duyguları fark etmeyi ve dengeli kararlar almayı öğretir. Öfke gibi güçlü bir duygu yaşadığınızda, meditasyon sayesinde düşüncelerinizi gözlemleyebilir, bedeninizdeki hisleri fark edebilir ve duygularınızı yargılamadan izleyebilirsiniz. Böylece bilge zihin devreye girer ve en uygun kararı verir.

Bilge zihninizi nasıl bulabilirsiniz?

• Düşüncelerinizi kaçmadan, olduğu gibi kabul edin.
• Yargılamadan gözlemleyin ve tanımlayın.
• Kendinize ve başkalarına nazik olun, empati gösterin.
• Anda kalın; geçmiş veya gelecek hakkında fazla düşünmeyin.
• Doğru olanı yapın, duygularınızın sizi esir almasına izin vermeyin.
• Meditasyonla duygusal zekânızı geliştirin.
• Mindfulness pratiğini günlük hayatınıza katın.

Bu alışkanlıkları tekrar ettikçe, bilge zihninizi doğal olarak kullanmayı öğrenirsiniz.

Kaynak: Rebecca Deltoro. "What is a Wise Mind and How to Find Yours?". Şuradan alındı: https://thepleasantmind.com/wise-mind/. (10.10.2023).

Zihinsel sağlığınızı korumak için 7 yol

Sağlıklı bir yaşam istiyorsak beden, ruh ve zihin sağlığımıza dikkat etmeliyiz. Peki nasıl?

7

1- Her şeyi birden yapmaya çalışmayın Zihinsel sağlığınıza dikkat etmenin en önemli yollarından birisi, her şeyi yapamayacağınızın farkında olmanızdır. Aynı anda hem tüm gün çalışıp, bir yandan okula devam edip, aile büyüklerinizle ilgilenip kendi evinizi çeviremezsiniz. Denerseniz yorulup strese girmeniz çok uzun sürmez. Üzerinize aldığınız sorumluluklar mantık sınırları dahilinde olsun ve gereğinden fazla taahhütten kaçının.

2- Denge Hayatınızı dengede tutmak için elinizden geleni yapın. Tüm zamanınızı çalışarak geçirmek ya da boş zamanınızı televizyon, bilgisayar karşısında geçirmek hiç de iyi değil. İş ve aile gibi sorumluluklarınızı, dışarı çıkmak ya da spor yapmak gibi zevk alacağınız aktiviteler ile dengeleyin.

3- Yardım isteyin Eğer başa çıkmak zor geliyorsa insanlarla konuşun; gerekirse doktorunuzdan yardım alın. Bazen bir arkadaşınızla kahve içerken dertleştiğinizde bile rahatlayabilirsiniz. Kendinize gereğinden fazla yüklenmek yerine iş veya özel hayatınızdaki sorumlulukları başkaları ile paylaşmaktan çekinmemelisiniz.

4- Kabul edin ve sevin İyi bir ruhsal sağlık kim olduğunuzu bilmeye ve bununla mutlu olmaya dayanır. Daha hoş, akıllı ya da zengin olmayı dilemektense kendinizi olduğunuz gibi sevmek zaman alabilir. Özgüven eksikliği zarar verici olabilir. Yani bir an önce kendinizi kabul etmeye başlamalı ve bunun tadını çıkarmalısınız!

5- Sevgi Herkesin hayatında sevgiye ihtiyacı vardır. Sadece romanstan bahsetmiyoruz. Hayatınızda uğraşmayı sevdiğiniz en az bir şey olmalı ve bunu düzenli olarak yapmayı kendinize adet edinmelisiniz. Özellikle iyi olduğunuz bir şey ise bu sizin iyiliğinizi pek çok düzeyde artıracaktır.

6- Mola 'Zamanım yok' oldukça popüler bir bahane günümüzde. Ama herkes hayatındaki sorumluluklardan uzaklaşmaya ihtiyaç duyar. Kendinize zaman yaratmak zorundasınız; resim yapmak, okumak, arkadaşlarınızla buluşmak ya da yürüyüşe çıkmak gibi sizi günlük rutininizden kurtaracak herhangi bir şey olabilir.

7- Fiziksel sağlık Vücut ve zihnin birbiri ile ne kadar bağlantılı olduğunun bilincinde misiniz? Sağlıklı olmak için ikisine de dikkat etmelisiniz. Sağlıklı beslenin, egzersiz yapın ve doktor kontrollerinizi ihmal etmeyin.