Çarkıfelek meyvesi nedir? Tadı nasıldır?

Tropikal bir bitki olan Çarkıfelek, diğer adıyla passionfruit yani Tutku Meyvesi olarak da biliniyor. Çiçeği kendine has biçimi ve taşıdığı mor renkle tanınan çarkıfelek meyvesi, passifloraceae ailesine mensup. Bu bitki ailesi kısaca passiflora adıyla anılıyor. "Tadı nasıldır?" diye soranlara kendine has aroması ile cevabı ancak tadanların verebileceği bu özgün meyve, ağızda hafif ekşi bir tat bırakıyor ve sulu yapısıyla özellikle de tatlılara çok yakışıyor. Meyvesi tıbbı yönden kullanımda olmakla birlikte, faydaları ve kullanım şekli üzerindeki araştırmalar devam ediyor.

Çarkıfelek meyvesi Türkiye’de yetişiyor mu?

Özellikle de uykusuzluk ve sinirlilik yaşayanlar için umut vadeden çarkıfelek meyvesi Güney Amerika kökenli. Ilıman iklimde yetiştiği için dünyanın farklı bölgelerinde ve ülkemizde de yetişiyor. Sulu yapısı ve hoş aroması ile talep gören meyvesine marketlerde, çiçeğine ise bitki yetiştirmeyi sevenlerin balkon ve bahçelerinde gitgide daha sık rastlanıyor.

Bilinen 500 çarkıfelek türü bulunuyor. Mavi çiçekli çarkıfelek, aşk meyvesi ve melez çarkıfelek en çok bilinen türleri. Amerikan yerlilerinin bu bitkiyi çeşitli şekillerde kullanarak çıbanlar, yaralar, kulak ağrıları ve karaciğer sorunlarına çare aradıkları biliniyor. İspanyol kaşifler bu bitkiyi Peru yerlilerinden öğrendikten sonra dünyaya yayılan Passifloraceae bitki ailesiyle ilgili güncel bilimsel araştırmalara göre bu bitki ailesindeki türlerin ve özellikle de çarkıfelek meyvesinin faydalarını öğrenmek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç bulunuyor.

Çarkıfelek meyvesinin yararları nelerdir?

Çarkıfelek meyvesi, taze olarak yenmesinin yanı sıra bazı tatlı tariflerinde veya içeceklerde kullanılabiliyor. Bazı araştırmalar, bu bitkinin bazı türlerinin uykusuzluk, anksiyete, huzursuzluk ve kaygı gibi şikayetleri gidermede yardımcı olabileceğini düşündürüyor. Bazı çarkıfelek türlerinin mide problemlerini gidermeye yardımcı olduğu söyleniyor. Diğer adı "Tutku Meyvesi" olduğu için cinsellik ile ilgili çağrışım yapsa da cinsel güçle ilgili faydalarına yönelik daha fazla bilimsel araştırmaya ihtiyaç bulunuyor.

Mor çarkıfeleğin uykusuzluk ve kaygıyı gidermeye yardımcı olabildiğini düşündüren sonuçlar dikkat çekiyor. Bitkinin içinde bulunan bileşiğin, beyin aktivitesini düşürerek rahatlamaya ve iyi uyumaya yardımcı olmasıyla biliniyor. Mor çarkıfeleğin yetişkinlerde hafif uyku düzensizliğini yönetmede kullanıldığı öne sürülüyor. Gerginlik, endişe, kaygı, uykusuzluk, uykuya dalamama, sinirlilik ve adet öncesi gerginlik gibi şikayetleri gidermek için kullanılabiliyor. Bol C vitamini içerdiği için bağışıklık sistemini destekliyor ve antioksidan özellikler gösteriyor.

Passiflora bitki ailesinin diğer üyeleri, mide problemlerinin tedavisine yardımcı olabiliyor. Passiflora foetida cinsi, daha çok “kokuşmuş çarkıfelek” olarak biliniyor. Bilimsel bir araştırmada, bu bitkinin mide ülserini tedavi etme potansiyeli incelenmiş. Farelerde ülseri tedavi etmeye yardımcı olduğu bulunan ve flavonoid içeren bu bitki aynı zamanda antioksidan özellikler de göstermiş. Başka bir araştırmada, yaprak ve saplarından hazırlanan öz, ülser tedavisi konusunda umut verici sonuçlar göstermiş. İnsanlar üzerinde daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğu söylense de çarkıfelek meyvesinin bulunduğu bitki ailesi sağlığı iyileştirmek için gitgide daha fazla dikkat çeker hale geliyor.

Çarkıfelek meyvesinin zararları var mıdır? Hamileler kullanabilir mi?

Birçok faydası bulunan tüm bitkilerde olduğu gibi uygun şekilde kullanılmadığında potansiyel risklerin olabileceği de akla geliyor. “Çarkıfelek meyvesi zararlı mıdır?” sorusuna bilimsel araştırmalar aşırı uyku hali, baş dönmesi, bilinç bulanıklığı, kafa karışıklığı gibi etkiler görülebileceğini söylüyor. Bu nedenle yatıştırıcı özellikle ilaç veya bitki çaylarıyla birlikte kullanılması önerilmiyor. “Hamileler kullanabilir mi?” sorusunun cevabı ise olumsuz yönde. Hamile ve emziren kadınlar için güvenli olmayan Passiflora bitkisi, hamilelerde kasılmalara neden olabiliyor.

Çarkıfelek nasıl kullanılır?

Doktorunuzun onayı varsa, uykusuzluğu gidermeye destekleyici olarak güvenilir aktarlarda bulabileceğiniz kurutulmuş çarkıfeleği kaynar suya ekleyerek tüketebilirsiniz. Hazır paketlenmiş halde veya sıvı özler, kapsüller ve tabletler halinde bulabileceğiniz formları uygun dozu belirleyebilmeniz için yardımcı olur. Olası yarar ve riskler için tıp hekimlerine danışmak öneriliyor.

Derleyen ve çeviren: Senem Tahmaz

Referanslar: “Calming effects of Passionflower”. (2016) Şuradan alındı: https://www.healthline.com/health/anxiety/calming-effects-of-passionflower