Çocuğunuzun tüm arkadaşlarını sevmemeniz normaldir. Çocuklarınızın sizin tarzınıza uymayan arkadaşları olabilir ve farklı türde arkadaşlıklar keşfetmelerine izin vermek önemlidir. Ancak bazen çocuğunuz sadece hoşlanmadığınız biriyle değil, 'toksik' olarak tanımlayabileceğiniz ya da toksik davranışlar sergileyen biriyle arkadaş olabilir.

Eğer çocuğunuzun toksik bir arkadaşı varsa, ne yapmanız gerektiğini tam olarak bilemeyebilirsiniz. Müdahale etmeli misiniz, edecekseniz eğer, nasıl? Çocuğunuzun arkadaşlığının toksik olduğu nasıl anlaşılır? Bu konuda onlarla nasıl konuşmalısınız? Ne zaman yardım almanız gerekir?

Uzmanlar toksik arkadaşı nasıl tanımlıyor?

Toksik bir arkadaşın tam olarak ne olduğunu merak ediyor olabilirsiniz. Ruh sağlığı uzmanı, evlilik ve aile terapisti Emily Zeller, toksik bir arkadaşı, “çocuğunuza duygusal, sosyal ya da fiziksel olarak zarar veren, onları manipüle eden ya da sürekli olarak tüketen şekilde davranan biri” olarak tanımlıyor. Ayrıca, Zeller’a göre toksik arkadaşlıklar belirli sağlıksız davranış kalıplarını da içerir. Bunlar şunlar olabilir:

• Sürekli olumsuzluk: Çocuğunuzu küçümsemek, alay etmek ya da kendini kötü hissettirmek.

• Kontrol veya sahiplenme: Kiminle konuşabileceklerini dikte etmek ya da başkalarıyla vakit geçirdiklerinde mantıksız bir şekilde öfkelenmek.

• Dram ve manipülasyon: Suçluluk duygusu yaratmak, dedikodu yaymak ya da sadakatlerini kanıtlamaları için “testler” uydurmak.

• Tek taraflılık: Sürekli almak ama hiç destek vermemek.

• Akran baskısı: Riskli davranışlara (madde kullanımı, okulu asma ya da başkalarını zorbalığa teşvik etme) yönlendirmek.

Çocuğunuzun toksik bir arkadaşı olduğunun işaretleri

Çocuğunuzun toksik bir arkadaşlık içinde olduğunu fark etmek her zaman kolay değildir. Genellikle çocuklar, yaşadıkları durumu tam olarak kavrayacak kelime dağarcığına veya farkındalığa sahip değildir. Kaygı, travma ve bağlanma terapisti Cheryl Groskopf: Çocuklar her zaman ‘bu ilişki garip hissettiriyor’ gibi cümleler kuramaz, ancak davranışları ve ruh halleri size her şeyi anlatır" açıklamasında bulundu.

Peki çocuğunuzun toksik bir arkadaşlık içinde olduğunu gösteren bazı işaretler nelerdir? Groskopf’a göre, çocuğunuz normalden farklı davranmaya başlarsa, örneğin daha sessiz, gergin olursa ya da daha önce güvendiği insanlardan uzaklaşmaya başlarsa, bu, bir şeylerin yolunda gitmediğine işaret olabilir. Ayrıca, toksik olduğunu düşündüğünüz arkadaşla vakit geçirdikten sonraki hâlini gözlemlemek de faydalı olabilir. Bu arkadaşıyla takıldıktan sonra nasıl olduklarına dikkat edin. Yorgun mu? Asabi mi? Üzgün mü? Bu duygusal değişimler size veri sunar.

Çocuğunuz ile toksik arkadaşı hakkında nasıl konuşulur?

Çocuğunuz toksik bir arkadaşlığı tanımlamakta zorlandığı gibi, yaşadıklarını konuşmakta da zorlanabilir. Böyle bir durumda, uzmanlar duygularınızı fazla güçlü bir şekilde ifade etmekten kaçınmanızı öneriyor. Ne kadar cazip olursa olsun, burada tam anlamıyla ebeveyn moduna girip o arkadaşı kötülemeye başlamamalısınız. Bu sadece çocuğunuzu o kişiye daha çok yaklaştırır.

Bunun yerine, uzmanlar meraklı bir tutum sergilemenizi öneriyor. Şu gibi sorular sormanızı tavsiye ediyor: “Bu kişinin yanında kendin olabildiğini hissediyor musun?” ya da “Fikir ayrılığı yaşarsanız ne oluyor, rahatça konuşabiliyor musun?” Ayrıca, bu kişinin yanındayken bedenlerinde nasıl hissettiklerini de sorabilirsiniz. Buradaki amaç, arkadaşı etiketlemek değil; çocuğunuza kendi iç alarm sistemini dinlemeyi öğretmek.

Peki ya çocuğunuz arkadaşlığını toksik olarak görmüyorsa?

Nazikçe yönlendirmenize rağmen çocuğunuz arkadaşlığının toksik olduğunu göremeyebilir. Böyle bir durumda ne yapmalısınız? Çocuğunuza arkadaşını “kötü” olarak etiketlemek yerine şu yaklaşımları denemelisinizİ

• Açık uçlu sorular sorun. Örneğin: “Onların yanındayken nasıl hissediyorsun?”

• Öz farkındalığı teşvik edin ve onlara kalıpları fark ettirin; şöyle diyebilirsiniz: “Onlarla vakit geçirdikten sonra kendini üzgün hissediyor gibisin. Sen de öyle hissettin mi?”

• Sağlıklı ilişkileri modelleyin; bu, arkadaşlıklarda saygı, güven ve karşılıklı ilginin nasıl göründüğünü göstermeyi içerebilir.

• Çocuğunuzun kendi kararlarını vermesini destekleyin; toksik arkadaşıyla bağını kesmesini talep etmek yerine, sağlıklı sınırlar koymasına rehberlik edin.

• Arkadaşlığı tamamen yasaklama isteğine direnin; bu genellikle ters teper ve çocuğunuzu savunmaya geçirir.

Peki ya çocuğunuz toksik arkadaşsa?

Gerçek şu ki, kendi çocuğunuzun da toksik davranışlar sergilemesi mümkündür. Eğer böyle bir durum yaşanırsa, kendinizi suçlamamanız önemlidir. Eğer zarar veren taraf çocuğunuzsa, bu sizin ebeveyn olarak başarısız olduğunuz anlamına gelmez; bu, çocuğunuzun diğer insanlarla ilişki kurmayı öğrenen bir birey olduğunu gösterir. Durumu utanmadan doğrudan ele almalısınız.

Peki, bu durumu düzeltmek için ne yapmalı? Açık uçlu sorular sormayı deneyin. Çocuğunuzla bu davranışı neden sergilemiş olabileceğini ve bu durumu aşmak için ne tür bir desteğe ihtiyaç duyduğunu konuşabilirsiniz.

Unutmayın, çocuğunuz muhtemelen kasıtlı olarak kötü davranmıyordur. Bu süreçte çocuğunuza rehberlik ederken yaşananları yeniden çerçevelemeyi düşünebilirsiniz. Çoğu zaman çocuklar güvensizlikten ya da hayatta kalma güdüsüyle tepki verirler; acımasız olmak istemezler, sadece henüz doğru araçlara sahip değillerdir. Bu durumu, çocuğunuzun bu araçları edinmesine yardımcı olmak ya da gerekiyorsa dış destek almak için bir fırsat olarak görün.

Ne zaman yardım almalısınız?

Bazen, en iyi çabalarımıza rağmen, bu durumu kendi başımıza tam anlamıyla çözemeyebiliriz. İşte bu noktada profesyonel yardım almak, büyük bir fark yaratabilir. Bir lisanslı ruh sağlığı profesyonelinden veya okul danışmanından yardım almanın zamanı gelip gelmediğini nasıl anlayabilirsiniz? İşte bazı işaretler:

• Çocuğunuzun ruh hali veya davranışları belirgin bir şekilde kötüleşmişse,
• Zorbalık, madde kullanımı veya güvensiz davranışlar varsa,
• Çocuğunuz kendine zarar veriyorsa veya umutsuzluk düşünceleri ifade ediyorsa,
• Çocuğunuz sınır koymada zorlanıyor veya toksik arkadaşlıktan kendi başına ayrılmakta güçlük çekiyorsa,
• Evdeki çabalarınız bir fark yaratmıyorsa…

Groskopf burada proaktif bir yaklaşım öneriyor. Başka bir deyişle, sorunun büyümesini beklemeyin. Çocuğunuzun toksik arkadaşlığının mental sağlığını etkilediğinin ilk belirtisinde bir pediatrist, sağlık uzmanı veya terapist ile iletişime geçin.

Bir terapist, çocuğunuza bir arkadaşlıkta neler olduğunu anlamasına, kendini nasıl savunacağına ve sınırlar koymayı tam anlamıyla kapalı bir şekilde yapmadan nasıl öğreneceğine yardımcı olabilir. Birlikte, siz ve bir mental sağlık uzmanı, çocuğunuz için en iyi yolu bulabilirsiniz.

Kaynak: Wendy Wisner. “Signs Your Child Has a Toxic Friend”. Şuradan alındı: https://www.parents.com/signs-your-child-has-a-toxic-friend-11711802.