Bu içerik Çocuk, Yetişkin ve Aile Terapisti Psikolog Ayben Ertem tarafından kaleme alınmıştır.

Zorbalık, bir kişiye karşı kasıtlı, tekrarlayan ve güç dengesizliğine dayalı olarak yapılan fiziksel, sözel ya da psikolojik saldırılardır. Bu davranışlar; dışlama, tehdit, alay etme, dedikodu yayma, eşyalarına zarar verme gibi biçimlerde ortaya çıkabilir. Zorbalık yalnızca fiziksel değildir; dijital ortamda yapılan yorumlar, aşağılayıcı mesajlar ya da itibarsızlaştırma kampanyaları da modern çağın görünmez zorbalıklarıdır.

Zorbalık dendiğinde çoğumuzun aklına okul koridorlarında arkadaşına kötü sözler söyleyen, eşyalarını alan ya da dışlayan çocuklar gelir. Oysa bu davranışların yalnızca çocuk dünyasına ait olduğunu düşünmek büyük bir yanılgıdır. Zorbalık, bir toplum sorunudur ve kökleri evlerde, ekranlarda, sosyal medyada ve hatta kamuoyunun önünde yetişkinler tarafından örülen ilişkilerde gizlidir.

Yetişkinler de zorba olabilir

Araştırmalar, yetişkinlerin dijital ortamlarda — özellikle sosyal medyada — sıklıkla zorbalık eğilimleri sergilediğini gösteriyor. Yapılan bir araştırmaya göre (Barlett et al., 2021), sosyal medya kullanıcılarının %27’si hayatlarında en az bir kez dijital zorbalığa maruz kaldıklarını, %18’i ise başkalarına zorbalık yaptıklarını itiraf ediyor. Hakaret içeren yorumlar, dışlayıcı kampanyalar, aşağılama, hedef gösterme gibi davranışlar yetişkin zorbalığının dijital tezahürleri arasında yer alıyor. Bir başka çalışmada (Nilan et al., 2020), politik tartışmaların yapıldığı televizyon programlarında ya da magazin içeriklerinde alay, aşağılama, küçük düşürme gibi zorbalık biçimlerinin normalleştirildiği ve bu içeriklere maruz kalan gençlerin, benzer davranışları taklit etmeye meyilli olduğu bulunmuştur.

Çocuklar gözlemleyerek öğrenir

Sosyal öğrenme kuramına göre (Bandura, 1977), bireyler başkalarının davranışlarını gözlemleyerek ve bu davranışların sonuçlarını analiz ederek öğrenirler. Bu, çocuklar için çok daha güçlü bir mekanizmadır. Ebeveyninin sosyal medyada birine küçümseyici yorum yaptığını gören, öğretmeninin sınıfta bir öğrenciyi alenen eleştirdiğini izleyen ya da bir televizyon programında konukların birbirine saygısızca yaklaştığına tanık olan bir çocuk, bu davranış kalıplarını model olarak alabilir. Yani çocuklar, sadece sınıfta değil; evde, sosyal medya algoritmalarında ve medyada büyürken zorbalığı adım adım öğrenir.

Zorbalığı önlemek için toplumsal sorumluluk

Zorbalıkla mücadele yalnızca öğretmenlerin ya da okul rehberlik servislerinin görevi değildir. Toplum olarak bu konuda kolektif bir farkındalık geliştirmemiz gerekir. Ebeveynlerin dijital davranışlarına dikkat etmeleri, sosyal medya kullanıcılarının eleştiri ile aşağılama arasındaki farkı ayırt edebilmesi ve medya içeriklerinin bu konuda etik sorumluluk taşıması elzemdir.

İlginizi çekebilir: Çocuklarda özgürlük ve disiplin dengesi nasıl olmalı?