Ebegümecigiller (Malvaceae) ailesine ait olan ebegümeci, birden fazla çeşidi bulunan bir bitkidir. Ülkemizde yaygın olarak kullanılan türü, Malva silvetris olarak isimlendirilmiş olan büyük ebegümecidir. Çok yıllık, otsu ve mor çiçekli bir bitki olarak yol kenarlarında sıklıkla kendiliğinden yetişir. Yeşil renkli, tüylü ve uzun saplı yaprakları taze olarak sebze gibi kullanılabildiği gibi, şifalı etkileri için kurutularak da saklanmaktadır. Ebegümeci bitkisinin yapraklarında ve köklerinde sağlığa faydalı olan birçok etken madde bulunur. Özellikle içeriğindeki müsilaj sayesinde sindirim ve solunum sistemini koruyucu etkileri vardır. Protein ve A, B, C, E vitaminleri bakımından da zengindir. Kalsiyum, çinko, magnezyum, potasyum gibi mineraller de içerir. İçeriğindeki malvin adı verilen madde sayesinde, diş ve diş etleri için de koruyucu etkilere sahiptir.
- Solunum sistemi ile ilgili rahatsızlıklarda etkilidir. Özellikle balgamlı öksürük, bronşit ve amfizem hastalığının tedavisinde destekleyici olarak kullanılabilir.
- Ses kısıklığı şikâyeti olanlar, günde bir-iki fincan ebegümeci çayı tüketebilirler.
- Sindirim sistemini düzenleyici etkisi vardır. Kabızlığa karşı etkili bir kür olarak uygulanabilir.
- Ateş düşürücü ve rahatlatıcı etkileri vardır.
- Çeşitli yaralanmalara bağlı oluşan vücut şişkinliklerinde ebegümeci banyosu faydalı olmaktadır.
- Vücuttaki ağrıları gidermeye yardımcı olur. Yapraklarında bulunan kimyasallar, yaraların iyileştirilmesinde etkili olurken aynı zamanda ağrı kesici özelliğiyle de etkilidir.
- Baş ağrısına karşı ebegümeci lapası uygulaması etkili olmaktadır.
- Göz kuruluğu şikâyetine karşı ebegümeci çayı ile gözlere pansuman yapmak etkilidir.
- Taze ebegümeci yapraklarıyla hazırlanan lapa, ciltteki yara, yanık ve çıbanların iyileştirilmesine yardımcı olur.
- Saç derisinde meydana gelen kepek, egzama ve kaşıntı gibi şikâyetlerin giderilmesinde etkilidir.
- İçeriğindeki etken maddeler sayesinde bakterilerle savaşarak bağışıklık sistemini güçlendirmeye yardımcı olur.
- Cildi yenileme özelliğinden dolayı yaşlanmayı geciktirici ve ciltteki kırışıklıkları ve kurulukları giderici etkisi bulunur.
- Yanık ve böcek sokması durumunda acil müdahale için kullanılabilir.
Ebegümecinin dünyada ve ülkemizde yetişen birçok türü bulunmaktadır. En yaygın olarak bulunan ve tercih edilen Malva silvetris (büyük ebegümeci) ile birlikte, Malva rotundifola olarak adlandırılmış olan ve ülkemizde ‘karagöz ebegümeci’ ya da ‘küçük ebegümeci’ olarak bilinen türü de yaygın olarak kullanılmaktadır. ‘Ebecik’ adıyla bilinen Malva alcea, ‘korkut’ adıyla bilinen Malva arborea, ‘çobançöreği’ adıyla bilinen Malva neglecta da ülkemizde yayılış gösteren ebegümeci türlerindendir.
1 su bardağı kaynamış suya 4 çay kaşığı kurutulmuş ve ufalanmış ebegümeci yaprağı ilave edilir. 10 dakika demlendikten sonra süzülerek tüketilir. Daha fazla miktarda ebegümeci çayı demlemek ve gün boyunca tüketmek içinse, yarım litre soğuk suya 2 tatlı kaşığı kurutulmuş ebegümeci yaprağı eklenir. Karışım kaynadıktan sonra altı kapatılarak 1 saat boyunca demlenmeye bırakılır ve süzüldükten sonra, ılık veya soğuk olarak tüketilebilir.
Soğuk algınlığı için ebegümeci çayı: İki dilim zencefil, bir tatlı kaşığı ebegümeci yaprağı, bir çubuk tarçın, bir-iki yaprak adaçayı ve bir dilim limon, iki su bardağı kaynamış suyun içerisine eklenir ve 8 dakika kadar demlenir. Süzüldükten sonra sıcak olarak tüketilmesi gereken bu çay, göğsü yumuşatmada, öksürüğü kesmede ve soğuk algınlığının belirtilerini azaltmada yardımcıdır.
Portakallı ebegümeci çayı: Ebegümeci bitkisi, C vitamini bakımından zengindir. Bağışıklık sistemini güçlendirmek ve grip belirtileriyle baş etmek için portakalla güçlendirilmiş bir ebegümeci çayı faydalı olacaktır. Bunun için bir tatlı kaşığı kurutulmuş ebegümeci yaprağını bir su bardağı suya ilave edin, içerisine üç dilim portakal ya da bir tatlı kaşığı kurutulmuş portakal kabuğu ekleyin. 10 dakika boyunca demledikten sonra süzülerek tüketilebilir.
Taze ebegümeci çayı: Bir su bardağı kaynamış suya 3-4 yaprak taze ebegümeci ilave edilir ve ağzı kapalı olacak şekilde 8-10 dakika kadar demlenir. Dilerseniz tatlandırmak için içerisine karanfil taneleri ya da bir çay kaşığı bal ilave edebilirsiniz.
- Ebegümeci bitkisi çay şeklinde tüketilebildiği gibi, farklı şekillerde kullanılarak da şifalı etkiler gösteren bir bitkidir. Özellikle cilt üzerindeki yara ve çıbanların tedavisinde kullanılan ebegümeci lapası oldukça etkilidir. Lapayı uygulamak için, taze yaprakların kaynamış suda bekletilerek bir tülbentle süzülmesi ve tülbentin içinde kalan yaprakların yaranın üzerine tatbik edilmesi gerekir.
- Genç ebegümeci bitkileri, çok lezzetli bir sebze olarak da kullanılabilir. Soğanla ve çeşitli baharatlarla kavrulduğunda ebegümeci ile besleyici ve şifalı bir yemek hazırlanabilir. Pişirilerek tüketilebildiği gibi, çiğ olarak da salatalara ilave edilebilir. Köklerinden yapılan çorbalar, özellikle Uzakdoğu mutfağında yaygın olarak tüketilir.
- Ebegümecinin kökleri ve çiçekleri de, benzer amaçlar için kullanılabilmektedir.
- Kurutulmuş ebegümeci yaprakları banyo suyuna katılarak ya da bir litre kaynamış suya bir avuç ebegümeci yaprağı eklenerek oturma banyosu şeklinde de kullanılabilir.
- Demlenip soğutulmuş ebegümeci çayı ile ağız gargarası hazırlanabilir.
- Ebegümecinin doğrudan zararlı bir etkisi olmadığı bilinmektedir. Ancak diğer bitkisel veya kimyasal ilaçlarla birlikte kullanımı konusunda da yeterli araştırma bulunmamaktadır. Eğer düzenli olarak bir ilaç kullanıyor ya da bir bitkisel kür uyguluyorsanız, ebegümeci kullanmadan önce bir uzmana danışmanızda fayda vardır.
- Hamilelik ve emzirme dönemlerindeki etkileri üzerinde de yeterli çalışma yapılmamıştır. Bu nedenle hamileyseniz veya emziriyorsanız, çok fazla veya kür şeklinde ebegümeci tüketmemeyi tercih edebilirsiniz.