Teknoloji, bilgisayar ve internet insan yaşamını başta iletişim olmak üzere birçok açıdan olağanüstü derecede etkilemiş görünüyor. İnternet kullanımı da diğer bağımlılıklar gibi sağlıklı sınırların dışına çıkıldığında bağımlılık geliştirebilir. Moodist Psikiyatri ve Nöroloji Hastanesi'nden Psikolog Kinyas Tekin, çocuklarda ve yetişkinlerde ekran bağımlılığı hakkında bilinmesi gerekenleri anlattı.
“Dünya sağlık örgütü (WHO) 2018 yılında internet oyun bağımlılığını ruhsal bir hastalık olarak tanımladı”
Dünya Sağlık Örgütü oyun oynama bozukluğunu “bireyin oyun oynama üzerinde kontrol yetisinin bozulması, oyun oynamanın artan şekilde bireyin diğer ilgileri ve günlük aktivitelerinin yerini alması, olumsuz sonuçlarına rağmen oyun oynamaya devam etme ve oyun oynamada artış ile karakterize olan bir davranış örüntüsü” şeklinde tanımlanmaktadır.
Günümüzde sosyalleşebilme alanlarının yetersiz olması, aile içi iletişim ve etkileşimin az olması gibi birçok neden başta çocuklar ve gençler olmak üzere her yaş gurubunu bilgisayar, telefon ya da televizyonda zaman geçirmeye zorlamaktadır. Ekran bağımlılığının gelişmesine neden olan diğer faktörler;
Telefon, bilgisayar ve televizyon gibi araçlar herkes için bir risk teşkil etse de problem ya da hastalık geliştirmemiş olabilir. Aşağıdaki durumlarda ekran bağımlılığının gelişme riski daha yüksektir.
“Ekran bağımlısı olduğunu genelde kimse kabul etmez”
Bağımlılık kişinin yaşamını yavaş yavaş değiştirdiği için kişi farkına varmaz. Yaşadığı sorunların kaynağının bağımlılık değil de başka nedenler olduğuna inanır. Etrafındaki insanlar bu konuda eleştirdiklerinde de sert tepkiler gösterir ve direnç geliştirir. Bu duruma yönelik farkındalığın gelişmesi için zaman ve profesyonel destek gerekebilmektedir.
“Ekran başında kaç saat geçirdiğinden çok, ne kadar sorun yaşadığı önemlidir”
Ekran ile kurulan ilişki nedeniyle kişinin psikososyal işlevselliğinin ne kadar etkilendiği önemlidir. Okul başarısı, iş yaşamı, ekonomik hayatı, aile ile çatışma, sorumluluklarını yerine getirememe ve sosyal ilişkilerde yaşanan sorunlara dikkat edilmelidir. Bilgisayar başında geçirilen zamanın niteliği de belirleyici bir faktördür. Çocukların gelişimine katkı sağlayabilecek çok sayıda uygulama da barındırmaktadır.
Çocukların erken dönemden itibaren dijital ortamlar konusunda ebeveynleri tarafından bilgilendirilmeleri gerekmektedir. Günümüzde tam tersine çocuklar ebeveynlerine dijital araçları öğretmeye çalışmaktadır. Yeterli düzeyde bilgi sahibi olunmayan bir platformla ilgili çocukları denetlemek mümkün değildir.
“Çocuğa sorumluluk vermek ve kural koymak gerekir”
Çocuğun her yaş ve dönemde sorumluluklarını almasını sağlamak ve sınırlarını bilerek kurallara uyması bağımlılığa karşı da koruyucu bir faktördür. Bunları tekrar uygulanabilir bir davranışa dönüştürmesi zaman alacaktır. Bağımlılık beraberinde kuralsızlığı da getirir.
Çocuğun odasından başlayarak, evin diğer alanları, okul ve sosyal sorumluluklarını bilmesi ve bunları yerine getirmeye çalışması önemlidir.
Kişinin bu sorumluluklarını yerine getirmesi için desteklenmesi gerekir.
Aile kurallarına uyması sağlanmalıdır. Bu kurallar evdeki diğer bireyler için de geçerli olmalıdır.
Kurallara uyulmadığında uygulanacak yaptırımlar birlikte belirlenmelidir.