Elektronik sigara satışı hiçbir şekilde yasal olmamasına rağmen, kullanımı gün geçtikçe artıyor. Türk Toraks Vakfı’nın derlediği verilere göre, 18-20 yaşındaki yetişkinlerin yüzde 20’sinden fazlası e-sigarayı en az bir kez deniyor. 3925 çocuk ve ergeni kapsayan, 69 ülke ve bölgeyi temsil eden 26 ulusal anketten derlenen verilere göre ise, nikotin içeren ve içermeyen elektronik sigaraların kullanım yaygınlığı yüzde 17,2 olarak bildirildi. Bu sonuç, dünya genelinde neredeyse her 5 çocuk/ergenden 1’inin nikotin içeren elektronik dağıtım sistemleri ile tanışmış olduğunu ifade ediyor. Ülkemizde yapılan anket çalışmalarında da e-sigaranın gençler arasında yaygın olarak kullanıldığı tespit edildi.

Türkiye’de elektronik sigara, 4207 sayılı Kanun kapsamında tütün ürünü kabul ediliyor; bu yüzden kanunda tanımlanan kapalı ve bazı açık alanlarda kullanım yasağına tabi. Reklamı da tütün ürünlerine uygulanan genel reklam yasağı içinde. Aynı kanunda, elektronik sigaraların internet üzerinden satışının yapılamayacağı ve kargo ile gönderilemeyeceği belirtiliyor.

Sağlık Bakanlığı’nın 2008 tarihli kararı, yüksek nikotin içeriği nedeniyle elektronik sigara kartuşlarını ilaç, cihazlarını tıbbi cihaz statüsünde değerlendirip serbest ticarete konu olmasını engelledi. 2020’de yayımlanan Cumhurbaşkanlığı Kararı ise elektronik sigara ile bunların cihaz, yedek parça ve solüsyonlarının ithalatını yasakladı.

Ancak tüm bu kısıtlamalara rağmen elektronik sigara, çocuklar ve ergenler dahil herkesin kolayca ulaşabileceği bir tehlike olmaya devam ediyor.

İlginizi çekebilir: İspanya'da çocuğu sigara içen ebeveynlere ceza

Elektronik sigara nasıl ortaya çıktı?

Modern elektronik sigara 2003’te Çinli eczacı Hon Lik tarafından geliştirildi; 2004’te Çin’de satışa çıktı, 2006-2007’de ABD ve Avrupa pazarına girdi. Amaç, nikotini duman yerine aerosol olarak vermekti. Bu erken dönem cihazlar kartuş, atomizer ve pilden oluşan basit bir düzene dayanıyordu; yıllar içinde ısıtma teknolojisi ve tasarım değişti, kullanım yaygınlaştı.

2010’ların ortasında büyümeyi hızlandıran iki etken öne çıktı: aromalı ürünler ve nikotin tuzları. Özellikle JUUL’un 2015’ten itibaren asidik formülle ürettiği nikotin tuzları, nikotinin boğazda yarattığı yanmayı azaltıp daha yüksek dozların kolay solunmasını sağladı; bu da bağımlılık riskini artırdığı endişelerini doğurdu. ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), 2019’daki Kongre oturumunda JUUL’dan nikotin tuzları ve yüksek nikotin yoğunluğu hakkında açıklama isterken, gençler arasında kullanımın arttığına dikkat çekti.

Aynı dönemde sosyal medya etkisi ve ince, USB bellek görünümlü cihazlar genç kullanıcılar için cazibeyi artırdı; bazı çalışmalarda 15-17 yaş grubunun JUUL kullanma olasılığının yetişkinlere göre çok daha yüksek olduğu bildirildi. Dünya Sağlık Örgütü de birçok ülkede ergenlerde e-sigara kullanımının yetişkinleri aştığını rapor etti. Pek çok ülkede 2018’den itibaren düzenlemeler sıkılaştı, tek kullanımlık ürünler ve aromalara sınırlamalar gündeme geldi.

Elektronik sigara zannedildiği gibi masum değil

Her ne kadar “sigaraya göre iyi bir alternatif” olarak pazarlanıyor olsa da, elektronik sigaralar da sağlık için ciddi riskler taşıyor. Nikotin ne şekilde alınırsa alınsın, kalp-damar sistemi üzerinde uyarıcı etki yaratıyor; kan basıncını ve nabzı artırabiliyor.

2024’te yayımlanan veriler, nikotinli e-sigara kullanımının kalp yetmezliği riskini anlamlı biçimde yükseltebildiğini bildirdi; 2025’te Avrupa Kardiyoloji Kongresi’nde sunulan değerlendirmeler ise ısıtılan sıvılardan çıkan formaldehit/asetaldehit gibi bileşiklerin damar sertliğini artırabileceğine ve inme riskini yükseltebileceğine işaret etti. Kısacası “sigaradan daha az zararlı olabilir” ifadesi, “zararsızdır” anlamına gelmiyor.

Solunum sistemi açısından da tablo iç açıcı değil. Derlemeler, e-sigara aerosolünün hava yollarında iltihabi yanıt, öksürük ve bronşit benzeri yakınmalarla ilişkili olabildiğini; akciğer ve kardiyovasküler işlevler üzerinde sigaraya benzer olumsuz etkiler gösterebildiğini aktarıyor. Kimyasal içerik, ısıtma sıcaklığı ve cihaz tipine göre maruziyet değişse de, solunan partiküller ve solventlerin akciğer dokusuna zarar verme potansiyeli bulunuyor.

En kritik başlıklardan biri bağımlılık ve genç beyni. CDC’nin yayınladığı rapora göre nikotin tuzları yüksek dozu daha “yumuşak” hissettirdiği için hızlı ve güçlü bir bağımlılık döngüsüne yol açabiliyor; ergenlikte beyin gelişimi nikotine karşı daha hassas. Sağlık otoriteleri, gençlerde e-sigara kullanımının uzun vadede nikotin bağımlılığını kalıcı kılabileceği ve sigaraya geçiş riskini artırabileceği uyarısını yineliyor. Bu nedenle birçok ülkede gençlere erişimi sınırlayan politikalar güçleniyor.

Referanslar:

"How did e-cigarettes and vaping get so popular?" Şuradan alındı: https://www.bbc.co.uk/programmes/articles/2sxWjgnyTBKfr1x7vbVnZHY/how-did-e-cigarettes-and-vaping-get-so-popular

"Health Effects of Vaping" (2025) Şuradan alındı: https://www.cdc.gov/tobacco/e-cigarettes/health-effects.html

"Here’s How Vaping Can Detrimentally Affect Your Health" (2025) Şuradan alındı: https://www.forbes.com/sites/omerawan/2025/09/01/heres-how-vaping-can-detrimentally-affect-your-health/