Yüksek tansiyon rahatsızlığı ileri yaşlarla ilişkili görülse de günümüzün yaşam koşulları bu rahatsızlığın eskiye göre daha erken yaşta görülme ihtimalini artırmaya başladı. 17 Mayıs Dünya Hipertansiyon Günü'ne özel olarak Türk Kardiyoloji Derneği Hipertansyion Çalışma Grubu Başkanı Prof. Dr. Yılmaz GÜNEŞ'e danıştık. "Ölçmeden bilemezsiniz" mesajını aktaran Prof. Dr. Güneş, özellikle 18-29 yaş arası için dikkat çeken uyarılarda bulundu.

Hipertansiyonun çoğunlukla şikâyet yapmadığı ancak yıllar içerisinde damar sertliği, felç, çeşitli kalp hastalıkları gibi hayati hastalıklara sebebiyet olduğu bir gerçek. Bu noktada tansiyon takibinin önemi nedir?

Ani yükselen kan basıncı, kanama, kalp yetmezliği ve damar yırtılması gibi durumlara yol açabilir. Ancak genel olarak hipertansiyon sinsi bir hastalık olup kontrolsüz kan basıncı seyri, uzun vadede kalp ve damar hastalıkları, böbrek yetmezliği, inme gibi durumlara zemin hazırlar. Hipertansiyona diyabet, ailede kalp damar hastalığı öyküsü olması, kolesterol yüksekliği, sigara içme gibi diğer risk faktörleri eşlik ettiğinde olumsuz olaylarla karşılaşma ihtimali artar. Ülkemizde erişkin yaş grubunun üçte biri hipertansif olup bunların yaklaşık yarısı hipertansiyon hastası olduklarının da farkında değiller. Dolayısıyla kan basıncının ölçümü ve takibi hastalığın farkında olunmasını ve tedavi edilmesini sağlayan temel yöntemdir.

Tansiyon ölçmenin bir saati var mıdır? Tansiyon ölçümü yapılırken dikkat edilmesi gerekenler nelerdir?

Kan basıncı kontrolünde hedef bütün günü kapsar. Dolayısıyla ölçüm için sadece bir zaman dilimini kabul etmek doğru olmaz. Genellikle kan basıncı gündüz daha yüksek olur ve gece düşer. Ama bazı hastalarda geceleri de yüksek kan basıncı seyri veya yetersiz düşme söz konusu olabiliyor. Bu nedenle 24 saat otomatik kan basıncı ölçümü yapan cihazların kullanımı ön plana çıkmaktadır. Ancak bu cihazların herkese uygulanması pratikte mümkün değil. Hastaların evde sabah öğle akşam gibi kendi kan basınçlarını ölçüp kaydetmeleri, tedaviyi yönlendirmekte önemli. Bunun için onay almış, koldan ölçüm yapan cihazların kullanılmasını tavsiye ediyoruz. Kolları çok kalın olan ve uygun manşon temin edilemeyen hastalarda bilekten ölçüm cihazları kullanılabilir. Teknolojinin gelişmesiyle beraber gelecekte yeni yöntemler de söz konusu olacak gibi gözüküyor. Kan basıncı ölçümünden önce en az 5 dakika istirahat edilmiş olmalı, öncesinde sigara, kafein gibi uyaranlar alınmamış olmalı, sessiz bir ortamda, kol yastık/koltuk kenarı vb. ile desteklenmiş olarak serbest olacak şekilde ve kalp hizasında tutularak ölçüm yapılmalı.

Günlük hayatımızda uygulayabileceğimiz hangi basit önlemler hipertansiyon hastaları için faydalı olabilir?

Tuzdan fakir diyet, kilo verilmesi, düzenli egzersiz (günde 30 dakika üzerinde hafif tempolu yürüme, bisiklet, yüzme gibi dinamik egzersizler) ve alkolden kaçınılmasını içeren yaşam tarzı değişiklikleri çok yüksek derecede olmayan kan basıncı yüksekliklerini ilaca gereksinim olmadan kontrol altına alabilir ve ilaç gereken durumlarda da ilaç sayısının ve dozunun azalmasını sağlar. Ayrıca ön planda bazı ağrı kesiciler (nonsteroid ve bazı soğuk algınlığı ilaçları olmak üzere) kan basıncını yükseltebilir. Okuyucular bu konuda Türk Kardiyoloji Derneği’nin hipertansiyona yönelik farkındalık kampanyası olan Değerini Bil projesinin sitesinden de bilgi edinebilirler.

"Genç yaşta tansiyon hastası olunmaz" şeklinde bir algı var ancak araştırmalar ülkemizde 35 yaştan genç olan her 10 kişiden 1 veya 2'sinde hipertansiyonun olduğunu gösteriyor. Bu noktada bilinç düzeyinin artması için söylemek istedikleriniz nelerdir?

Ülkemizde erişkin yaş grubunda her üç kişiden biri hipertansiyon hastası. Bu oran yaşla beraber artıyor. Ancak 30 yaş altı toplumumuzda yüzde 12 civarı hipertansif birey var. Hiç tansiyonunu ölçtürmeyenlerin oranı üçte bir ama bu oran 18-29 yaş aralığında yarıdan fazla. Bizim sloganımız ’’ölçmeden bilemezsiniz’’. İmkanlar giderek artıyor. Arada bir kan basıncını ölçtürmek artık çok kolay.

Çocuklarda da hipertansiyon olur mu? Çocuklarda tansiyon değerleri kaç olmalı?

Otoimmün rahatsızlıklar ve Covid yüksek tansiyon yapar mı? Vegan beslenmenin tansiyona etkisi nedir?

Bazı özel durumları da hipertansiyon açısından değerlendirmeye almakta fayda görünüyor. Türk Kardiyoloji Derneği Hipertansiyon Çalışma Grubu Başkanı Prof. Dr. Yılmaz GÜNEŞ, vegan beslenmenin, otoimmün rahatsızlıkların ve Covid geçirmenin hipertansiyon ile ilişkisine dair bilgiler verdi.

Vegan beslenme ile hipertansiyon riskinin ötelenmesi arasında tespit edilmiş bağlantı var mıdır?

Sebze meyveden ve potasyumdan zengin ama sodyumdan fakir diyet, her zaman daha düşük kan basıncı ile ilişkilidir. Vegan beslenmede tuz tüketimi de sınırlı tutulursa bu daha iyi kan basıncı kontrolü sağlayacaktır.

Otoimmün hastalıklar ile hipertansiyon arasında tespit edilmiş olan bir bağlantı var mıdır?

Bazı hastalıklar büyük damar tutulumu ve böbrek damar tutulumu ile yüksek kan basıncına yol açabilir. Ayrıca bu hastalıkların tedavisinde kullanılacak steroid türevleri başta olmak üzere bazı ilaçlar kan basıncı yükseltebilirler. Uzun süreli hastalıkların hasta üzerindeki psikolojik etkileri ve stres de kan basıncını olumsuz etkileyecektir.

Covid'e bağlı olarak kalıcı hale gelen hipertansiyon vakaları bulunuyor mu? Ayrıca Covid sonrası tansiyon düşüklüğüne de rastlanabiliyor. Covid'in tansiyonu ne şekilde etkilediğine dair ne söyleyebilirsiniz?

COVID dönemindeki yaşam kısıtlamaları; kilo alımı, egzersizin azalması ve stresin artmasına yol açarak kan basıncında yükselmeye neden oldu. Normale dönüşle beraber bazı hastalarımızda kan basıncında da eskiye dönüş oldu ama ilaç sayısı artanlar da var. COVID in kalp-damar sistemi üzerine olumsuz etkisi olduğunu düşündüren çalışma bulguları bildiriliyor ama uzun vadede net etkisini ileride göreceğiz.

Düşük tansiyon da yüksek tansiyon kadar sakıncalı mıdır?

Bireyin kendi normal değerlerinin altına düşen kan basıncı değerleri olumsuz klinik sonuçlarla seyreder. Yapısal hastalığı olmayanlarda baygınlık bayılma ile seyredebilir. Çeşitli nedenlere bağlı uzun süren çok düşük kan basıncı değerleri (ki buna şok ifadesini kullanıyoruz) ölümle de sonlanabilir.

Kişinin ortalama tansiyon değerleri yıllar içinde artış gösterirse bu hipertansiyona aday olduğuna işaret midir?

Sistolik (büyük) kan basıncı 120 mmHg, diyastolik (küçük) kan basıncı 80 mmHg altı değerleri normal, 120-140/80-90 mmHg arası değerleri ise artmış kan basıncı olarak sınıflandırıyoruz. Bireyin kan basıncı anlık değil de süreğen şekilde artmış kan basıncı değerlerine çıkmışsa, bu; ileride hipertansiyon hastası olabilir demektir. Bu sınıflama, farkındalığı arttırıp kişiyi yaşam tarzına dikkat etmeye yönlendiriyor. Bizim dernek olarak bu konudaki tavsiyelerimiz; "tuzu azalt, dinamik egzersiz yap, kilo ver ve sigara içme ki hipertansiyon hastası olma" şeklinde.