Bebeğini kucağına almaya hazırlanan pek çok anne adayı bel ağrılarından şikayet ediyor. Özellikle doğum yaklaştıkça bu ağrılar dayanılmaz hale gelebiliyor. Anne adayları bazı önemli noktalara dikkat ederek bu süreci konforlu bir şekilde atlatabiliyor.

Op. Dr. Emine Barın, gebelik döneminde bel ağrıları ve alınması gereken önlemler hakkında bilgi verdi.

Gebelikte en sık karşılaşılan ağrılar, leğen kemiği çevresi veya bel bölgesinde olan kas ve eklemlerin gerilimi ya da gevşemesine bağlı ağrılardır. Bunların ikisi bir arada da olabilir. Bu dönemde görülen bel ağrıları biyomekanik, hormonal, damarsal veya diğer nedenlerle oluşabilmektedir. Hamilelik döneminde bel ağrısı görülme sıklığı yüzde 40-60 arasındadır. Ancak bu vakaların yüzde 15-20’sinde günlük hayatı etkileyecek kadar şiddetli bel ağrısı vardır.

Bel çukuru fazla olanlar ağrıya daha yatkın

Yapılan çalışmalar, gebelik öncesinde bel çukuru fazla olanların gebelikte bel ağrısına yatkın olduğunu göstermektedir. Kısa zamanda fazla kilo artışı bel ağrısı oluşumuna neden olabilir. Gebelikte rahimdeki büyüme karın ve sırt kasları arasında kuvvet yönünden dengesizliğe veya büyümüş rahmin ağırlığı direkt olarak basıya sebep olarak ağrı yapabilir. Gebelikte relaksin, östrojen ve progesteron serum düzeylerinde artış gözlenir. Yüksek relaksin seviyesi eklem gevşemesine, östrojen de relaksinin etkisinin artmasına neden olarak bel ağrısının gelişmesine katkıda bulunabilir. Büyüyen rahim, aort gibi büyük damarlarda basıya neden olup, iskemi ve metabolik bozukluk bel ağrısı yaratabilir. Bunların yanı sıra iş ve psikolojik faktörler de belde ağrıya neden olabilir. Kalça veya çevre kemiklerde geçici osteoporoz (özelikle D vitamini eksikliği olan gebelerde eksikliğin artmasına bağlı olarak kemiklerde yumuşama ve kırılmalar), kas zorlanmaları da ağrı nedeni olabilir.

Hamilelikte bel ağrısının nedenleri nelerdir?

Hamilelerde bel ağrısı genellikle gebeliğin orta dönemlerindeki aylarda (4. - 6. aylar) başlar. Çünkü bel ağrısına neden olan temel nedenler bu aylarda yoğunlaşır. Bunlar şöyle sıralanmaktadır:

• Rahmin ağırlaşması ve vücudun ağırlık merkezini değiştirerek öne doğru çekmesi

• Kilo almak

• Gebeliğe bağlı duruş bozuklukları

• Hamilelikte artan hormonlara bağlı olarak bel eklemlerinde gevşeme olması.

Bel ağrısına neden olan etkenler gebeliğin sonuna doğru daha fazla artacağı için son aylarda bel ağrısı biraz daha şiddetlenir. Buna rağmen gebeliğin ilk aylarında da hafif derecede bel ağrısı bazı anne adaylarında görülebilir. Eğer gebeliğin ilk aylarında bel ağrısı çok şiddetli ise bunun gebelik dışında bir sebebi (bel fıtığı gibi) olabileceği akla getirilmelidir ve bu yönde değerlendirme yapılmalıdır.

Omurga rahatsızlığı olanlar özellikle dikkat etmeli

Anne adaylarının büyük çoğunluğunda, gebeliğin genellikle 4.-6. aylarında görülen bel ağrıları, doğum sonrası büyük oranda geçtiği için; kadın doğum uzmanları tarafından gebeliğin kaçınılmaz bir şikâyeti olarak görülür. Gebelikte fazla kilo alanlarda, omurga hastalığı olanlarda, çoğul gebeliklerde, önceden bel fıtığı olanlarda daha sık izlenir.

Bel ağrısına, kasık ağrısı ve kanama eşlik ediyorsa…

Gebeliğin ilk günlerinde bazı gebelerde bel ağrısı görülebilir. Bu durum artan hormonlar nedeniyle oluşabilir. Gebeliğin ilk 3 ayında yine büyüyen uterus ve hormonlar nedeniyle oluşan bel ağrıları gebe kadında düşük tehlikesi olarak değerlendirilip kaygıya neden olabilir. Hamilelikte kasık ağrısı, bel ağrısıyla birlikte ortaya çıkıyorsa düşük tehlikesi durumu ortaya çıkabilir. Sıklıkla ağrılarla beraber veya daha sonra vajinal kanama izlenir. Gebeliğin son 3 ayında olan bel ağrıları erken doğum belirtisi olabilir. Son ayda bel ağrısı doğum ağrıları ile karışabilir. Bunu ayırt etmek için mutlaka doktora başvurulması gerekir.

Mutlaka uzman yardımı alın

Gebelikte bel fıtığı gelişme riski bir miktar artar. Ancak daha da önemlisi normalde bel ve bacak ağrısına sebep olmayacak fıtıklar gebelikten dolayı bel ağrısına sebep olabilir. Gebelerde bacak ağrısı sinir köklerine direkt baskıya veya yansıyan ağrılara bağlı olarak gelişir. Ayrıca sinirlere olan baskılar sonucu sinirlerdeki iskemi (damar basısı) sonucu ağrılar da görülebilir. Gebeliğin son üç ayında ağırlaşmış uterusun atardamarlara ve toplardamarlara baskısı sonucu bacak ağrıları olabilir. Bu durumda dolaşım bozukluğu ile ilgili tetkikler istenmelidir. Uterusun üreterler üzerine baskı yapması çok ciddi sağlık sorunlarına yol açabilir ve asla ihmal edilmemelidir.

Hamilelikte bel ağrısını azaltmak için yapılması gerekenler nelerdir?

Gebelik öncesi fit durumda olmak, karın ve sırt kaslarının kuvvetli olması bel ağrısı olasılığını azaltsa da; kalça ve pelvis çevresindeki ağrıyı azaltmaz. Relaksin hormon salgılanması bazı kişilerde daha fazladır. Bu hormon bu bölgelerdeki ağrıyı artırır. Hamilelik dönemini daha rahat geçirmek için;

• Gereğinden fazla kilo almamaya çalışın.

• Yeterli D vitamini ve kalsiyum alın.

• Uzun süre ayakta hareketsiz kalmayın, sık sık yürüyün.

• Kaslarınızdaki gerilimi ve zorlanmayı azaltmak için vücudunuzun düzgün duruş şeklini koruyun.

• Gün içerisinde sık sık istirahat edin. Otururken sık sık pozisyon değiştirin. Sandalyede otururken bel yastığı kullanın.

• Beliniz geceleri daha çok ağrıyorsa sırt üstü yatmaktan kaçının. Yan yatın ve karnınızı yastıkla destekleyin.

• Kalça ve belinizi yoracak hareketlerden kaçının.

• Uzun oturma ve ayakta durma sırasında bir ayağınızın altına basamak koyarak kaslarınızı gevşetmeye çalışın.

• Solunum ve gevşeme egzersizleri yapın.

• Yüksek topuklu ayakkabılar giymekten kaçının.

• Doktor kontrolünde bel korsesi takabilirsiniz.

• Çok ağrınız olduğunda yine doktor kontrolünde ilaç kullanabilirsiniz.

Hamilelikte bel ağrısı ile ilgili bilmeniz gereken her şey

Hamilelikte bel ağrısı, ilk haftalardan itibaren vücutta meydana gelen değişimlere bağlı olarak ortaya çıkar. Genellikle rahatsız edici olsa da, önemli bir soruna işaret etmez. Ancak başka belirtiler eşliğinde ortaya çıkıyorsa ve günlük aktiviteleri kısıtlayacak şekilde tekrarlıyorsa biz uzmana danışılması gerekebilir. Doğru önlemler alındığında, hamilelik dönemini bel ağrısı yaşamadan atlatmak da mümkündür.

Hamilelikte bel ağrısı neden olur?

Rahim başlı başına çok güçlü bir organdır ve oldukça karmaşık bir yapısı vardır. Normalde bir yumruk büyüklüğünde olan rahim, adet kanamasının olduğu günlerde yaklaşık 1,5 kat büyür. Hamilelikte ise ilk haftalardan itibaren kalınlaşmaya ve genişlemeye başlar, bebek büyüdükçe de onu rahatlıkla kavrayabilecek kadar esneyerek büyür. Bel ve pelvis bölgesindeki kaslar ve kemikler, rahimde meydana gelen değişimlerden etkilenebilirler. Adet dönemlerinde de bel ağrıları yaşanmasının sebebi budur; rahmin çevresindeki kaslara bağlı olan bel ve omurga kasları etkilenerek ağrı hissine sebep olabilirler. Hamilelikte de aynı şekilde büyüyen ve değişen rahim, bel bölgesindeki kasları etkileyebilir.

Bunun yanı sıra, hamilelikte bel ağrısının olası sebepleri:

Kilo almak: Hamilelik boyunca toplamda 10-15 kilo alınması normal kabul edilir, bazı durumlarda daha da fazla kilo alınır. Alınan kilolar, iskelet ve kas sistemine daha fazla yük binmesine neden olur ve omurga çevresinde, özellikle bel bölgesinde ağrılar meydana gelebilir.

Hamilelik hormonları: Kadın vücudunda her zaman salgılanan bazı hormonlar, hamilelikte başka türlü çalışmaya başlar ve çeşitli değişimlere neden olur. Özellikle relaksin adı verilen hormon, kasların ve eklemlerin gevşeyip genişlemesine yardımcı olarak vücudu doğuma hazırlar. Hamilelik ilerledikçe vücutta artan relaksin hormonu, bel çevresindeki kasların ve eklemlerin işleyişini ve omurların arasındaki bağları etkileyerek ağrıları tetikleyebilir.

Duruşun değişmesi: Bebek büyüdükçe vücudun ağırlık merkezi de değişir ve omurga öne eğilmeye meyilli hale gelir. Bel kasları yeterince kuvvetli değilse bu durum da bel ağrılarının ortaya çıkmasına neden olabilir.

Stres: Stres ve psikolojik gerginlikler vücudumuzu doğrudan etkiler. Hamilelikte stres ve ağrı da birbiriyle yakından ilişkilidir. Strese bağlı olarak oluşan fiziksel gerginlikler, hassaslaşan bel bölgesinde ağrılara neden olabilir.

Yanlış hareketler: Hamilelikte vücudun dengesi ve ağırlık merkezi değişir. Hamile değilken kolaylıkla yapabildiğiniz eğilip-kalkma hareketleri hamilelikte, özellikle son haftalarda sizi zorlayabilir. Aniden vücudunuzu zorlayacak bir hareket yapmak, kas ve sinir sıkışmalarına neden olarak bel ağrısına neden olabilir.

Hamilelikte bel ağrısı ne zaman olur?

Hormonlara, strese ve kilo alımına bağlı gelişen bel ağrıları, hamileliğin ilk haftalarından itibaren görülmeye başlanabilir. Ancak özellikle hamileliğin 24-26 haftasından sonra vücut ağırlığı arttığından, son trimesterde (son üç ayda) daha sık bel ağrısı ile karşılaşılması normaldir.

Hamilelikte bel ağrısı için hangi doktora gidilir?

Dinlenme ile geçen bir bel ağrısı için endişelenmeniz gerekmez. Ancak tekrarlayan ve sizi günlük işlerinizden alıkoyan bir bel ağrınız varsa, bir kadın hastalıkları ve doğum hekimine ya da aile sağlığı merkezine danışmanız gerekir. Doktorunuz gerekli gördüğü taktirde sizi bir fizyoterapi uzmanına yönlendirebilir.

Hamilelikte bel ağrısı nasıl giderilir?

Hamilelikte bel ağrısını önlemek ve gidermek için bunları deneyebilirsiniz:

• Yatarken dizlerinizin arasına bir yastık koyarak bacağınızı destekleyin. Bu pozisyon bacağınızın belinize yük bindirmesini engelleyerek bel omurlarınızı ve kaslarınızı rahatlatacaktır.

• Fazla kilo almaktan kaçının. Sağlıklı ve rahat bir hamilelik için 10 ila 12 kilodan fazla kilo almamanız önerilir.

• Bel ve sırt kaslarınızı güçlendirin. Bel çevresindeki güçlü kaslar omurganızı destekleyerek duruşunuzu düzeltecek ve ağrıları engelleyecektir. Bunun için hamile pilatesi veya hamile yogası derslerine katılarak bir uzman eşliğinde çalışabilirsiniz.

• Strese bağlı ağrılar yaşıyorsanız ılık bir duş alın, bacaklarınızı yastıkla destekleyerek bir tarafınıza doğru yatın ve belinizi ısıtın. Sıcak su ve sıcak kompres bölgedeki kasların ısınarak gevşemesine yardımcı olacaktır.

• Düzenli olarak yoga yapın. Hamile yogası hem nefes alışınızı iyileştirerek stresle baş etmenize yardımcı olur, hem duruşunuzu düzeltir, hem de vücudunuzu güçlendirerek daha dengeli olmanıza yardımcı olur.

• Hareketlerinize dikkat edin. Eğilip kalkarken, bir yere uzanırken belinize yük bindirmemeye dikkat edin. Vücudunuzun tüm ağırlığını dengeli bir şekilde dağıtarak hareket edin.

Hamilelikte bel ağrısı doğum belirtisi mi?

Eğer 38 haftayı doldurduysanız ve aniden başlayan bir bel ağrınız olursa, düşük bir ihtimal de olsa bu doğum belirtisi olabilir. Rahim kasılmaları bel çevresindeki kasları da etkileyerek bel ağrısı hissi oluşturabilir. Eğer doğumunuzun başlamış olabileceğini düşünüyorsanız, rahatlayın, dinlenin ve doğum hekiminize veya ebenize haber verin.

Derleyen: Duygu İslamoğlu