Anemi nedir?

Anemi, özellikle ülkemizde önemli bir sağlık sorunu. Öncelikle işe anemiyi kısaca tanımlayarak başlayalım. Oksijen, kanda hemoglobin adı verilen bir proteine bağlanarak taşınır. Anemi, hemoglobin düzeyinin 12g/dL’nin altına inmesiyle tanımlanır.

Kadınlarda en sık karşılaşılan anemi türü, demir eksikliği anemisidir. Demir, hemoglobinin ana yapısında bulunan bir element. Amerika Birleşik Devletleri’nde kadınların %10-30’unun anemik olduğu düşünülüyor. Kadınlar, erkeklere göre anemiye biraz daha eğilimli. Bunun temel nedeni adet kanamalarıyla birlikte düzenli ve sürekli olan kan kaybı.

Ayrıca kadınların beslenme alışkanlıklarının erkeklerden farklı olması da anemiye olan eğilimi artırıyor.

Hamilelikte anemi ne demek?

Hamile kalmadan önce herhangi bir anemi sorunu olmayan kadınlarda gebeliğe bağlı olarak kansızlık ve demir eksikliği durumu ortaya çıkabilir. Bunun temel sebebi, gelişmekte olan bebeğin annenin kaynaklarını tüketmesi olarak tanımlanır.

Hamilelikte en sık görülen tipi, demir eksikliğine bağlı anemidir. Demir olmadan yeni kan hücresi yapılamaz. Bu durumda dokulara oksijen taşıyan kan hücrelerinin (alyuvarların) azalması nedeniyle dokuların oksijenlenmesi bozulur. Kaslara yeterli oksijen gitmezse kas yorgunluğu ve halsizlik, beyine gitmezse zihinsel faaliyetlerde aksama ve baş ağrıları, deriye gitmezse soğuğa karşı dayanıksızlık oluşabileceği gibi, rahme ve bebeğe de gitmezse bebeğe ait olumsuzluklar doğabilir.

Anemisi olan hamilelerde erken doğum oranının iki katına dek arttığı gözlenmiştir. Aneminin en sık görülen etkisiyse bebeğin gelişmesinde ve büyümesinde gerilik (Rahim içi gelişme geriliği) yapması.

Aneminin nedenleri

• Demir eksikliği anemisinin en sık karşılaşılan nedeni yetersiz demir alımı
• Folik asit yetersizliği
• Basur ya da benzeri patolojiler nedeniyle kronik kan kaybı
• Gelişmekte olan bebeğin annesinin depolarını tüketmesi
• Travma, kaza gibi durumlarda ani ve fazla miktarda kan kaybı
• Diğer nedenler

Anemi risk faktörleri

• Çoğul gebelik
• Beslenme bozukluğu
• Sigara kullanımı
• Alkol kullanımı
• Sindirim sistemi hastalıkları
• Bazı ilaçların kullanımı

Anemi belirtileri

Birçok olguda kişi, anemik olduğunun farkında değildir. Anemi birden değil de yavaş yavaş geliştiğinde vücut bu duruma tolerans geliştirir.

Anemi sıklıkla rutin yapılan incelemeler sırasında anlaşılır.

En sık karşılaşılan belirtileri şöyle sıralayabiliriz:

• Halsizlik
• Çabuk yorulma
• Soluk görünüm
• Çarpıntı
• Merdiven çıkma, yürüyüş gibi aktivitelerde hemen yorulma ve nefes nefese kalma
• Baş dönmesi, baygınlık
• Baş ağrısı
• Tırnak diplerinin soluklaşması
• Sarılık (nadir)
• Karın ağrısı (nadir)

Bu belirtilerin büyük bir kısmının hamileliğin erken döneminde de normal olarak görülebilen yakınmalar olduğu gözden kaçırılmamalı.

Anemi nasıl teşhis edilir?

Aneminin tanısı çok kolay. Yapılacak bir kan sayımıyla anemi varlığı saptanabilir. İlk kontrolde yapılacak kan sayımı hamilelik öncesi anemi varlığının anlaşılması açısından önemli. Hamilelik takipleri sırasında kan sayımı 24-28. haftalarda tekrarlanmalı.

Anemi nasıl tedavi edilir?

Demir eksikliği anemisinin tedavisi basittir. Genelde ağızdan alınan haplar ya da şurup şeklinde demir ilaçlarıyla tedavi yapılır. Nadiren enjeksiyon şeklinde demir alımı gerekebilir. Kansızlığın çok fazla olduğu durumlarda kan verilmesi gerekli olabilir. Hamileliğin başlangıcında anemi olmasa bile birçok kadında demir kullanılması önerilir. Bunun amacı demir depolarının desteklenmesidir. Kan değerleri normal olan kadınlarda demir kullanımı 24 haftaya kadar geciktirilebilir. Demir ilaçlarının kabızlık ve mide bulantısına neden olabileceği, aynı zamanda dışkıyı siyaha boyadığı unutulmamalı.

Hamilelikte anemi anneyi ve bebeği nasıl etkiler?

Demir eksikliği anemisi hamilelikte bazı sorunlara neden olabilir. Bunların en önemlisi erken doğum riskindeki artış. Diğerleri ise:

• Rahim içi gelişme geriliği
• Düşük doğum ağırlıklı bebek
• Doğum sonrası annenin iyileşmesinde gecikme
• Doğum sonrası annede enfeksiyon riskinde artış
• Doğumda normal miktardaki kan kaybının anemik kadında tehlike yaratacak düzeylere ulaşması

Anemiden kaçınmak için hangi önlemler alınmalı?

• Yeterli miktarda demir içeren besinler tüketin.
• Yeterli miktarda folik asit içeren besinler tüketin.
• Yeterli miktarda C vitamini alın. C vitamini demirin bağırsaklardan emilimini kolaylaştırır.
• Kontrollerinizi ihmal etmeyin.
• Doktorunuz tarafından verilen vitamin ve demir ilaçlarını düzenli olarak kullanın.
• Unutulmaması gereken hamile kalmadan önce de düzenli sağlık kontrollerinizi yaptırıyor olmanız. Zira çocuk sahibi olma fikri aklınıza düştüğü andan itibaren sağlıklı yaşam felsefesini hayatınıza oturtmalısınız.

Hamilelikte ne kadar demir alınmalı?

Tüm hamilelik boyunca bir hamilenin toplam demir ihtiyacı 1000 mg. Bunun 300 mg’ı bebek ve plasentaya aktarılır. 200 mg’ı mide ve bağırsaktan normal olarak kaybolur. 500 mg’ı ise artan kan hücresi ihtiyacını karşılamak için kullanılır.

Hamilelikte günlük demir ihtiyacı 7 mg. Çok az kadının hamilelik öncesinden gelen demir depoları bu ihtiyacı karşılayacak düzeydedir. Kırmızı et ve yeşil sebzeler iyi demir kaynakları olmakla beraber, diyetle alınan demir miktarı da bu ihtiyaca cevap veremez. Hamilelikte dışarıdan demir takviyesi bir zorunluluk halini alır.

Demir alımı ilk 16 hafta içinde var olan bulantı ve kusmayı bir miktar artırabilir. Bu olursa, demir takviyesine ara verilerek ilk 16 haftadan sonra tekrar başlanabilir. Bu etkiyi azaltmak gece yatarken ve aç karnına alınabilir. Aç karnına alınması demirin emilimini de artırmak açısından yararlıdır. Demirin emilimini artıran bir diğer etken de C vitaminidir. Bu vitaminin de ek olarak bulunduğu demir hapları bu nedenle tercih edilmeli. Demir hapları bazen kabızlığa da neden olabilir. Demir tabetlerinde bulunan 200 mg elemental demir hamilelikteki gereksinimi karşılayacak en az demir dozudur. Gerektikçe bu dozun üzerine de çıkılabilir. Ağızdan demir alamayanlar için demir iğneleri de mevcuttur.