Ultrason nedir?

Ultrason, ses dalgaları kullanarak anne karnındaki bebeğin veya iç organların haricen incelenebilmesini sağlayan medikal bir alettir. Hamilelik boyunca rahmin ve bebeğin durumunu gözlemlemek için tüm dünyada yaygın olarak kullanılır. 14. gebelik haftasını aşmış bir gebelikte uygulanan her ultrasonda aşağıda anlatılacak parametreler gözden geçirilir. Bu gebelik haftasından önce ise bebeğin baş-popo mesafesi BPM (CRL (=ing.: crown-rump length)) gebeliğin haftasını 3 gün hata payıyla verir. Bu gebelik haftasına kadar yapılan ultrasonda temel hedef gebeliğin sağlıklı olup olmadığının değerlendirilmesi, çoğul gebelik varlığının / yokluğunun araştırılması ve SAT'ın doğrulanmasıdır.

Ultrasonda SAT nedir?

Ultrason kağıdınızda gördüğünüz SAT, Son Adet Tarihi'nin kısaltmasıdır. 14. gebelik haftasından itibaren artık bebeğin organ gelişimi tamamlanmış, amnios sıvısı üretimi anne adayından fetusa geçmiş ve plasenta da kolay görülebilir hale gelmiştir. Bu haftadan doğuma kadar yapılan ultrasonda temel hedef, öncelikle ilk trimester ultrasonografisi yapılmamışsa, burada edinilmesi gereken bilgileri edinmektir (gebeliğin sağlıklı olup olmadığının değerlendirilmesi, SAT doğrulanması gibi). Diğer hedefler gelişmekte olan fetusun gelişiminin haftasına uygun olup olmadığını değerlendirmek, anomali taraması yapmak, plasentayı ve amnios sıvısını değerlendirmektir.

Ultrasonda nelere bakılır?

BPD: Biparyetal çap (ing=BiParietal Diameter). Bebeğin şakakları seviyesinden alınan bir kesitin yatay çapının (bir şakaktan diğer şakağa) milimetre olarak değerlendirilmesidir. Bu parametre ölçüldüğünde ultrasonun verdiği gebelik haftası 26. haftaya kadar artı-eksi 7 gün hata payıyla gerçek gebelik haftasını verir. 26. haftadan sonra hata payı daha yüksektir.

HC: Başçevresi (ing= Head Circumference). BPD kesitinde bebeğin başının çevresinin milimetre cinsinden değerlendirilmesidir. Bu parametre özellikle BPD'nin çok ufak ya da çok yüksek olarak ölçüldüğü durumlarda bebeğin baş büyüklüğü hakkında değerli bilgiler verir. (Örnek: özellikle makat duran bebeklerde BPD hatalı bir şekilde ufak bulunabilir, bu durumu mikrosefali (bebeğin başının ufak olması) olarak değerlendirmeden önce HC bakılmalı ve HC değerinin verdiği gebelik haftası dikkate alınmalıdır).

AC: Karın çevresi (ing= Abdominal Circumference). Hemen kalbin altından alınan bir kesitte bebeğin karın çevresinin milimetrik olarak değerlendirilmesidir. Hata payı nispeten yüksek bir parametredir ve özellikle diğer parametreler ile uyumsuz bulunduğunda klinik önem kazanır.

FL: Uyluk kemiği uzunluğu (ing=Femur Length). Uyluk kemiği vücudun en uzun kemiğidir ve bacağın üst kısmında yeralır. Özellikle 26. gebelik haftasından sonra gebelik haftasını artı-eksi 10 gün hata payıyla verir. Hiç takibe gelmemiş ve SAT'ını bilmeyen anne adaylarında bu kadar yüksek hata payı bile gebelik haftasını değerlendirmek açısından önem kazanır ve bu anne adaylarında FL'nin verdiği hafta esas alınır ve gebelik takibi bu sonuca göre yönlendirilir.

Plasenta: Plasenta bebeği "besleyen" yapıdır. Plasentanın yerleşim yeri doğum kanalına yakın olduğunda veya burayı kapattığında önem kazanır. Ancak placenta previa ("eşin önde gelmesi) tanısını koymak için üçüncü trimesteri beklemekte fayda vardır. Önceleri "aşağıda yerleşmiş" bir plasenta, hamilelik ilerledikçe ve rahmin büyümesiyle normal bir konuma gelebilir.

"Plasenta yaşlanması" nedir?

Önceleri plasentada kalsiyum birikimine bağlı olarak ultrasonda görülen beyaz odaklar doktorlar tarafından "kireçlenme ya da yaşlanma" olarak anlatılır ve bu durumun bebeği tehlikeye atacağından korkulurdu. Bugünkü bilgilerimiz ise gebelik haftası ilerledikçe plasenta içinde doğal olarak "kireçlenme" odaklarının ortaya çıktığını göstermektedir. Bu odaklar büyük bir alan kaplamadıkları sürece normal bir sürecin sonucu olarak kabul edilirler.

Prezentasyon: Prezentasyon, bebeğin kendini doğum kanalına ne şekilde "sunduğunu" gösterir. Bebek doğum kanalına başıyla ya da makatıyla "prezante" olabilir. Ya da yan veya eğri durabilir. Burada dikkate edilmesi gereken şudur: İleri gebelik haftalarına kadar "ters duran" yani makat prezentasyonunda olan bir bebek her an bunu değiştirebilir. Ya da bunun tam tersi söz konusu olabilir. İstisnalar söz konusu olmasına karşın, 36. gebelik haftası bittiğinde bebeğin doğum kanalına prezante oluş şekli genellikle artık değişmez.

ASV (Amnios sıvısı volümü): Rutin ultrasonografinin en önemli parametrelerinden biridir ve sıvının az bulunması da, normalden fazla bulunması da ileri inceleme ve yakın takip gerektiren bir durumdur.

Yazı: Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Jinekolog Op. Dr. Kağan Kocatepe