Gebelik planlayanlar, alerjik astımı veya riniti bulunan hamileler ve hamilelikte alerji ile karşı karşıya kalanlar... Özellikle bahar aylarında ortaya çıkan polen alerjisinin yanında ev tozu ve hayvan tüyü alerjisi de hamileleri olumsuz etkileyebiliyor. Prof. Dr. Zeynep Ferhan Özşeker, hamilelikte alerji, rinit ve ilaç kullanımı konusunda sorularımızı yanıtladı.

Hamilelikte burun akıntısı ve öksürük hangi durumlarda alerji belirtisi olarak değerlendirilmelidir? Alerjiler Covid-19 veya diğer enfeksiyonların belirtileriyle nasıl farklılık gösterir?

Alerjik hastalıklar kadınlarda doğurganlık çağında yaygındır, hamile kadınların %10-20 gibi bir bölümünde alerjik rinit yakınmaları görülebilir. Hamilelikte alerjik rinit belirtileri hamile olmayan kadınlardakine benzerdir. Burun kaşıntısı, hapşırık, burun akıntısı, burun tıkanıklığı, gözlerde kaşıntı, yaşarma ve kızarıklık görülür. Burada dikkat etmek gereken şey şiddetli hapşırıkların hamileliği tehdit edebilmesidir, o nedenle hamilelikte de alerjik rinit doğru ve düzenli tedavi edilmelidir. Alerjik rinitle Covid-19, grip, nezle ya da diğer enfeksiyonları ayırt etmek gerekir. Genellikle alerjik hastalarda hamilelik öncesinde de benzer belirtiler vardır ve alerjik olunan madde ile karşılaşıldığında şikayetler artar. Örneğin polen allerjisi varsa polen mevsiminde dış ortamda, ev tozu akarı allerjisi varsa ev işi yaparken hapşırık, burun kaşıntısı, burun akıntısı gibi belirtiler ortaya çıkar. Alerjik rinitli hastalarda hamilelik döneminde allerji belirtileri artabilir, aynı kalabilir ya da hafifleyebilir; ancak kimde belirtilerin hangi yöne gideceğini tahmin etmek çok mümkün değildir. Covıd-19 ya da diğer enfeksiyonlarda alerjiden farklı olarak birden başlayan boğaz ağrısı, boğazda yanma, vücut ağrıları, kırgınlık, ateş gibi belirtiler vardır ve bunlar günler içinde artarak devam eder, bu belirtilere hapşırık, burun akıntısı, burun tıkanıklığı eşlik edebilir. Bu belirtilerin hasta kişiyle temas sonrası ortaya çıkması allerji dışında diğer enfeksiyonları düşündürür. Hamilelikte de aşılar çok önemli olup özellikle hamilelik planlı ise hamilelikten önce aşılar olunmalıdır. Hamilelikte canlı olmayan virüs aşıları olunabilir.

Alerjik rinit nedir? Saman nezlesi belirtileri nelerdir?

Hamileliğe özgü gelişen “hamilelik nezlesi” ve “hamilelik riniti” için nelere dikkat etmek gerekir? Bunlar diğer hastalıklardan nasıl ayırt edilebilir?

Hamilelik döneminde alerjik rinite benzeyen ancak allerjik olmayıp hamilelikle ilişkili gestasyonal rinit adı verilen hamileliğe bağlı nezle ortaya çıkabilir. Hamilelik riniti genellikle hamileliğin altıncı ayından sonra oluşur, burun tıkanıklığı çok belirgindir, enfeksiyon ya da alerjiyle ilişkisi yoktur. Hamile kadınların yaklaşık %20-30’unda görülür, hamilelikte ortaya çıkan hormonlarla ilişkilidir, yaşam kalitesini olumsuz etkiler. Doğumdan yaklaşık iki üç hafta sonra düzelir. Tampone tuzlu su ile burnun yıkanması önerilebilir, burun açıcı spreyler nadiren kullanılsa da yoğun ve uzun süreli kullanılması kalıcı burun tıkanıklığına neden olabilir. Enfeksiyon belirtilerinin olmaması, daha önce alerjik yakınmaların olmaması, hamileliğin altıncı ayı ve sonrasında rinit şikayetlerinin ortaya çıkması hamilelik rinitini düşündürür. Cilt allerji testleri hamilelik sırasında önerilmez, ancak belirtiler alerjiden ayırt edilemiyorsa kandan allerji testleri yapılabilir.

Solunum yolu alerjisi veya alerjik astımı olan hamileler tedavilerini nasıl düzenlemelidir? Örneğin polen alerjisi olan anne adayları için hamileliği planlarken alınabilecek önlemler var mıdır?

Hamilelikte her hastalıkta olduğu gibi alerjik hastalıkların tedavisinde de dikkatli olunmalıdır; hem annenin hem bebeğin sağlığı açısından tedaviler özenle seçilmelidir. Hamilelikte ilaçlarla ilgili çalışmalar anne ve bebek güvenliği açısından geniş katılımlı çalışmalar yapılamadığından dolayı ilaç güvenlik kategorleri genellikle B ve alt grup olarak bildirilmektedir. B grubu ilaçlar gebelerde güvenli ilaçları temsil etmektedir. Astımla ilgili ilaçların çoğu B grubunda olup ilaçların kesilmesini ya da değiştirilmesini gerektirmez. Alerjik astımlı hastaların takibi mutlaka kadın-doğum, göğüs hastalıkarı ya da allerji hastalıkları uzmanları tarafından ortak şekilde yürütülmelidir. Allerjik astımlı annenin tedavisi hamilelik öncesi hangi basamakta ise o basamaktan devam etmelidir, bu dönemde basamak inilmesi astım kontrolünü bozabileceğinden önerilmez. Alerjik rinit tedavi edilmezse hapşırık, burun tıkanıklığı gibi belirtiler annenin uyku kalitesini, nefes almasını olumsuz etkileyecek duygu durumunu da bozacağından hamilelik seyrini ve bebeğin gelişimini olumsuz etkileyecektir. Alerjik rinit ilaçları özellikle antihistaminik ilaçların bir kısmı hamileliğin ilk üç ayında bebek için zararlı olabilir; bu dönemde tedavi mutlaka Kadın doğum ve alerji hastalıkları uzmanlarının ortak görüşü ile düzenlenmelidir. Alerjiye neden olan maddeden kaçınmak en ömeli yöntemdir. Polen alerjisi olan kadına hamileliğini bahar ayına getirmeyecek şekilde plan yapması önerilmelidir, ancak ev tozu akarı alerjisi olan bir kadın için ev tozu akarı alerjeninden korunmak çok mümkün olmadığından böyle bir öneri çok mümkün değildir. Hamilelik öncesi polen ya da ev tozu akarı alerjisi saptandıysa alerjene özel immünoterapi (aşı) tedavisi olması en iyi seçenektir. Aşı tedavisinin mutlaka immünoloji ve allerji hastalıkları uzmanları tarafından yapılması en iyi sonucu almak açısından önemlidir.

Hamilelikte alerji ilacı alınabilir mi? İlaçların bebeğe etkisi var mıdır?

Hamilelik döneminde alerjik rinit belirtileri ortaya çıktıysa ya da arttıysa tedavi öneririz. Çünkü burun tıkanıklığı ve şiddetli hapşırıklar annenin uyku kalitesini ve duygu durumunu bozar, bebek gelişimini olumsuz etkiler. Alerji haplarının çoğu hamileliğin ilk üç ayında bebek gelişimine olumsuz etki yapabilse de güvenle kullanılabilecek ilaçlar da vardır. Anne yan etkisini bilmediği ilaçları kesinlikle kullanmamalıdır, kısacası hamile kadın asla komşu ya da arkadaş önerisi ile ilaç kullanmamalıdır ya da almakta olduğu güvenli ilaçları kesmemelidir. Tedavi olmazsa bebeğinin olumsuz etkilenebileceğini bilmeli, tedavisi için immünoloji ve alerji hastalıkları uzmanına mutlaka danışmalıdır.

Aşı tedavisi hangi durumlar için geçerlidir?

Alerjik hastalıklarda alerjiye neden olan maddeye karşı aşı tedavisi doğru kişilerce yapıldığı sürece en etkin tedavi yöntemidir, alerjiyi hemen tamamen ortadan kaldırabilir; çocuklarda ve genç yaşlarda etkinliği çok daha fazla olmakla birlikte gereklilik halinde hemen her yaşta uygulanabilir. Benim önerim genç kadınlarda eğer allerji saptandıysa ve belirtiler yoğunsa derhal aşı tedavisi başlanmasıdır, çünkü hamilelik döneminde belirtilerin artması hem anne hem de bebek sağlığı açısından önemli sorunlar yaratabilir. Hamilelik başladıktan sonra aşı tedavisine başlanması önerilmez ancak hamilelik öncesi aşı tedavisi başlandıysa ve idame doza geçildiyse aşı tedavisine güvenle devam edilebilir. İçeriği bilinmeyen, etiketsiz, standart olmayan aşıları olmaktan kaçınılmalıdır. Tekrar belirtmek isterim ki etkin bir aşı tedavisinin planlanması, tedavi sırasında ortaya çıkabilecek yan etkilerin yönetimi için mutlaka bu işin uzmanı olan immünoloji ve alerji hastalıkları uzmanları tarafından aşılar planlamalı ve yapılmalıdır.

Bahar aylarında sık yaşanan polen alerjisi dışında anne adaylarının dikkat etmesi gereken solunum yolu rahatsızlıkları nelerdir?

Bahar aylarında hava ısısının değişimi ile birlikte virüs enfeksiyonlarının sıklığında da artış vardır. Özellikle son iki yıldır yaşamakta olduğumuz pandemi dönemini de düşünürsek anne adaylarının mümkün olduğunca kalabalık ortamlara girmemelerini, ev içi bulaşının oldukça yaygın olduğunu bildiğimiz için eş dost akraba ziyaretlerini en aza indirmelerini, gittilerse de sarılıp öpüşmekten kaçınmalarını, mümkün olduğunca kalabalık ortamlarda maske ile dolaşmalarını, sosyal mesafeye ve el temizliğine dikkat etmelerini öneririm. Her türlü enfeksiyon anne ve bebek sağlığı için risk oluşturur, o nedenle mümkün olduğunca hasta olmamaya dikkat etmeliler. Sadece korona virüs değil grip etkeni olan influenza virüsü de gebeler için oldukça risklidir. O nedenle grip aşılarını ve koronovirüs aşılarını olmalarını şiddetle tavsiye ederim.

Evcil hayvan beslemek hamilelikte alerjiye neden olur mu?

Allerjiye yatkın kişilerde ev hayvanları hamilelikte de alerji gelişimine neden olabilir; ancak hamileliğin kendisi doğrudan alerji gelişmesi için bir risk yaratmaz. Daha önce hayvanı olmayıp hamilelik döneminde hayvan sahiplenen ve alerjiye yatkın kişilerde bu hayvana karşı alerji ortaya çıkabilir. O nedenle daha önce bilinen bir allerji varsa, genetik yatkınlık varsa hamilelik döneminde evcil hayvan alınmasını önermem.

Röportaj: Senem Tahmaz