Hamilelikte mide bulantısı ve kusma sorunu, hamile kadınların %70’ini etkileyen çok yaygın bir rahatsızlık. Bu rahatsızlığı “şiddetli” bir şekilde yaşayan kadınların oranının ise %0.3 ile %10.8 arasında değiştiği tahmin ediliyor. Hiperemezis gravidarum olarak bilinen bu durum, hamileliğin erken dönemlerinde hastaneye yatışların önde gelen nedenlerinden biridir.

Aralık 2023’te yayınlanan yeni bir araştırma, bu rahatsızlığın biyolojik sebebini açıkça ortaya koyan ilk bilimsel çalışma oldu. Araştırmanın yürütücüsü Güney Kaliforniya Üniversitesi’nden Dr. Marlena Fejzo, kendisi de bu sorunu yaşamış bir anne olarak 2007’den beri bu konuyu çalışıyor ve Hiperemezis Eğitim ve Araştırma Vakfı’nın da kurucusu.

Dr. Marlena Fejzo’nun araştırmaları sonucunda, hiperemezis gravidarum’un sebebinin belirli türde iki hormon olduğu ortaya çıktı.

Hiperemezis gravidarum nedir?

Çoğu vakada, sıklıkla sabahları ortaya çıkan mide bulantısı ve kusma hali yönetilebilir ve çoğu zaman, hamileliğin ilk üç ayı tamamlandıktan sonra ortadan kalkar. Ancak bazı durumda belirtiler o kadar şiddetli bir şekilde ortaya çıkar ki, hem kişinin gündelik yaşamı olumsuz etkilenir hem de kilo kaybı gibi daha ciddi ve tehlikeli belirtilere de neden olabilir.

Uzmanlar, hamilelikte aşırı derecede mide bulantısı ve kusma durumunu “hiperemezis gravidarum” olarak isimlendiriyorlar. Ancak özel olara tanımlanmış bu durum ne yazık ki yaygın bir şekilde bilinmiyor ve teşhis edilemeyebiliyor.

ABD’li kadın hastalıkları ve doğum uzmanı Dr. Emmanuelle Bagdasarian HuffPost’a yaptığı açıklamada hiperemezis’i “sürekli ve dinmeyen bir kusma, kilo kaybı ve yiyecek-içeceklere karşı toleransın azalması şeklinde görülür ve belirgin nedenler olmadan da ortaya çıkabilir” şeklinde tanımlıyor.

Hiperemezis olarak isimlendirilmiş olan hamilelikte şiddetli mide bulantısı durumu, hamileliğin erken dönemlerinde hastaneye yatışın en yaygın nedenlerinden biri. Kayıtlara göre Cambridge Düşesi Kate Middleton, iki hamileliğinde de bu durumu yaşamıştı ve hastaneye kaldırılmıştı.

Hamilelikte bulantı sorunu hafife alınıyor

On yıllar boyunca araştırmacılar, hiperemezis gravidarum'u neredeyse tamamen görmezden geldiler. Dr. Marlena Fejzo da, hiperemezis yaşadığı dönemde çevresi ve sağlık çalışanları tarafından ‘hafife alındığını’, ‘şımarıklık’ yapıyor olmakla itham edildiğini anlatıyor.

2018'de, genetik doktorasına sahip Fejzo ve meslektaşları, hiperemezis gravidarum'da GDF15 ve IGFBP7 olarak adlandırılmış iki genin rol oynadığını gösteren bir makale yayınlamıştı. Bu çalışma, hamileliğinde şiddetli bir şekilde bulantı yaşayan kadınların bu konuyu “abartmadığını” ya da durumun psikolojik nedenlerden kaynaklanmadığını gösteren ilk bilimsel bulguydu.

Aralık 2023’te ise Dr. Marlena Fejzo ve meslektaşları, GDF15 geni tarafından üretilen ve aynı isimle anılan hormonun mide bulantısı ve kusmaya nasıl neden olduğunu açıklayan başka bir makale yayınladı.

Büyüme farklılaşma faktörü 15 (GDF15) nedir?

Büyüme Farklılaşma Faktörü 15 (GDF15), insan vücudunda üretilen bir protein ve hormondur. GDF15, çeşitli biyolojik süreçlerde rol oynar ve vücutta farklı koşullara tepki olarak üretilebilir. Bu protein özellikle fizyolojik stres, enflamasyon, yaralanma ve hastalık durumlarında düzenleyici bir rol oynar.

GDF15'in en belirgin özelliklerinden biri, iştahı baskılayıcı etkisi olmasıdır. Bu özellik, kilo kontrolü ve metabolizma düzenlenmesinde önemli bir rol oynar. Özellikle kanser gibi ciddi hastalıklar sırasında, vücuttaki GDF15 seviyeleri artabilir ve bu da iştah kaybı ve kilo kaybı gibi semptomlara yol açabilir.

GDF15 ayrıca, gebelik sırasında plasenta tarafından da üretilir ve araştırmalar, bu proteinin hamilelik sırasında bulantı ve kusmayı etkileyebileceğini göstermiştir. Hamilelik sırasında GDF15 seviyelerinin yüksek olması, hiperemezis gravidarum’un bir göstergesi olarak kabul edilebiliyor.

Hem gen, hem de bu genin ürettiği hormon “GDF15” olarak adlandırılıyor.

Dr. Marlena Fejzo, GDF15’in sağlıksız dokular tarafından üretildiğini, yani herhangi bir viral veya bakteriyel enfeksiyon mevcut olduğunda yükseldiğini ifade ediyor: "Böbrek hasarı veya karaciğer hasarı olduğunda da bu hormon yükselir. Vücudunuzdaki herhangi bir organ veya herhangi bir hücre fiziksel stres altında olduğunda bu hormonu üreteceklerdir."

Bu genin, evrimsel olarak kadınları korumak için gelişmiş olduğu düşünülüyor. Vücutları zayıflamış durumdayken açlık hissetmemeleri ve yiyecek aramaya çıkmamaları için hamile kadını yönlendiren bu gen, başka avcılar tarafından kolayca avlanma ihtimali varken hamile kadınları güvenli alanlarda tutmak için işlev görüyor olabilir.

Hamilelikte mide bulantısı ve kusma kimlerde olur?

Fejzo ve meslektaşları, hamilelik öncesinde GDF15 hormonu düzeyleri düşük olan kişilerin bulantı ve kusma yaşama olasılığının daha yüksek olduğunu buldu. Bu durum, GDF15 genindeki mutasyonlardan kaynaklanıyor. Bu kişilerin GDF15'e toleransının düşük olduğu ve hamilelik sırasında plasenta daha fazlasını ürettiğinde, semptomların daha da belirginleştiği ifade ediliyor.

Dr. Fejzo, bu hormonun plasentanın fetal kısmı tarafından salgılandığını ve herkesin hamileliği sırasında GDF15 salgıladığını anlatıyor: “Ancak hamilelikten önce bu hormonu düşük olan kişiler, bu belirtilere karşı aşırı duyarlı olurlar. Ayrıca hiperemezis gravidarum yaşayan kişilerin kandaki GDF15 seviyeleri daima yüksek görünür.”

Kaynak: Marie Holmes. "Scientists Have Discovered A Possible Cause For Extreme Morning Sickness. Here’s What To Know". Şuradan alındı: https://www.huffpost.com/entry/research-hyperemesis-gravidarum-pregnancy_l_6582fe4ee4b06a9c6529c8eb. (20.12.2023).