"Gece mi gündüz mü?

Hayır, dostum, sonsuz bir günbatımı.

İki güvercinin rüzgarda geçişi ile

İki beyaz tabut gibi.

Ve birtakım gürültüler, uzakta, o tuhaf bozkırda.

Belirsiz, başıboş anıların dolaşması gibi

Bir şey söylemeli

Bir şey söylemeli

Yüreğim birleşmek istiyor karanlıkla..."

-Füruğ Ferruhzad

40 yıl sonra bir ilk yaşandı... İran, FIFA Dünya Kupası çerçevesinde oynanan İran-İspanya maçının dev ekranlarda izleneceği Tahran'daki iki stadyumda kadınların da maç izlemesine izin verdi. İran - İspanya maçında "İranlı kadınların stadyuma girmesini destekleyin" yazılı pankartlar asıldı. Hükümet aldığı olağanüstü kararla ‘public viewing’ olarak adlandırılan kamuya açık, restoran, cafe ve stadyumlarda kadınların erkeklerle birlikte maçı izlemesine rejimden sonra ilk kez izin vermiş oldu. Dünya kupasında İspanya, İran'ı 1-0 mağlup etti ama İranlı kadınlar kazandı! Kadınların stadyuma girmelerinin yasak olmasının sebebi olarak erkek taraftarların attığı şiddetli sloganlar arasında yerlerinin olmadığı gerekçesi gösteriliyordu. Ruhani ise "Erkekler kaba saba sloganlar attığı için kadınlar ceza almamalı" şeklinde konuştu.

İran'da rejim sonrası neler değişti?

İran'da 1979 yılında yaşanan rejim değişikliği ile kadınlara yönelik pek çok kısıtlama getirildi. Bu kısıtlama ne yazık ki yalnızca kadınlara değildi... Şair, yönetmen gibi aydınlık yüzler de bu değişikliklerden payını aldı. Radikal olarak yürürlüğe giren rejimlerde baskılar ilk olarak kadınlara uygulandı. İlk zamanlarda kadın aktivistler rejimden sonraki yönetime seslerini çıkarmak isteselerde baskı ve zorlamalarla seslerini çıkarmalarına izin verilmedi. Kadının sosyal hayatı, özel hayatı ve iş dünyasında geri planda kalmaları sağlanarak kazanılmış hakları ellerinden alındı.

İran'da kadınların erkekler ile beraber aynı safta maç izleyebiliyor oluşları yeni bir umut ışığını doğurdu. Kadınlar eskisi gibi özgür olacaklar mı? Sanat ve bilim dünyasında elden alınan kazanılmış hakları yeniden iade edilecek mi? Kadınlar özgür kalabilecekler mi? Bu iki bilinmeyenli denklemin sonucu tam olarak kestirilemese de maç sonrası İran'da kadınlar bir günlüğüne özgür hissettiler. Yaşadıkları sevinci sosyal medya hesaplarından ve maç sırasında çekilen fotoğraflardan görebiliyoruz. Sadece İran'da değil Orta doğu toplumlarında örneğin Suudi Arabistan, Afganistan, Pakistan gibi ülkelerde kadınlara yönelik kısıtlamalar hala devam etmekte. Şu anda kadına yönelik ayrımcılık ve yasaklara karşı protestolar gerçekleşse de etkin bir kadın mücadelesinden söz etmek mümkün değil. Ayrıca yaşanan sancılı dönemin kadınlara etkisini gözlemleyebilmek için "Persepolis" isimli animasyonu izleyebilirsiniz.

Bir günlüğüne özgürlük

İran'da bir günlüğüne kadınlar ve erkeklerin yan yana maç izlemesi umarım ki daha uzun süreli özgürlüklerin yaşanmasına olanak verir. Umarım ki kadınlar hak ettikleri değerlere ve yaşamlara kavuşurlar. Umarım ki sanat, bilim, siyaset alanlarında kendilerini ifade edebilirler. Bir günlük özgürlük kadınlara yeter mi? Bir günlük özgürlük kadınlara yetmez, insanlığa yetmez. Her kadın kuşlar kadar özgür olmak istiyor... Ve kuşlar kadar özgür olmalılar...

Kuş ölür, sen uçuşu hatırla.

-Füruğ Ferruhzad

Yazı: Ceren Parçal