Sağlıksız bir aile yapısı içinde yaşamak tüm aile üyeleri için zordur. Aile içi problem ve çatışmalardan ailedeki bütün üyeler hatta ailenin içinde bulunduğu sosyal çevre de etkilenir. Sağlıksız ailelerin bazılarında güven ortamı da zedelenmiş olur. Sağlıksız ailelerde görülen tipik durumlardan biri de bireylerin aileyle ilgili sorunlarda birbirini suçlamasıdır. Ailedeki iletişimde görülen bu gibi kalıplar dolayısıyla çatışmalar içinden çıkılamaz hale gelebilir. İletişim kalıplarının farkına varmak ve bunlar üzerinde çalışmak aileyi tekrar sağlıklı yapıya getirme yönünde faydalı olur.

Sağlıksız ailelerde görülen iletişim kalıpları yargılama, denetleme, üstünlük ortaya koyma gibi çeşitleriyle dikkat çeker. Aile bireyleri tartışma esnasında uzlaşmaya yönelmez ve katı tutum sergilerler. Hem tartışma esnasında hem de günlük hayatta birbiriyle zıt ve çelişen mesajlar verirler. Sağlıksız yapıdaki ailelerde bireyler, aileye ait sorunları kişiselleştirir. Suçlayıcı ifadelere sık rastlanır. Ailede yaşanan sorunları öncelikle ailenin sorunu olarak değerlendirmek oldukça faydalıdır. Bireysel sorunlar aileyi etkiliyor olsa da iletişim, aile yaşamının belkemiğini oluşturur.

Davranışları denetleme alışkanlığı ilişkilere gölge düşürüyor!

Sağlıksız ailelerin kurduğu iletişimde empati, açıklık ve mesajlarda tutarlılık gibi özelliklere rastlamak zor olur. Özellikle de öfke, kişilerin empati kurmasını zorlaştırır. Hükmetme ve denetleme isteği yaygın görülür. Önceden konuşulmuş ve belirlenmiş kuralları, prensipleri olmayan aileler içindeki ebeveynler, çocuklar üzerinde sağlıklı bir disiplin yerine hüküm kurma yönünde tavır gösterebilirler. Mesajlar endirekt, tehditkâr veya çelişkili olabilir.

Karı-koca arasında veya kardeşler arasında görülebilen rekabet de ailelerde ayrı bir sorun olarak görülebilir. Rekabetin bireylerin bilinçdışından getirdiği kaynakları üzerinde durulmalıdır. İletişim engelleri aşılarak sorunların asıl kaynağına adım adım inilmelidir. Bunun için profesyonel yardım almaktan çekinmemekte fayda vardır. Özellikle de yaşamın zorluklarıyla baş etmekte zorlanılan dönemlerde evin içindeki gerginliğin artmaması için iletişim problemleri çözülmeli ve aile bireyleri arasında iş birliği ortamı kurulmalıdır.

Bazı çiftler veya aile bireyleri, açık ve net iletişim yerine sessiz kalma veya sürekli şikâyet etme yoluna gider. Bunun bir benzeri de birinin sürekli olarak suçlu ilan edilmesidir. Bazı ailelerde bir kişi günah keçisi ilan edilir ve ailedeki tek “sorunlu” kişi olarak etiketlenir. Ailenin bir sistem olduğunu ve bu kişinin tüm aile ile hatta aile geçmişi ile etkileşim halinde bir birey olduğunu hesaba katmak gerekir. Bireyler aile içinde yaşanan olaylardan, değişimlerden ve aile üyelerinin davranışlarından etkilenir. Bunlar üzerinde çözümleme yapmadan, tek bir kişiyi sorunların sebebi olarak görmek çözüme uzaktır.

Sağlıklı iletişim kuran aileler neler yapıyor?

İletişim, kişiler arasında duygu ve düşünce alışverişidir. Düşüncelerin ve duyguların doğru anlaşılması için mesajların net ve olumlu bir dil ile iletilmesi ve asıl konunun odağında kalmak önemlidir. Sağlıklı bir iletişim ortamının oluşması için aile bireylerinin birbirlerini dinlemeye hazır, empati kuran bir noktada olması önemli olur. Sağlıklı iletişim kuran ailelerde, bireylerin birbirleriyle kurdukları iletişimde bazı özellikler öne çıkar. Bu ailelerdeki bireyler, ortaya çıkan problemleri birlikte çözme konusunda gönüllü olurlar. İletişim kurarken birbirlerini aktif şekilde dinlerler. Bu tarz ailelerde, ailenin işlevleri sağlıklı şekilde devam eder. Ailenizde sağlıklı bir iletişim yolu izlemek için sağlıklı ailelerin iletişimde kullandığı kalıpları hayata geçirmeye çalışabilirsiniz.

Sağlıklı aileler iletişimde şunları yaparlar;

Birbirlerinin özerkliğine saygı gösterirler

Her ailenin yazılı olmayan bazı kuralları vardır. Prensiplerin önceden belirlendiği ailelerde, bireyler hem kendilerini hem de aile üyelerini aile sistemi içinde korumaya yarayan kuralları gözetirler. Bu durum, bireylerin biricikliğinin korunması ve onlara özgürlük alanı tanınmasına yardımcı olur. Bireyler belli bir özgürlük alanına sahip olduklarında kendini gerçekleştirme fırsatını kaybetmemiş olurlar. Aile üyeleri birbirlerinin özerklik alanına saygı gösterirler. Zorluklar karşısında ise hep birlikte mücadele etmeye hazırdırlar.

Zor zamanlarda birbirlerini yargılamaz ve empati kurarlar

Ailede kurallar ve prensipler önceden belirlenmiş olsa bile yaşamın kendisi belirsizliklerle doludur. Bu da çeşitli problemlerin yaşanmasını kaçınılmaz hale getirir. Ayrıca aile, dış ve iç koşullar nedeniyle değişimlerin sık yaşandığı bir yapıdır. Sağlıklı aileler birbiriyle iş birliği halindeki bireyler olarak hareket eder ve değişimlerin getirdiği problemler karşısında birbirilerini yargılamadan önce probleme birlikte çözüm ararlar. Aile üyeleri birbirlerinin durumuna empati ile yaklaşabilirler.

Birbirlerini dinlemeye hazırdırlar

Sorunlar yaşandığı zaman iletişim kurmaya ve çözüme hazır olmak, çözümün büyük bir kısmını oluşturur. Problem çözmeye istekli kişiler birbirlerini dinlemeye hazır olurlar. Sağlıklı yapıdaki ailelerde, bireyler sorun ve ihtiyaç halinde ön yargılardan bağımsız şekilde iletişim kurabilirler. Birbirlerine destek mekanizmaları kurarlar ve duyacakları şeyleri dinlemeye hazır olurlar. Özellikle de çiftler birbirlerini dinlemeye ve anlamaya yönelik özenli ve sorumlu davranırlar. Birbirleriyle zaman geçirme konusunda isteklidirler.

Mesajlar açık ve net olur

Sağlıklı yapıdaki ailelerde bireyler meseleleri kişiselleştirmeden olduğu gibi ortaya koymayı başarabilirler. Sorunlar net ve açık şekilde konuşulabilir. Böylece birlikte çözüm bulmak da kolay hale gelir. Duyguların ve düşüncelerin net olarak ifade edilmesi sayesinde sorunun nerede yaşandığını bulmak daha kolay olur. Meselelerde fazla geçmişe gidilmeden, başka sorunlar karıştırılmadan konunun köküne inilebilir. Bu da ihtiyaç ve isteklerin daha net ifade edilmesine olanak tanır.

Tutarlıdırlar

Sağlıklı yapıdaki ailelerde ebeveynler çocuklara yönelik tutarlı davranışlar gösterir. Anne ve baba, kurallar konusunda birlikte hareket eder. Otorite sertlikle değil, sevgi ile kurulur. Roller nettir. Sevgi, gösterilen davranışlardan bağımsız olarak da her zaman vardır ve hissettirilir. Çocuksuz ailelerde de yetişkinler birbirlerine verdikleri mesajlar ve davranışları arasında tutarlılık gösterir. Sevgiyi gösterme biçimleri kişiden kişiye değişse de koşullara bağlı olmayan sevgi her zaman mevcuttur.

Yazı: Senem Tahmaz