Fiziksel ve zihinsel sağlığımız her kış genellikle zarar görür. Ruh hali üzerinde etkisi olan güneş ışığının eksikliği ya da motivasyonu olumsuz etkileyen soğuk hava gibi etkenlerle, çoğumuz kışın genellikle en sağlıksız mevsimimiz olduğunu kabul ederiz. Ancak dünyanın bazı bölgeleri kış aylarında bu kadar çok zorlanmaz ve hatta daha iyi bir şekilde gelişirler. İskandinav bölgesi (özellikle Danimarka, Norveç, İsveç, Finlandiya ve İzlanda) sürekli olarak dünyadaki en mutlu bölgeler olarak sıralanır. Refah, kültürlerinin temel bir parçasıdır ve uzun, çok düşük sıcaklıklarla bilinen kışları vardır. Peki, kış boyunca başarılı olmalarının sırrı nedir?

İskandinav halkının, yılın en soğuk ve en karanlık döneminde zihin ve beden bütünlüklerini korumalarını sağlayan beş sağlık ritüeli bulunuyor;

Sıcak terapi

Sauna kültürü, İskandinav sağlığının ayrılmaz bir parçasıdır- öyle ki Finlandiya, saunaların arabalardan daha fazla olduğu tek ülke. Finlandiyalı sağlık koçu ve holistik beslenme uzmanı Aurora Parssinen’a göre, saunalar Finlandiya kültürüne derinden yerleşmiştir ve ülkenin her yerinde bulunur; evlerde, ofislerde ve hatta teknelerde. Sauna sadece toksinleri terle atmak için bir araç değil, aynı zamanda aileyle vakit geçirme, arkadaşlarla sohbet etme ya da kişisel bakım yapma zamanı olarak işlev gören, derin köklü bir kültürel gelenektir. “Finlandiya kültüründe sauna, yılın her mevsiminde yapılması gereken bir şeydir; çoğu insan haftada en az bir kez (genellikle Cumartesi günü) saunaya gider, eğer her akşam gitmiyorlarsa,” diyor Parssinen.

Mayo Clinic Proceedings’de yapılan bir çalışmanın bulgularına göre, düzenli sauna seansları kalp atış hızını ve kan akışını artırarak (orta düzeyde egzersize benzer şekilde) kardiyovasküler sağlığı iyileştirebilir ve kortizol seviyelerini düşürerek stres ve anksiyeteyi azaltabilir. Sık sauna kullanımı, aynı zamanda bağışıklık fonksiyonunun iyileştirilmesiyle ilişkilendirilmiştir ve bazı araştırmalar, solunum yolu enfeksiyonları riskini azaltabileceklerini öne sürmektedir. Parssinen, saunanın kış aylarında özellikle rahatlama, ısınma ve detoksifikasyon için değerli olduğunu belirtiyor. “Sauna ısısı, kan damarlarını genişleterek kan akışını artırır, bu da vücudun dolaşım ve lenfatik sistemlerini destekler,” diyor. “Bu, hücrelere oksijen ve besin maddelerini taşırken, dokulardan atıkların atılmasına yardımcı olur, bu da genel detoksifikasyonu iyileştirebilir,” diye de ekliyor Parssinen. Saunaya erişiminiz yoksa, evde sauna battaniyesi kullanarak veya duşunuzu sıcak açarak, banyonuzun buharlaşmasını sağlayarak benzer bir etki yaratabilirsiniz. Sıcak taş masajının da faydaları bulunuyor.

Soğuk su terapisi

Sıcak terapi ile birlikte, İskandinavlar zıt uç olan soğuk maruziyetini buzla yüzme ve buz banyoları ile hayata geçirirler. Sosyal medyanın size inandırmak istediği şeylerin aksine, soğuk suya dalışlar, influencerlar tarafından popüler hale getirilmiş yeni bir fenomen değildir; Finlandiya ve Norveç gibi İskandinav ülkeleri, soğuk suya dalış yapmayı yüzyıllardır uygulamaktadır. Bu pratiğin özünde, 500 yıllık Finlandiya konsepti olan "Sisu" bulunur. Sisu, “stoik kararlılık, dayanıklılık, cesaret, kahramanlık, irade gücü, azim ve direnç” olarak çevrilebilecek bir kavramdır.

Finlandiya’da yapılan bir araştırma, kış boyunca haftada dört kez, dört ay boyunca süren bir yüzme düzeninin, katılımcıların gerilim ve yorgunluk seviyelerinde önemli bir azalma ile birlikte ruh hali ve hafızada iyileşme sağladığını keşfetti. Dahası, romatizma, astım ve fibromiyalji gibi hastalıkları olanlar, ağrıların hafiflediğini belirtti. Parssinen, “Soğuk terapi, dolaşımı ve metabolizmayı iyileştirir, iltihaplanmayı azaltır, bu da özellikle eklemler ve kaslar için ağrı hafifletici olarak faydalıdır,” diyor. Aviation, Space, and Environmental Medicine dergisinde yayımlanan bir araştırma, soğuk alışkanlığının, stres veya anksiyete altındayken aktive olan sempatik sinir sistemini düşürdüğünü ve parasempatik aktivitenin artmasına (dinlenme ve sindirim modu) yol açtığını gösterdi. Sadece duşunuzu 60 saniye boyunca soğuk açmak bile bazı faydalar sağlayabilir. Soğuk suda yüzmek ayrıca menopoz belirtilerine iyi geliyor.

Açıkhava yaşamı

Çoğumuz kışın daha fazla zamanımızı kapalı alanda geçirirken, İskandinavlar yıl boyunca dışarıda vakit geçirmeyi yaygın bir uygulama olarak kabul ederler. Parssinen, “İskandinavlar doğayla derin köklü bir kültürel bağa sahiptir ve bu, Norveç’in friluftsliv (açık hava yaşamı) kavramında ve Finlandiya’nın jokamiehenoikeus (herkesin dolaşma hakkı veya özgürlüğü) ilkesine yansır,” diye açıklıyor. “Doğa, Finlandiya ve İskandinav kültürünün ayrılmaz bir parçasıdır, birçok geleneksel etkinlik dışarıda yapılır. Örneğin: meyve toplama, balık tutma ve göl ya da deniz kenarında sauna.” Orman banyosu yapmayı ya da sadece doğada vakit geçirmeyi çağırın, doğayla bu güçlü ilişki pratik ve sağlık açısından faydalıdır ve doğada geçirilen zaman, kışın soğuklarda bile, İskandinav ülkelerinde bir öncelik halindedir.Norveç’te bilim felsefecisi Dr. Bjørn Ekeberg, İskandinavların temiz hava ve doğal ışık alma alışkanlığının zihinsel ve fiziksel dinlenme için ne kadar önemli olduğunu açıklıyor. Science Advances dergisinde yayımlanan bir araştırma, doğa ile temasın artan mutluluk, iyilik hali, olumlu sosyal etkileşimler ve yaşamda anlam ve amaç hissi ile ilişkilendirildiğini ve zihinsel sıkıntıların azaldığını gösteriyor. Ekeberg ayrıca, doğal ışığa maruz kalmanın uyku rutinlerini düzenlemeye, ruh halini iyileştirmeye ve enerji seviyelerini artırmaya yardımcı olduğunu belirtiyor.

2020 yılında yapılan bir araştırma, sabah saatlerinde mavi ışığa maruz kalmanın (güneş ışığı, mavi ışığın en büyük kaynağıdır) antidepresan etkisi olduğunu ve mevsimsel duygudurum bozukluğu tedavisi olarak kullanılabileceğini buldu. Parssinen ayrıca doğada olmanın sosyal yönüne dikkat çekiyor: “Bu ortak deneyimler, topluluk ve kültürel süreklilik hissini besler, sosyal bağları güçlendirir ve duygusal iyilik halini artırır.” Bu kış, sıcak giyinin ve bir yürüyüşe çıkın, doğa yürüyüşüne gidin ya da yerel parkınızı ziyaret edin, zihniniz ve vücudunuz size teşekkür edecektir.

Hygge

Ev dekorasyonundan yiyecek, moda ve güzelliğe kadar hygge kavramına ve bu yaşam tarzını nasıl geliştirebileceğimize olan ilgi giderek artıyor. Danimarka’nın hygge (telafuzu “hoo-gah”) mottosu, huzur ve sıcaklıkla, bir memnuniyet veya iyilik hali yaratmaya odaklanır. Parssinen, “İskandinav kültüründe, özellikle Danimarka’da, hygge, uzun ve karanlık kışlarla başa çıkmaya yardımcı olan, rahatlık, topluluk ve anın içinde olma kavramlarını vurgulayan bir yaşam felsefesi haline geldi,” diyor. “Hygge, yavaşlamayı, anın içinde olmayı ve mum ışığı, sıcak bir fincan çay veya arkadaşlar ve aileyle vakit geçirme gibi basit zevkleri takdir etmeyi teşvik eder.” Hygge’ye benzer olarak, Ekeberg, Norveç’te başkalarıyla birlikteliğin tadını çıkarma ve doğayla bağlantı kurma anlamına gelen koselig (telafuzu “koosh-lee”) kavramının gücüne inanır. Hygge ile amaç evde kalmak ve içeriye girmekken, koselig, doğaya çıkmayı ve doğayı kutlamayı ifade eder.

Hygge’nin faydalarıyla ilgili özel olarak yapılan çok fazla araştırma bulunmasa da sosyal bağlantı ve farkındalık gibi faktörlerin, anksiyete ve depresyon seviyelerini düşürerek, ruh halini iyileştirerek genel iyilik hali üzerinde olumlu etkiler yarattığını kanıtlayan birçok çalışma bulunmaktadır. Parssinen, “Hayatta küçük ve keyifli anlara odaklanmak, zihinsel sağlık üzerinde özellikle soğuk kış aylarında, mevsimsel duygudurum bozukluğunun, bir endişe kaynağı olabileceği zamanlarda zihinsel sağlık desteği sağlayabilir,” diyor. “Hygge, insanları maddi servet peşinden gitmek yerine, gerçekten onları mutlu ve rahat hissettiren şeylere odaklanmaya teşvik eder. Bu denge ve sadelik, genel sağlık ve sağlıklı bir iş-yaşam dengesine katkıda bulunur.”

Yaban mersini yemek

İskandinav diyetiyle zaten tanışmış olabilirsiniz, ancak İskandinav uzmanların kış aylarında bahsettiği özel bir beslenme ipucu var: Yaban mersini yemek. Parssinen, “Yaban mersinleri, özellikle besin değeri ve soğuk, kuzey iklimindeki dayanıklılıkları nedeniyle geleneksel İskandinav diyetinin temel bir parçasıdır.” diyor ve şöyle açıklıyor: “Yaban mersinleri, hücreleri oksidatif stresten korumaya yardımcı olan ve kronik hastalık riskini azaltan antioksidanlar, özellikle antosiyaninler açısından zengindir.” Parssinen, yaban mersinlerinin Finlandiya ve İskandinav ormanlarında doğal olarak yetiştiği için, çevresel sürdürülebilirlik değerleriyle uyumlu, sürdürülebilir ve erişilebilir bir beslenme kaynağı olduğunu açıklıyor. Ayrıca, Finlandiya’nın jokamiehenoikeus ilkesi (herkesin özgürce dolaşma hakkı) sayesinde, herkes yaban mersini toplamakta özgürdür, bu da onları aileler için önemli, düşük maliyetli bir besin kaynağı haline getirir.

Frontiers in Nutrition dergisinde yayımlanan bir araştırma, İskandinav yaban mersini karışımının bilişsel fonksiyonu ve metabolik sağlığı koruduğunu ve iyileştirdiğini buldu. Parssinen, “Yaban mersinlerinin kardiyovasküler sağlığı iyileştirdiği, iltihaplanmayı azalttığı ve potansiyel olarak göz sağlığını desteklediği gösterilmiştir,” diyor. “Ve kırmızı yaban mersini, kan basıncını düşürmek ve sistemik iltihaplanmayı azaltmakla ilişkilendirilmiştir, bu da özellikle soğuk iklimler iltihaplanma sorunlarını daha da kötüleştirebileceği için faydalıdır.” Ancak, çevrenizde yalnızca yaban mersini ve ahududu bulabiliyorsanız, yine de birçok fayda elde edebilirsiniz. Nutrition Reviews dergisindeki bir araştırma, yaban mersinlerindeki fitokimyasalların bağışıklık sistemini ve bağırsaklardaki faydalı mikrobiotayı desteklediğini öne sürmektedir, bu da soğuk hava koşullarının vücudun virüsler ve enfeksiyonlarla mücadele etmesini zorlaştırabileceği zamanlarda özellikle önemlidir.

Referanslar: Katherine Chang, “Winter Wellness Trends From One of the Healthiest Regions in the World”, https://theeverygirl.com/nordic-winter-wellness-tips/