1976 yılında Amerikalı psikolog Jerome Bruner, ‘iskele’ metaforunu çocuk yetiştirmeyle ilgili kullanan ilk isim olmuştu. İşbirlikçi öğrenme olarak açıkladığı bu kavram, bir ebeveynin ya da öğretmenin çocuğa yeni bir beceri öğretirken rehberlik etmesini ve çocuk bu beceriye hakim olduktan sonra talimatlarını durdurmasını ifade ediyordu.

Bir iskele olarak ebeveyn metaforu görsel, sezgisel ve basit bir kavram olarak açıklanıyor. Bir çocuğu bağımsızlığa yönlendiren bir otorite figürünü temel alan bu yaklaşım, sadece eğitim bağlamında değil; duygusal, sosyal ve davranışsal bağlamda da ebeveyn rehberliğini yeniden tanımlıyor.

İskele ebeveynlik modeli nedir?

Hayır, bizdeki ‘iskele babası’ kavramından tamamen farklı! İskele ebeveynlik modeli, çocuğu bir ‘bina’ olarak, ebeveyni ise onu çevreleyen yapı iskelesi olarak düşünür. Buradaki destek yapısı olarak ebeveyn, çocuğun belirli bir yönde veya belirli bir tarzda büyümesini engellemek değil, onun gelişimi için yapı desteği sağlamaktır. Yapının inşası için esas unsurlardan biri olan iskele, bina ile aynı hızda yükselir. Yapının ilk aşamalarında, sağlam bir temel oluşturan parçaların yapımı için iskele daha geniş ve daha detaylıdır ve bina yükseldikçe, iskele daha az önemli hale gelir.

Binanın bir parçasında sorun oluştuğunda, bu soruna hızlıca ulaşabilmek ve sorunun çözülebilmesi için iskele orada hazır bulunur. Bina tamamlandığında ve tamamen kendi başına ayakta durmaya hazır olduğunda, ebeveyn iskelesi oradan çekilebilir. Binanın tüm bölümleri aynı anda tamamlanmayabilir de, o zaman iskele her seferinde bir bölüm aşağı da inebilir ve ihtiyaç duyulursa, iskele yeniden yukarı çıkabilir.

İskele ebeveynlik modeli, destek ve cesaretlendirmeyi esas alır. Bu sütunlara güvenerek, çocukların kendilerine olan güvenini, öz saygısını ve başa çıkma becerilerini artırabilir ve böylece kendilerini destekleyen, sağlam yetişkinler haline gelmelerini sağlayabilirsiniz. Böylece çocuk da, ileride bir başkası için iskele olabilecek güçte bir yetişkine dönüşmüş olur.

İskele ebeveynliğin üç önemli katmanı vardır:

1- İskelenin Yapısı

İskelenin temelindeki tüm altyapı, genel yapıyı oluşturan önemli parçalardır. Ebeveynlikte bunların günlük rutinler, iletişim tarzları, ev kuralları, düşünme şekilleri olduğu söylenebilir. Çocuklar için temelden yapılandırılmış bir ev ortamı oluşturmak çok önemlidir, bunun için de çocukların güven duygusu için hayati öneme sahip rutinler gözetilmelidir. Yemek ve uyku saatleri, Pazar kahvaltısı gibi aile bağları ritüelleri ve kuralları esnetme sınırları, ebeveynlerin mevcudiyetini ve gündelik rutinlere katılımını gerektirir. Bu şekilde yapılandırılmış bir ortam sağladığınızda, başarılı bir yetişkin olmanın gerekli bir bileşeni olan ‘istikrar’ için de rol model oluşturmuş olursunuz.

2- İskelenin Destek Gücü

Çocuklar duygusal empati ve onaylama ile desteklenmelidir; daha da önemlisi, çocukların duyguları yargılanmamalı veya reddedilmemelidir. Çocuğunuzun duygularını duyduğunuzu ifade edin ve kabul edin. Ebeveynler çocuklara ‘ağlayacak bir şey yok, korkacak bir şey yok’ dediklerinde, bu onların duygularını geçersiz kılar ve kendilerinden temel düzeyde şüphe duymalarına neden olur.

Çocukların hissettikleri yanlış değildir, nasılsa öyledir ve kabul görmelidir. Duygularını isimlendirmeyi ve bunları ebeveynleriyle açıkça konuşabilmeyi öğrenen çocuklar, reddedilme ve benzeri zor duygularla baş etmeyi çok daha iyi öğrenirler. Duygularının farkında olarak ve kabul görerek büyüyen çocuklarda, anksiyete ve depresyon gibi psikolojik sorunlar geliştirme riski de daha azdır.

Destek vermek, gerektiğinde müdahale etmeyi de gerektirir. Çocuğunuzun bir öğretmene ya da bir terapiste ihtiyacı varsa, bir uzmandan destek almak için durumun daha da kötüleşmesini beklememeniz gerekir.

Destekçi iskele olarak talimatlar da vermeniz gerekebilir ancak çocuğunuza koçluk yapmakla bazı işleri onun yerine üstlenip yapmanız aynı şey değildir.

3- İskelenin Teşvik Gücü

Dozu iyi ayarlanmış bir teşvik, çocuğunuzu nazikçe yeni şeyler denemeye ve risk almaya yönlendirir. Çocuklar başarısız olduklarında –aslında ileride mecburen yapacakları gibi- olanların nedeni üzerinde konuşarak gelecekteki cesaretlerini teşvik edin. Neyin yanlış gittiği, neleri iyileştirebilecekleri bilgisiyle güçlendirilen çocuklar tekrar bisiklete, sahneye veya sahaya geri dönme konusunda heyecanlanacaklardır. Çocuklarınızı başarısızlık riskini almaya teşvik etmediğinizde, onlara korkmayı ve bağımlı olmayı öğretmiş olursunuz.

Referanslar: Harold S. Koplewicz, "What Is Scaffolding Parenting? An Expert Explains The Child Rearing Concept" (12 Mart 2021) Şuradan alındı: https://www.mindbodygreen.com/articles/what-is-scaffolding-parenting-expert-explains-technique