Kendine güvenin hayatta ne kadar önemli olduğunu hepimiz biliyoruz. Etrafımızda, sanki hiçbir şey onları endişelendirmiyormuş gibi görünen, her durumu büyük bir özgüvenle yöneten insanlar mutlaka vardır. Eğer siz de onların bu beceriyi nereden öğrendiğini merak ediyorsanız, yalnız değilsiniz. Görünüşe göre çocuklukta nasıl yetiştirildiğimiz, hayat boyu taşıdığımız özgüvenin temelini oluşturuyor. İşte bir ruh sağlığı uzmanına göre, özgüvenli çocuklar nasıl yetiştirilir sorusunun cevabı.

Özgüvenli çocuklar nasıl yetiştirilir?

Dr. Cook: "Özgüvenli çocuklar yetiştirmek, onların yeteneklerine ve kimliklerine dair bir güven duygusu geliştirmeyi içerir. Ayrıca, zorluklarla başa çıkabileceklerine dair sarsılmaz bir güven göstermek de çok önemlidir" ifadelerini kullandı. Yani, bir çocuğun özgüvenli olması için ona güvendiğinizi açıkça göstermek gerekiyor ve bunun en iyi yollarından biri de hata yapmalarına ve sonra tekrar denemelerine izin vermek.

Uzmanlar, çocukların 'güvenli bir şekilde başarısız olmalarına izin verilmesi' gerektiğini ve bu süreçte onlara yeniden ayağa kalkmayı göstermemizin çok önemli olduğunu söylüyor. Özgüvenli çocuklar yetiştirmek için başka önemli faktörler de var. Örneğin, çocukları sadece sonuç için değil, çabaları için de takdir etmek çok önemli. Çocuklar, sadece ne başardıklarıyla değil, kim olduklarıyla da değerli olduklarını bilmelidir. Yani gösteride her şey berbat gitse bile onların denemeye cesaret etmeleri başlı başına bir alkışı hak eder—çünkü bu bile onların ne kadar cesur ve harika birer birey olduklarını gösterir.

Son olarak, çocuklara bağımsızlık ve seçim özgürlüğü tanınması da çok önemlidir. Elbette yaşlarına uygun sınırlar çerçevesinde. Yaşlarına uygun kararlar almalarına izin vermek, kendi iç seslerine güvenmeyi öğrenmelerine yardımcı olur. Aynı şekilde, çocukların kendi hedeflerini belirlemelerini desteklemek de büyük fark yaratıyor. Bu, beklentileri düşürmek değil; aksine işleri yönetilebilir adımlara bölerek büyümelerine olanak tanımak demek. Bu küçük zaferler çocuklara şu mesajı verir: ‘Zor şeyleri yapabilirim, yeter ki adım adım ilerleyeyim.’ Zamanla kendi yeteneklerine güven duymaya başlarlar ve bu da onlarda direnç geliştirir.

Çocuklara özgüven nasıl model olunur?

Çocukların ebeveynlerinde özgüven görmesi çok önemli. Bu da kendiniz hakkında olumsuz konuşmaktan kaçınmak anlamına geliyor. Örneğin, “yine yemeği mahvettim, ben tam bir beceriksizim!' gibi. Bunun yerine, zor durumlarla baş ederken olumlu iç konuşmalar yaparak çocuklara örnek olmak önemli. 'Bu zor bir şey ama üstesinden gelirim' ya da 'Hata yaptım ama sorun değil, tekrar denerim' gibi cümleler kullnmak önemlidir. Eğer gerçekten kötü bir gün geçiriyorsanız ve böyle pozitif kalmak zor geliyorsa, en azından kendi kendinize olumsuz konuşmalar yapmaktan kaçınmaya çalışın. Çocuklarınızın duyması gereken son şey, sizin içsel olumsuz diyaloglarınızdır.

Özgüveni modellemenin bir başka yolu da yeni şeyler denemektir. Kızım kalabalık karşısında hiç çekinmeden hulahop çevirebiliyorsa, ben neden bir resim atölyesine katılıp sanatsal yönümü keşfetmeyeyim ki?

Özgüveni modelleme konusunda son öneri, ilk bakışta biraz farklı bir konu gibi görünse de aslında çok mantıklı: Sağlıklı sınırlar koymak. Sınır koymak zamanla öğrenilen bir beceri ve özgüven gerektiriyor. Ancak bu alışkanlık kazandıkça, çocuklarınız da sizden öğreniyor. Çocuklar, sizin ‘hayır’ deme biçiminizi ya da kendinizi nazik ama net bir şekilde savunma şeklinizi izleyerek çok şey öğrenirler. Bu, onların da ihtiyaçlarının ve sınırlarının olmasının normal olduğunu anlamalarını sağlar. Başkalarına saygı duymak, kendinizi göz ardı etmek anlamına gelmez.

Çocuklara beden pozitifliği nasıl kazandırılır?

Tahmin edebileceğiniz gibi, çocuklara beden olumlu bakış açısı kazandırmak için ilk adım, kendi bedeniniz hakkında olumsuz konuşmamaktır (tercihen hiç konuşmamak en iyisi). Aynı şekilde başkalarının bedeni hakkında da olumsuz (hatta nötr) yorumlar yapmaktan kaçınmak gerekir—çocuğunuzunki dahil. Açıkça ifade etmek gerekirse, çocuklara beden pozitifliği aşılamak için önce sizin beden takıntısını bir kenara bırakmanız gerekir. Naziklik, çaba, yaratıcılık gibi fiziksel olmayan özelliklere odaklanmak ve bunları takdir etmek bir alışkanlık haline getirilmelidir. Eğer bedenlerden bahsedilecekse, güç, esneklik ve enerji gibi özellikleri vurgulayan, bedenlerin neler yapabildiğini kutlayan kapsayıcı bir dil kullanılmalıdır. Örneğin; 'Bacaklarımız sayesinde ne kadar hızlı kayabiliyoruz, harika değil mi?' gibi.

İlginizi çekebilir: Çocuklarda beden algısı ile ilgili sorunları fark etmenin 5 yolu

Özgüvenli çocuklar yetiştirmek için 5 ipucu

1. Sonuçtan çok çabayı övün

Çocuğunuz bir başarıya imza attığında, klasik “Aferin!” tepkisinin ötesine geçin ve o başarıya nasıl ulaştığını vurgulayın. Her deneme başarıyla sonuçlanmayabilir ama o eski “çaba notu” anlayışı hâlâ geçerliliğini koruyor. Bu yaklaşım, çocuğunuzun özgüvenini besler ve hedeflerine başı dik bir şekilde ilerlemesini sağlar.

2. Karar vermelerine izin verin

Çocuğunuzun yaşına uygun kararlar almasını engelleyen, aşırı korumacı bir tutum onların gelişmekte olan özgüvenini zedeleyebilir. Bu konuda zorlanıyorsanız, küçük adımlarla başlayabilirsiniz. Kendi kıyafetlerini ve atıştırmalıklarını seçmelerine, boş zamanlarını nasıl değerlendireceklerine karar vermelerine izin verin. Bu tür özgürlükler, çocuklara seslerinin duyulduğunu hissettirir ve kendi kararlarına güven duymalarına yardımcı olur.

3. Yeni şeyler denemeye teşvik edin

Özgüven, korkusuz olmak değil, korkuya rağmen bir şeyleri yapmaktı. Bu da ebeveyn olarak sizin, çocuklarınız konfor alanlarının dışına çıktığında onlara nazikçe destek olmanız gerektiği anlamına geliyor. Bu, futbol takımına katılmak gibi büyük bir adım da olabilir, yeni bir yemek denemek gibi küçük bir şey de. Ve unutmayın, burada da önemli olan sonuç değil, gösterilen çabadır.

4. Özgüvenli davranışlar sergileyin

Bu maddeyi daha önce de konuştuk ama tekrar etmekte fayda var: Söylediklerinizi davranışlarınızla destekleyin. Uzmanlara göre, “çocuklar, izleyerek çok şey öğrenir. Kendiniz hakkında olumlu konuşursanız, yeni şeyler denerseniz ve hatalar karşısında kendinize şefkatli yaklaşırsanız, onlar da aynı şekilde davranmayı öğrenirler.”

5. Koşulsuz sevgi gösterin

Elbette hepimiz çocuklarımızı koşulsuz severiz ama bu sevgi bazen yanlış yerlere odaklanınca çocuklar tarafından hissedilemeyebilir. Bu nedenle uzmanlar, “Çocuklar, her ne olursa olsun görüldüklerini, desteklendiklerini ve sevildiklerini hissettiklerinde özgüvenleri gelişir” diyor. Bunun en kolay yolu ise; çocuklarınıza sadece yaptıkları şeylerden değil, kim olduklarından dolayı gurur duyduğunuzu sık sık ve içtenlikle söylemek.

Kaynak: Emma Singer. "How To Raise Confident Kids, According to a Clinical Psychologist". Şuradan alındı: https://www.purewow.com/family/how-to-raise-confident-kids. (14.04.2025).