Nörobilimci Profesör Dr. Emily Jacobs, hormonların kadın beyninin bilişsel yetileri ve işlevi üzerindeki etkilerini inceliyor. Yürüttüğü araştırmalar sayesinde Jacobs, bu geçiş döneminin birçok nörolojik yönünü ortaya çıkararak kadınların zihinlerinde ve bedenlerinde neler olup bittiğini daha iyi anlamalarına yardımcı olmayı amaçlıyor. Burada, menopozun hafıza ve beyin üzerindeki etkilerinin ilgi çekici ayrıntılarını bizimle paylaşıyor.

Menopoz sırasında bir kadının nöroanatomisinde hangi bilişsel değişiklikler meydana gelir?

İyi haber şu ki, genel bilişsel değişimler genellikle hafif olur. Araştırmalara göre birçok kadın, bu süreci gayet iyi atlatıyor ve oldukça yüksek işlevselliğe sahip olmaya devam ediyor. Yani kadınlar, mecazi anlamda bir uçurumdan düşmüyor. Bununla birlikte, kadınların yaklaşık %80’i sıcak basmaları, beyin sisi, uyku bozuklukları ve ruh hali değişimleri gibi bazı semptomlar bildiriyor.

Menopoz sisi nedir?

Menopoz sisi veya beyin sisi, genellikle geçici olan bilişsel değişimleri ifade eder. Perimenopoz döneminde hormon seviyeleri dalgalanır ve postmenopoz dönemine gelindiğinde çok düşük seviyelere iner. Hormon üretiminin bu geçiş döneminde alışılmadık derecede değişken olması, düşünme, öğrenme ve hafıza üzerinde değişikliklere yol açabilir. Bu etkiler, yumurtalıkların alınmasıyla gerçekleşen cerrahi menopoz sonrasında da gözlemlenir. Bazen bu bilişsel değişimler, uyku ve ruh hali bozukluklarının bir sonucu olabilir. Örneğin, bir kadın yoğun sıcak basmaları gibi semptomlar yaşıyorsa, bu durum uyku kalitesini etkileyebilir. Düşük uyku kalitesi ve depresif ruh hali, beyin ve bilişsel işlevler için olumsuz sağlık sonuçlarına yol açabilir. Bu nedenle, uykunun düzenlenmesi, diğer olumsuz etkileri de hafifletebilir. Eğer bu semptomlar sizi endişelendiriyor veya yaşam kalitenizi etkiliyorsa doktorunuzla konuşmalısınız. Ancak şunu da bilmelisiniz ki, bu belirtiler postmenopoz döneminde hormon seviyeleri yeniden dengelendiğinde azalabilir.

İlginizi çekebilir: Menopozda beyin sisi neden olur?

Menopoz hafızayı etkileyebilir mi?

Evet, sözel akıcılık ve sözel hafızada (örneğin, bir kelimeyi veya ismi unutma) güvenilir değişimler gözlemleniyor. Hayat boyunca kadınlar, erkeklere kıyasla daha güçlü bir sözel hafızaya sahiptir ve bu avantaj ergenlik döneminde başlar. Ancak bu avantaj, postmenopoz dönemindeki kadınlarda ortadan kalkar. Pre- ve perimenopoz dönemindeki kadınlar, aynı yaştaki erkeklere kıyasla daha iyi performans gösterirken, postmenopoz dönemine girildiğinde bu fark kapanır ve kadınlar, yaşıtları olan erkeklerle benzer seviyede performans göstermeye başlar. Bu, hormonlardaki düşüşe özellikle duyarlı bir alandır. Bu düşüşler istatistiksel olarak anlamlı olabilir ancak etkileri genellikle küçüktür. Bu nedenle, birçok kadın için yaşam kalitesini doğrudan etkileyen büyük bir değişiklik yaşanmaz. Çalışma belleği ve kısa süreli bellekle ilgili değişimler ise oldukça hafiftir. Bilişsel işlevlerde menopoz süresince dramatik bir değişiklik gözlemlenmezken, beynin aynı yüksek performansı koruyabilmek için biraz farklı mekanizmalar kullandığını ve farklı beyin bölgelerinden destek aldığını görüyoruz.

Menopoz döneminde beyninizi nasıl optimize edebilirsiniz?

Sağlıklı beslenme, egzersiz, kaliteli uyku ve bilişsel aktiviteleri sürdürmek, menopoz sürecinde ve genel olarak yaşam boyunca oldukça önemlidir. Eğer menopoz döneminde sıcak basmaları, vajinal kuruluk, ruh hali değişimleri veya bilişsel farklılıklar gibi belirtiler yaşıyorsanız, doktorunuzla görüşerek sağlık ihtiyaçlarınızı teyit etmelisiniz. Hormonal tedavi gibi bazı yöntemler, belirli kadınlar için rahatlama sağlayabilir ve yaşam kalitesini artırabilir.

Menopoz her kadında farklı şekilde deneyimlenir. Örneğin, doğum kontrol hapı kullanan ve hormon seviyeleri zaten düşük olan bazı kadınlar, bu geçişi fark etmeyebilir. Ancak bazı kadınlar için menopoz, belirgin değişikliklerle gelir. Bu süreci daha kolay hale getiren en güçlü faktörlerden biri, deneyimi paylaşmaktır. Arkadaşlarınız, eşiniz ve ailenizle menopoz hakkında konuşarak bunu normalleştirmek, herkesin menopozun farklı şekillerde yaşanabileceğini anlamasına yardımcı olur. Bazen tüm doğru adımları atmanıza rağmen bu semptomları yine de yaşayabilirsiniz ve bu da tamamen normaldir. Bunun sizin bir hata yaptığınız anlamına gelmediğini, ancak doktorunuzla konuşmanın süreci daha rahat hale getirecek alternatif yaklaşımlar üzerinde düşünme fırsatı sunduğunu unutmayın.

Neden sinirbilim, kadın sağlığının bu yönlerini ele almakta bu kadar geç kaldı?

Bu durum, eğitimle başlıyor. ABD’de tıp fakültelerinin %80’i müfredatlarında menopoza yer vermiyor ve menopoza dair eğitim veren fakültelerde de bu dersler genellikle seçmeli oluyor. Ancak kadın bedeni bir seçmeli ders değildir. Sinirbilim alanındaki profesörlerin büyük çoğunluğu erkek. Bu eksiklik kötü niyetli değil, fakat deneyimsizlikten kaynaklanıyor. Menopoz onların hayatlarında hiç görünür olmadı. Bu yüzden, menopozu araştırmaya değer bir olgu olarak hayal etmeleri bile zor oldu. İşte bu, bilimde çeşitliliğin neden önemli olduğuna dair en güçlü gerekçelerden biri. Bilimde çeşitliliği artırdığımızda, bilimsel araştırmaların kapsamı da genişler.

Kognitif sinirbilimdeki en büyük zorluklardan biri, beynin yaşlandıkça nasıl değiştiğini anlamaktır. Son 30 yıldır, bilim insanları 65 yaş ve üzerindeki yetişkinleri inceliyor ve beyinlerini 20’li yaşlardaki genç yetişkinlerle karşılaştırıyordu. Kadın sağlığı perspektifinden bakıldığında, bu yaş sınırı oldukça mantıksızdır çünkü kadın beyninde gerçekleşen en büyük nöroendokrin değişimlerden biri olan menopoz sürecini tamamen göz ardı eder.

Referanslar

“Does Menopause Affect Your Memory?”, https://goop.com/wellness/health/does-menopause-affect-your-memory/