Beslenme alışkanlıklarının diyabet ve kalp hastalıkları gibi fiziksel rahatsızlıkları doğrudan etkilediği uzun yıllardır bilinen bir gerçek. Son yıllarda yapılan araştırmalar, özellikle bazı vitamin ve mineral eksikliklerinin mental rahatsızlıkları da etkilediğini ortaya koymuştu. B12, B9 (folat) ve çinko eksikliği durumunda depresyon, unutkanlık, yorgunluk ve bilişsel işlevlerin olumsuz etkilenmesi gibi durumlar ortaya çıkabiliyor.

Geçtiğimiz Ağustos ayında yayınlanan yeni bir araştırma, “ultra-işlenmiş” gıdalar tüketen Amerikalı yetişkinlerin, tüketmeyenlere kıyasla ciddi oranda daha fazla mental rahatsızlık belirtileri gösterdiğini kanıtladı. Bu tür gıdaları fazlaca tüketenlerin hemen hepsinin, kaygılı hissetmedikleri bir tek gün bile olmadığı ortaya kondu.

İşlenmiş gıda nedir?

Doğadan alındıktan sonra herhangi bir işlemden geçirilen herhangi bir gıdaya basitçe işlenmiş gıda diyebiliriz. Buna doğranmış bir elma, biraz şekerle kaynatılıp reçel haline getirilmiş çilekler ve dondurulup buzluğa kaldırılmış mısırlar da dahil. Buradan bakıldığında, işlenmiş gıdaların hepsi çok da zararlı olamaz gibi gözüküyor.

Ancak doğadan toplandıktan sonra market raflarında sunulmaya hazır hale getirilen birçok gıda, raf ömrünün uzaması ve uzun gıda tedarik zincirlerine dayanabilmeleri için çok çeşitli işlemlere maruz bırakılıyor. Bu işlemlere ekstra yapay şeker, koruyucu kimyasallar gibi maddelerin eklenmesi, şiddetli ısılarda dondurulmaları veya ısıtılmaları da dahil edilebiliyor. Gıdaların daha kolay, daha uzun süre ve daha lezzetli şekilde tüketebilmemiz için fiziksel, biyolojik ve kimyasal işlemlerden geçirilmeleri, çoğunlukla besin değerlerinin fazlasıyla azalmasına, bazen de tamamen ortadan kalkmasına neden olabiliyor. “Ultra-işlenmiş gıdalar” olarak tanımlanan bu besinler, aslında ne karnımızı, ne de ruhumuzu doyuruyor.

Tam gıda tüketenler her açıdan daha sağlıklı

Public Health Nutrition dergisinde yayınlanan araştırma sonuçları, işlenmiş gıdaları çok az tüketenlere kıyasla çok fazla tüketen bireylerin negatif ruh sağlığı belirtilerinde istatistiksel olarak anlamlı artışlar gösterdiğini açıkça ortaya koyuyor. 18 yaş üstü 10.359 yetişkin üzerinde yapılan incelemelere göre, ultra işlenmiş gıdalar tüketenlerin “zihinsel olarak sağlıklı” ve “tamamen kaygısız” hissetikleri gün sayısının da önemli ölçüde daha düşük olduğu görüldü.

Araştırmanın yazarlarından Dr. Eric Hecht, şu açıklamaları yaptı: “Gıdaların aşırı işlenmesi besin değerini tüketiyor ve ayrıca bu tür gıdalar ilave şeker, doymuş yağ ve tuz bakımından yüksek, protein, lif, vitaminler, mineraller ve fitokimyasallar bakımından düşük olma eğilimde olduğundan dolayı alınan kalori miktarını da artırıyor. ABD’deki paketlenmiş gıdaların yüzde 70’inden fazlası ultra işlenmiş gıda olarak sınıflandırılıyor ve Amerikalılar tarafından tüketilen tüm kalorilerin yaklaşık yüzde 60’ını oluşturuyor. Ultra işlenmiş gıda tüketmenin büyüklüğü ve etkileri göz önüne alındığında, çalışmamız halk sağlığı etkileri üzerinde önemli klinik sonuçlar sunuyor.”

Buna karşılık, bir başka araştırmada ise mümkün olduğunca az işlenmiş olan tam gıdaları tüketenlerin mental hastalıklarla karşılaşma riskinin %95 oranında daha az olduğu ortaya çıktı. Genetik olduğu düşünülen ancak son yıllarda yapılan çalışmalarla çevresel faktörlerden de önemli ölçüde etkilendiği bulunan Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) da, ultra işlenmiş gıdaları daha az tüketen yetişkinlerde %90 oranında daha az görülüyor.

Referanslar:

Valerie Tarasuk, Andrew Mitchell, Lindsay McLaren, Lynn McIntyre. "Chronic physical and mental health conditions among adults may increase vulnerability to household food insecurity". Şuradan alındı: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23986364/ (28.08.2013).

Amber L Howard, Monique Robinson, Grant J Smith, Gina L Ambrosini, Jan P Piek, Wendy H Oddy. "ADHD is associated with a "Western" dietary pattern in adolescents". Şuradan alındı: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20631199/ (14.07.2010).

Tasnime N. Akbaraly , Eric J. Brunner , Jane E Ferrie , Michael G. Marmot , Mika Kivimaki, Archana Singh-Manoux. "Dietary pattern and depressive symptoms in middle age". Şuradan alındı: https://www.cambridge.org/core/journals/the-british-journal-of-psychiatry/article/dietary-pattern-and-depressive-symptoms-in-middle-age/96D634CD33BD7B11F0C731BF73BA9CD3

"Feeling anxious or blue? Ultra-processed foods may be to blame". Şuradan alındı: https://www.sciencedaily.com/releases/2022/08/220825091343.htm (25.08.2022).