Psikolojik şiddet nedir?

Zihinsel veya duygusal istismar olarak da bilinen psikolojik şiddet, bir kişiyi kontrol etmek veya duygusal olarak zarar vermek için sözlü ve sözsüz iletişimin kullanılmasını içerir. Duygusal güç veya ihtiyaç; kontrol etmek, denetlemek, küçük düşürmek, aşağılamak, cezalandırmak amacıyla şiddet aracı olarak kullanılıyorsa “psikolojik şiddet” söz konusudur. Psikolojik şiddet, ciddi duygusal sorunlara ve zihinsel sağlık sorunlarına neden olabilir. Fiziksel şiddetin aksine psikolojik şiddeti tarif etmek daha zor olabilir.

Psikolojik şiddetin belirtileri nelerdir?

Bir kişinin psikolojik istismara uğradığını gösteren bazı işaretler vardır. İşte onlardan bazıları:

• Sürekli üzgün veya tedirgin olmak
• İçine kapanık ve tepkisiz olmak
• Diğer insanlardan kaçınmak ya da onların yanında korkmak. Gergin veya çekingen olmak
• Sallanma, ısırma veya emme gibi alışılmadık şekillerde davranmak
• Son dakikada planları iptal etmeye başlamak
• Partnerin incitici sözleri veya davranışları için bahaneler uydurmak
• Partneriniz etraftayken daha sessiz olmak
• Aşırı özür dileyici olmak
• Daha kararsız ve güvensiz görünmek
• Her zaman aceleye getirilmiş hissetmek
• Sürekli telefonu kontrol etmek / partnerin sürekli kontrol ediyor olması

Psikolojik şiddet türleri nelerdir?

Psikolojik istismar, aşağıdakileri içerebilecek farklı şekillerde olabilir:

• Gözdağı verme
• Zorlama
• Zorbalık
• Alay
• Aşağılama
• Gaslighting
• Taciz
• Çocuklaştırma
• İzolasyon
• Sessizlik
• Manipülasyon
• Kontrol
• Tehditler
• İsim takma

Psikolojik istismar; arkadaşlıklar, iş ilişkileri, yakın ya da aile ilişkileri de dahil olmak üzere herhangi bir ilişki türünde herkesin başına gelebilir. Çocuk istismarı ve yakın partner istismarı en yaygın istismar biçimleri arasındadır ve ciddi halk sağlığı sorunları olarak kabul edilmektedir.

Psikolojik şiddet ile nasıl başa çıkılır?

Psikolojik şiddete maruz kaldıysanız başa çıkmanıza yardımcı olabilecek bazı stratejiler şunlardır:

Sorunu tanıyın: Bazen en zor olabilecek ilk adım, istismara uğradığınızı kabul etmektir. Örneğin; "Ama benim ebeveynim/partnerim hep böyle davrandı" diye düşünebilirsiniz. Sağlıklı ilişki dinamiklerinin neler olduğunu öğrenin ve sağlıksız davranışları oldukları gibi görmeye başlayın.

Taciz içeren durumu terk edin: Taciz içeren bir durumdaysanız, bir güvenlik planı oluşturmanız ve mümkün olan en kısa sürede ayrılmanız önemlidir. İhtiyacınız varsa güvendiğiniz arkadaşlarınızdan, aile üyelerinizden, komşularınızdan, kolluk kuvvetlerinden veya kuruluşlardan yardım isteyin.

İstismarın kaydını tutun: Tacizciniz "Ben asla böyle bir şey söylemedim" diyerek, kendinizden şüphe etmenize ve gerçekliğinizi sorgulamanıza neden olabilir. Taciz içeren durumların tüm ayrıntılarını yazmak faydalı olabilir. Böylece gerçekten neler yaşandığına dair bir kayda sahip olursunuz.

Tacizcinizle etkileşime girmeyin: İstismarcınızla yüz yüze gelirseniz, ona tepki vererek tatmin olmasına izin vermeyin. Kesin sınırlar koymayı ve onlarla etkileşime girmeyi reddetmeyi öğrenin.

Suçlu olmadığınızı hatırlayın: İstismara uğradığınız için suçlu olmadığınızı kendinize tekrar tekrar hatırlatın. İstismara uğramayı hak etmiyorsunuz ve istismara siz neden olmadınız.

Sağlıklı ilişkiler üzerinde çalışın: İstismar döngüsünü kırmak için öz farkındalık geliştirmek ve farklı ilişki türlerinde sağlıklı ve sağlıksız davranışlar arasında ayrım yapmak önemlidir. İnsanlara güvenmek veya kendinizi savunmasız bırakmak zor olabilir, ancak bunlar karşılıklı saygı, güven ve şefkat içeren sağlıklı ilişkilerin önemli bileşenleridir.

Yardım isteyin: Başa çıkmanıza yardımcı olması için terapi almakta utanılacak bir şey yoktur. Terapi, duygularınızı işlemenize, başa çıkma becerileri geliştirmenize, öz saygı oluşturmanıza ve travmadan kurtulmanıza yardımcı olabilir.

Bir destek grubuna katılın: Destek grupları, benzer deneyimler yaşamış insanlar arasında istismarınızı dile getirmenize yardımcı olabilir. Destek, ilham ve tavsiye kaynağı olabilirler.

Çocuklarda psikolojik şiddet

Psikolojik çocuk istismarına ilişkin bazı örnekler şunlardır:

• Çocuğa bağırmak veya küfretmek
• Çocuğu sürekli eleştirmek veya onunla uğraşmak
• Çocuğu aşağılamak veya onunla küçük düşürücü şekilde konuşmak
• Yetişkinlerin sorunları için çocuğu suçlamak ya da cezalandırmak
• Çocuğa zarar vermekle veya onu terk etmekle tehdit etmek
• Çocuk için sağlıklı, güvenli ve istikrarlı bir ortam yaratılmaması
• Çocuğun evde şiddet veya istismara tanık olmasına izin vermek
• Çocukla ilgilenmemek ve başkalarının çocuk için yardımını reddetmek

Psikoojik şiddete uğramış çocuklarda görülen davranışlar:

• Uyku sorunu
• Anoreksiya veya bulimia gibi yeme bozuklukları
• Depresyon, anksiyete, düşük öz saygı ve duyguları düzenlemede zorluk gibi ruh sağlığı sorunları
• Saldırganlık, rol yapma, yalan söyleme veya memnun etmek için çok uğraşma gibi davranışsal sorunlar
• Ağrı, sızı ve gastrointestinal sorunlar dahil olmak üzere fiziksel sağlık sorunları
• Erken yaşta riskli davranışlarda bulunma veya madde kullanma eğilimi

Psikolojik şiddet, çocuklar için fiziksel ya da cinsel istismar kadar zarar verici olabilir; tespit edilmesi daha zor olabilir, bu nedenle insanların çocuğa yardım etme olasılığı daha düşük olabilir. İstismarcı bakıcılarla büyüyen çocuklar, istismara uğradıklarını fark etmekte zorlanabilirler çünkü bu onlara normal bir davranış gibi görünebilir. Sonuç olarak, bu davranışları ileriye taşıyabilir ve yetişkin yaşamlarında istismarcı davranabilir veya sorunlu ilişki arayabilirler.

Yetişkinlerde psikolojik şiddet

Eşler arası istismara ilişkin bazı örnekler şunlardır:

• Ne yaptığınızı, nerede olduğunuzu ve kiminle birlikte olduğunuzu her zaman bilmek istemek
• Sürekli iletişim halinde olmanızı veya nerede olduğunuzu kontrol etmenizi beklemek
• Dijital faaliyetlerinizi takip etmek için telefonunuzun, e-posta adresinizin ve sosyal medya hesaplarınızın şifrelerini istemek
• Harcama alışkanlıklarınızı izlemek ve mali durumunuzu kontrol etmek
• Kıskanmak ve sık sık sizi sizi aldatmak ile suçlamak
• Ne yiyeceğiniz veya ne giyeceğiniz gibi kararları genellikle size danışmadan sizin adınıza almak
• Arkadaşlarınız ve ailenizle görüşmenizi engellemeye çalışmak
• Sizi çalışmaktan, okula gitmekten veya sosyal etkinliklere katılmaktan caydırmak
• Sizi tıbbi yardım veya tavsiye almaktan caydırmak
• Sizi korkutacak şekilde öfkelenmek ve küfürlü konuşmak
• Size küfür etmek, isimler takmak veya çocukmuşsunuz gibi davranmak
• Başkalarının önünde sizinle alay etmek veya sizi küçük düşürmek
• Sizi veya sevdiklerinizi bedensel zarar vermek ile tehdit etmek
• Genellikle uydurma nedenlerle sizi polis veya yasal işlem ile tehdit etmek
• Sizi manipüle etmenin ve davranışlarınızı kontrol etmenin bir yolu olarak size kızdıklarında kendilerini incitmekle tehdit etmek
• "Eğer ben sana sahip olamazsam, kimse olamaz" gibi cümleler söylemek.

Partner istismarına maruz kalmak şunlara neden olabilir:

• İstenmediğini ve sevgi ve saygıyı hak etmediğini hissetmek
• Umutsuz, güçsüz, suçlu veya utanmış hissetmek
• Kontrol edildiğini, manipüle edildiğini veya kullanıldığını hissetmek
• Bunalmış ve stresli hissetmek
• Sürekli olarak tacizciyi üzme korkusu içinde yaşamak
• Odaklanmakta, uyumakta ya da işten ve hobilerden keyif almakta zorlanmak
• Anksiyete, depresyon, öz saygı sorunları veya kronik ağrı yaşamak
• Kendinden şüphe duymak ve olaylara yönelik kendi bakış açısını sorgulamak
• Tacizciyi üzmekten kaçınmak için farklı şekilde davranmak

Kaynak: Sanjana Gupta. "What Is Psychological Abuse?". Şuradan alındı: https://www.verywellmind.com/psychological-abuse-types-impact-and-coping-strategies-5323175. (21.06.2022).

Mor Çatı Kadın Sığınağı Vakfı. "Şiddet Biçimleri". Şuradan alındı: https://morcati.org.tr/siddet-bicimleri/#psikolojik-siddet.