Gördüğümüz her rüya aynı değildir. Rüyalar, duygu ve olayları da içine katarak insanların deneyimledikleri ve hatta bazen ötesindeki olaylarla ilişkilidir. Rüyalar günlük hayatımızdan etkilenebileceği gibi sıra dışı deneyimlerimizi ya da yaşadığımız travmatik olayları da yansıtıyor olabilirler. Korku, kayıp, terk edilme, keder ve hatta fiziksel acı bile rüyalarımızda yansıtılan duygu ve deneyimler arasında yer alır. Örneğin yakınını kaybeden insanlar üzerinde yapılan bir araştırmaya göre, bu kişilerin çoğu rüyalarında kaybettikleri kişiyi görmekte. Rüyalarında genel olarak kaybettikleri yakınları hayattayken yaşadıkları anıları görebiliyor ya da o kişilerden mesaj alabiliyorlar. Yapılan bir araştırmaya göre sevilen bir yakının kaybının ardındaki bir sene içinde kötü rüya görme sıklığı ve bununla bağlantılı olarak depresyon ve anksiyeteye rastlanma olasılığı da artırıyor. Rüyalar, özellikle de kâbuslar travma sonrası stres bozukluğu gibi durumların yanı sıra depresyonla da yakından ilişkili.

Rüyalarla ilgili bilgilerin çoğu rüya raporları ve anketler sayesinde toplanmakta. Rüyaların çeşitliliği çok fazla fakat insanlar arasında ortak olarak yaygın görülen rüya konuları da var. Bu konular arasında kendini okuldayken, birilerinden kaçarken, düşerken, geç kalırken ve uçarken görmek ve cinsel içerikli rüyalar yer alıyor. En çok görülen kâbus konuları arasında fiziksel saldırı, kişilerarası tartışmalar, aciz duruma düşmek ve başarısız olmak yer alıyor. Araştırmacılar korku hissinin kâbuslarda ve kötü rüyalarda en yaygın olan his olduğunu belirtiyor. Son zamanlarda ise Japonya'daki bilim insanları 'Sinirsel kod çözme' adı verilen bir yöntemle rüyalardaki görsel içerikleri tanımlamayı hedefliyorlar. Bu yöntemle araştımacılar insanların beyin aktivitelerini baz alarak rüyaların görsel içeriklerinini %75-80 oranında doğru olarak tahmin edebiliyorlar.

Rüyalar, kâbusları, tekrarlanan rüyaları ve lucid (berrak) rüyaları da kapsamak üzere birçok sınıfa ayrılabiliyor. Bunlardan birkaçı ise şu şekilde:

Kâbuslar

Kâbuslar, uykudan uyanmayla da sonuçlanabilen korku verici rüyalar olarak tanımlanırlar. "Kötü rüyalar" kâbuslardan daha az korkutucu olarak adlandırılırlar. Çoğu insan tüm hayatı boyunca çok az kez kâbus görür. Araştırmalara göre insanların sadece %5'i haftada bir kez kâbus görmekte. Kâbuslar, stres, duygusal çalkantılar ve travmalar da dahil olmak üzere çeşitli tetikleyenlerden kaynaklanıyor olabilir. Bazı ilaçların yan etkisi olarak da görülebilen kâbuslara uyuşturucu ve alkol kullanımın yanı sıra çeşitli hastalıklar da sebep olabilir. kâbuslar, uykusuzluk, yorgunluk, depresyon ve anksiyete gibi uykuyla ilgili başka sağlık sorunlarına da sebep olabilir. Ayrıca araştırmalara göre migren, uyku apnesi ve klinik depresyon teşhisine sahip insanların kâbus görmesi daha olası.

Uykuda korku - Gece terörü

Uykuda korku veya gece terörü de bir başka rüya benzeri korku veren rüya çeşididir. İkisi de korkutucu ve uykuyu bölen rüya çeşitleri olsa da gece terörü ve kâbus aynı şey değildir. Gece terörü, rüya boyunca oluşan korku ataklarıdır. Bu ataklara bağırmayla beraber fiziksel hareketlenme (yataktan düşme) de eşlik edebilir. Araştırmalara göre gece terörü REM dışı uyku sürecinde oluşurken kabuslar REM uykusunda oluşmakta. Uyku terörü yetişkinlerde de görülse de 3-12 yaş arası çocuklarda daha yaygın. Tıpkı uyurgezerlik gibi uyku terörüne genetik yatkınlığa sahip olmak da mümkün. Ayrıca çocuklarda görülen uyku apnesi gibi sorunlarla gece terörü arasında bağlantı olduğu da kanıtlanmış.

Tekrarlanan rüyalar

Tekrarlanan rüyalar, belirli sıklıklarda tekrar eden rüyalara verilen isimlerdir. Araştırmalara göre tekrar eden rüyalar sıradan rüyalardan daha fazla tehlikeli ve ayrıca hem yetişkinlerde hem de çocuklarda tekrar eden rüyalar ve psikolojik problemler arasında da bağlantı bulunmakta.

Lucid (berrak) rüyalar

Lucid (berrak) rüyalar aslında rüyaların en büyüleyici olanıdır. Bu rüyalarda kişi rüya gördüğünün farkındadır ve rüya görmeye devam ederken çoğunlukla olan şeyleri kontrol edebilir. Araştırmalar lucid rüyaların beynin fazla aktif olmasından kaynaklı olabileceğini de söylüyor. Ayrıca lucid rüya görenlerin görmeyenlere kıyasla beyin dalgalarının sıklığı daha fazla.

Referanslar:

Michael J Breus. "Why We Dream What We Dream". Şuradan alındı: https://www.psychologytoday.com/us/blog/sleep-newzzz/201501/why-we-dream-what-we-dream (20.06.2015)