Bu içerik Doç. Dr. Sinem Ertaş tarafından kaleme alınmıştır.

Kadınlarda sıklıkla adet döngüleriyle ilgili düzensizlikler, polikistik over sendromu (PKOS), rahim kas hücrelerinden kaynaklanan iyi huylu tümöral yapı olan miyomlar, cinsel yolla bulaşan hastalıklar, yumurtalık kistleri, endometriozis ve menopozal dönem hastalıklarıyla karşılaşılmaktadır. Ayrıca, meme kanseri ve jinekolojik kanserler de görülmektedir. Her birini ayrı ayrı detaylarıyla bilmesek de haklarında bilgi edinmemizde fayda var. İşte kadın sağlığına dair kısa kısa bilmeniz gerekenler...

Günümüzde kadın hastalıklarında hızlı bir artış gözleniyor, özellikle rahim kanseri gibi... Hastalıklara yakalanmadan önce hangi sıklıkla kontroller yaptırılmalı?

Aslında günümüzde hızlı bir artış olduğunu düşünmüyorum. Artık daha gelişmiş ultrasonlar ve tanı-tarama yöntemleri sayesinde daha çabuk tanı koyabiliyoruz, bu nedenle daha fazla kişi hasta gibi görülüyor. Eskisine oranla insanların sorunları hakkında bilgi edinebilme hızları da arttı. Kendileri ve hastalıklarıyla ilgili tıbbi literatürü okuyabiliyorlar ve böylece çözüm bulabilmek için spesifik eğitim almış kişileri tercih ediyorlar.

Rahim kanseri ve rahim ağzı kanseri de oldukça sık karıştırılıyor. Rahim kanseri kadınlarda özellikle menopozal döneme yakın yoğun vajinal kanama veya menopoza girildikten bir süre sonra vajinal kanamayla bulgu veren bir kanser türü. Hızlı bulgu vermesi sebebiyle tanı alması kolaylaşıyor ve genellikle erken evrelerde tanı konulabildiği için rahmin alınmasıyla tedavi edilebiliyor. Hastalarımız normal bir yaşam süresine sahip olabiliyor. Rahim ağzı kanseri ise çoğunlukla Human Papilloma Virüs’e (HPV) bağlı ortaya çıkan bir hastalıktır. Fakat Pap-smear yöntemiyle rahim ağzından hücrelerin alınıp incelenmesi sayesinde kansere öncül lezyonların tanı alması konusunda büyük gelişme kaydedildi. Ayrıca, HPV alt tiplerinin taranmasıyla kansere neden olan virüsün bulaşıp bulaşmadığını hastalarımız öğrenebiliyorlar ve buna yönelik önerilerimiz doğrultusunda takip olabiliyorlar. Rahim ağzı kanseri açısından en önemli gelişme ise HPV aşısının kullanılmaya başlanmasıyla yaşandı. Henüz Türkiye’de aşı takvimimize girmedi, fakat biz tüm hastalarımızı bu konuda bilgilendiriyoruz. 15 yaş altında gençlerde -kadın/erkek fark etmez- iki doz yapılmasını öneriyoruz. Bu konuda çocuk hastalıkları branşındaki meslektaşlarımızın desteği çok büyük. Onlar da mutlaka öneriyorlar. 15 yaş üzerindeki hastalarımıza ise 3 doz şeklinde yapılmasını öneriyoruz. Ayrıca, yalnızca kadın hastalarımızın değil, erkeklerin de bu aşıyı olmaları, onları ve gelecekteki eşlerini hem rahim ağzı kanserinden hem de genital siğil gibi yine HPV alt türlerinin sebep olduğu cinsel yolla bulaşan hastalıklardan koruyacaktır.

En çok ihmal ettiğimiz noktalar neler?

En çok ihmal ettiğimiz noktalar, şikayetlerimizi normalleştirmek ve önemsememek aslında. Örnek vermek gerekirse, mart ayı ayrıca “Endometriozis Hastalığı Farkındalık Ayı”. Toplumumuzda çikolata kisti hastalığı olarak da biliniyor. Bu hastalığın tanı alması bulgular başladıktan ancak 7-10 sene sonra olabiliyor. Bunun nedeni ise, birincil olarak şikayetleri normalleştirmek. Hastalar ergenlik döneminde adet gördüklerinde çok şiddetli ağrılarının olduğunu, fakat hem kendileri hem de çevreleri tarafından bu durumun normal olduğu konusunda ikna edildiklerinden bahsediyorlar. Hatta başvurdukları doktorlar bile adet sancısını normal olarak değerlendirebiliyorlar. Oysa kendimizde normalden farklı olanı en iyi biz bilebiliriz. Hayat rutinimizi bozan bir durum olduğunda bir doktora başvurmayı ihmal etmemeliyiz.

Hangi sık aralıklarla kadın doğum uzmanına gidilmeli?

Spesifik bir hastalığı olmayan bir hastanın yılda bir kez jinekoloğu tarafından muayene edilmesi gerekiyor. Takip gerektiren bir durum varsa, doktorunuzun önerdiği sıklıkta kontroller yapılmalıdır. Ayrıca, meme kanseri açısından her adet döngüsü bitiminde kendi kendine meme muayenesini öneriyorum. Aile öyküsüne uygun şekilde meme ile ilgili yıllık profesyonel muayene ve görüntüleme de elzem. Kendini en çok boş vermeye meyilli gördüğüm menopozal dönem hastalarımızın da yıllık muayenelerini yaptırmalarını genel kadın sağlığı açısından gerekli buluyorum.

Toplumumuz kadın hastalıklarında ne kadar bilinçli?

Aslında ben gelecek nesilden oldukça umutlu konuşacağım. Sosyal medyanın ve diğer platformların hayatımıza girmesiyle iletişim arttı ve hastalıklar konusunda da bilgileniyorlar. Hasta olduklarında kendilerine şifa bulmak konusunda çok istekliler. 20-30 yaş grubu genç kadınlar büyük bir özgüvenle kendilerine yönelik şikayetlerinden bahsettiklerinde, onları dinlemekten ve merak ettiklerini yanıtlamaktan çok mutlu oluyorum. Ama hala yanlış bilinen doğruları düzeltmek için büyük çaba sarfettiğimizi de söylemeliyim. Bunu önemli doğal afet dönemlerinde bile yaşıyoruz. Bilgi kirliliği doğru bilgiden daha hızlı yayılıyor ve özellikle kendi kötü tecrübelerini anlatan bir kesim var. Google’a sormak işte bu nedenle çok tehlikeli olabiliyor. Gebelik dönemi gibi hassas dönemdeki hastalarıma, IVF tedavisindeki hastalarıma bu konuda ricada bulunuyorum. İnternetten yanıt aramaktansa biz profesyonellere şikayetlerini danışmaları çok önemli. Böylece daha bilinçli ve el ele hareket edebiliriz.

Kadın sağlığı denince bahsetmeden geçmemekte fayda var... Tüp bebek tedavisindeki yeniliklerden de bahsedebilir misiniz?

Tüp bebek tedavisinde (In Vitro Fertilizasyon - IVF), teknolojideki son 20 yıldır ivmelenen yeniliklerin yansımalarını görmekteyiz. Mikroenjeksiyon ile artık geleneksel IVF’den farklı olarak, morfolojik açıdan en iyi spermleri yumurtalara enjekte edebiliyoruz. Embriyo kültür ortamındaki gelişmeler sayesinde embriyolar artık daha uzun süre laboratuvar ortamında gelişebiliyorlar, böylece en iyi kalitedeki embriyoların transferi üreme fizyolojisine uygun yapılabiliyor. Ayrıca, “Time-lapse” incelemesiyle embriyoların devamlı gelişimlerini izleyebiliyoruz.

Genetik hastalıkların ve kromozomal bozuklukların tanısının konulabilmesine olanak sağlayan embriyo biyopsi tekniklerindeki gelişmelerle embriyo hasarı minimuma indirilerek, tarama yapılıp tanı konulabiliyor. Vitrifikasyon (doku dondurma) yöntemindeki gelişmeler sayesinde yumurta dokusunu ve yumurtalığın kendisini dondurarak erken yumurtalık yetmezliğine giren hastaların üreme potansiyellerini gelecekte umut olabilecek şekilde koruyabiliyoruz. Çin’de bildirilen CRISPR-Cas gen düzenleme tekniğiyle gerçekleştirilen ikiz bebek doğumundan sonra oldukça tartışma yaşanmış olsa da, genetik hastalıkların düzeltilmesine yönelik bu CRISPR-Cas gen düzenleme yönteminin araştırıldığı çalışmalar gelecek için umut vaat edici olabilir.

Yapay zeka kullanımını da her branşta olduğu gibi, biz de çalışma platformlarımıza entegre etmeye başladık. Özellikle IVF laboratuvarlarında bu konudaki çalışmalar devam ediyor. Ayrıca ameliyatlarımızda kullandığımız ekipmanlardaki gelişmelerle hastalarımıza üreme cerrahisi konusunda daha minimal invaziv yaklaşarak daha iyi sonuçlar elde edebiliyoruz. Örneğin rahim içi anormalliklerin tedavisinde kullandığımız histeroskopi ekipmanlarımız yıllar geçtikçe daha küçük boyutlara ulaştı ve etkili oldu. Hastalarımız hastanede kalma ihtiyacı yaşamadan, kısa sürede ameliyat olup sağlıklarına kavuşabilmekteler.

Tüp bebek tedavisi hakkında merak ettikleriniz için tıklayın!

Kadın hastalıkları ve doğum doktorunu seçerken hastaların dikkat etmesi gereken en önemli hususlar nelerdir?

Öğrencilik hayatımdan bugüne kadar bu konuyla ilgili fikrimde değişiklik olmadı. Sadece branşıma özel değil, tüm branşlar için doktorların empati yeteneğine sahip, günceli takip eden, titiz ve şefkatli olması gerektiğini düşünüyorum. Hipokrat yeminini ederek mezun olduğumuza göre, her kelimesine uygun hareket etmek gerekiyor. Hastalarımıza da bu koşulları sağlayan doktorları tercih etmelerini öneriyorum.