Kan uyuşmazlığı nedir? Nasıl tedavi edilir?

Kan uyuşmazlığı hepimizin zaman zaman duyduğu ama tam da bilmediği bir konu. Öyleymiş yani; geçen haftalarda bir arkadaşımın yeni bir bebeği oldu. Doğumunun ertesi günü doktorlar bebekte AB0 uyuşmazlığına bağlı sarılık görüldüğünü söylediler. RH uyuşmazlığının sağlıksal sıkıntılara yol açtığını ve tedavi yollarının olduğunu biliyordum ama kan grubuna bağlı uyuşmazlığı hiç duymamıştım. Bu vesileyle Liv Hospital Kadın Hastalıkları ve Doğum Uzmanı Prof. Dr. Nilgün Turhan’a hem RH uyuşmazlığını hem de kan gruplarına bağlı uyuşmazlığı sordum. İşte yanıtlar.:

Uyuşmazlıkta yeni doğan sarılığı görülebilir

Anne karnındaki bebek, genetik yapısının yarısını anneden, yarısını babadan alır. Bundan ötürü bebeğin kırmızı kan hücreleri anneninkilerden farklı olabilir. Kırmızı kan hücrelerinde bulunan antijenler o kan grubuna sahip olmayan kişilerde antijen olarak işlev görebilir. Kan grubu 0 olan kişilerin kanına A ve B kan grubu kan girerse, vücudun doğal bağışıklık maddeleri olan anti-A ve anti-B antikorları oluşur. Kan grubu 0 olan bir kadın kan grubu A, B grubu veya AB grubu olan bir erkekten gebe kalınca bebeğin kan grubu A grubu, B grubu veya AB grubu olabilir. Hamilelikte aynı şekilde karnında farklı kan grubuna sahip bir bebeği taşıyan annenin doğal anti-A ve anti-B antikorları, plasenta yoluyla bebeğin kanına ulaşır ve bebeğin kırmızı kan hücrelerine bağlanır. Bu durumda yeni doğan döneminde belirgin sarılığa neden olabilen AB0 uyuşmazlığı ortaya çıkabilir. Bebeğin kırmızı kan hücreleri yeni doğan döneminde kolayca yıkılabilir ve yeni doğan sarılığı çok belirginleşebilir.

Kalıcı sakatlığa bile neden olabilir

Annenin kan grubunun RH (-) olduğu ve babanın kan grubunun RH (+) olduğu durumlarda, bebeğin kan grubu RH (+) ise anne ile bebeğin arasındaki kan bağı nedeniyle bebekten anneye geçen kırmızı kan hücreleri belli bir oranı geçtiğinde annenin kanında bu duruma karşı bağışıklık maddeleri olan antikor oluşur. Buna RH immunizasyonu (etkileşmesi) denir. Oluşan bu antikor göbek kordonu yoluyla bebeğe geçer ve bebeğin kanındaki kırmızı kan hücrelerini parçalar. Bu da bebekte hızlı bir kırmızı kan hücreleri yıkımına ve dolayısıyla anne karnındaki bebekte aşırı bir kansızlık ile buna bağlı olarak kalp yetmezliğine ve vücutta su birikmesine yol açar. Doğum sonrasındaysa bütün bunların üstüne sarılık eklenir. Hem annede hem de bebekte meydana gelebilecek bu rahatsızlıklar tedavi edilmediği takdirde öldürücü olabilir veya kalıcı sakatlığa neden olabilir. Bu rahatsızlığa eritroblastosis fetalis denir. RH uygunsuzluğu yani kan uyuşmazlığı ile RH immunizasyonu farklı şeylerdir. Her RH uyuşmazlığı olan gebelikte RH immunizasyonu (etkileşmesi) oluşmaz.

28. haftada kan uyuşmazlık iğnesi yapılır

RH uygunsuzluğu olan hamilelerde amaç bebeğin RH pozitiflerine karşı annenin antikor oluşturmasını engellemektir. Gebelik takibinde annenin kanında normalde olmaması gereken anti-RH (anti-D) araştırılır. Bu teste indirekt coombs testi denilir. Gebelik başında, 24. ve 28. gebelik haftasında indirekt coombs değeri ölçülür. 28. haftada anti-D gamma globulin iğnesi anti (kan uyuşmazlık iğnesi) yapılır. Bu iğne doğuma kadar 12 haftalık süre boyunca bebekten anneye kanamaları karşılayarak bebeğin etkilenmesine engel olup bebeği korur. Doğumdan sonra kordon kanından bebek kan grubu ve direkt coombs testi (DCT) bakılır. Yenidoğan bebeğin kan grubu RH (+), DCT negatif ise anti-D immunglobulin ilk 72 saat saat içinde tekrar yapılmalıdır. Bu iğnenin amacı anne kanına doğum sırasında bebekten geçebilecek kana karşı antikorların oluşmasına engel olarak bir sonraki gebelikteki bebeği korumaktır. Benzer şekilde RH (-) annenin RH antikoru oluşturmasına neden olabilecek düşük, dış gebelik, kürtaj, plasentanın erken ayrılması, tanısal amaçlı girişimler olan amniosentez, CVS (koryon villus örneklemesi), kordosentez veya anne karnına gelebilecek travmalar durumlarında da hemen anti-D yapılmalıdır.

Sarılık varsa Fototerapi gerekebilir

Anne kan grubu RH negatif veya 0 ise ve babadan gelen genler yüzünden bebeğin kan grubu RH pozitif veya A, B veya AB ise bu durumda kan uyuşmazlığı hastalığı beklenmelidir. Özellikle RH uygunsuzluğu önemlidir, yani daha ağır sarılık ve kansızlıklara neden olabilir. Bu yüzden RH uygunsuzluğu durumlarına çok dikkat edilmelidir. Annenin RH pozitif ve babanın RH negatif olduğu durumlarda kan uyuşmazlığı oluşmayacaktır. AB0 uyuşmazlığı RH uyuşmazlığına göre daha sık görülmesine rağmen daha iyi seyreder. Sarılık daha ender görülür, çocukta kalıcı hastalık yapma riski daha azdır. Nadiren bebeğin kanının değişmesi gerekir. Sonuç olarak kan uyuşmazlığı şüphesi olan çiftlerin çocuk sahibi olma konusunda endişeye kapılmamaları gerekir. Düzenli gebelik takibi ve gerekli tedaviyle normal sağlıklı bebekleri olmaması için hiçbir neden yoktur.

Nedir bu AB0 ya da - +’lar

Kan grubu, kırmızı kan hücreleri üzerindeki antijenlere göre A, B, AB ve 0 kan grupları olarak sınıflandırılır. Bundan bağımsız olarak, RH değeri + veya - değerinde olabilir. Kan grubu A ise alyuvarların çeperinde yalnızca A tipi antijen, B ise yalnızca B tipi antijen, AB ise her 2 antijen de bulunurken; 0 grubunda alyuvarların çeperinde her ikisi de yoktur.

Hazırlayan: Damla Çeliktaban