Menenjit, zor bir çocuk hastalığıdır. Neden olur? kimler risk grubundadır? Belirtileri, tedavisi nasıldır, diye Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof.Dr. Ener Çağrı Dinleyici'ye sorduk

Menenjit hastalığının belirtileri neler?

Menenjit hastalığının bulguları yüksek ateş, huzursuzluk, bulantı, fışkırır tarzda kusmadan havale geçirme ve komaya kadar değişebilir. Bu bulgularda çocuğun yaşı da etkilidir. 2 yaşından küçük bebekler ateş, kusma, huzursuzluk yakınmalar ile başvururken, daha büyük çocuklar ateş ile baş ağrısı yakınması ile başvurabilirler. Menenjit hastalığının en ciddi ve ölümcül türlerinden birisi olan “meningokok menenjiti” söz konusuysa vücutta pembe-mor renkte, hızlı ilerleyen, cilt altı kanamaları ile başvurulması da gözlemlenmiştir. Bu nedenle ateşi olan çocuklarda, vücutta bu şekilde hızlı ilerleyen pembe-mor renkler varsa hızla bir sağlık kuruluşuna başvurulması gerekir.

Menenjitin çeşitleri var mı?

Menenjit hastalığına neden olan bakteriler ya da virüslere göre ya da klinik bulguları ve seyri değişkenlik gösterebilmektedir. 18 yaşa kadar olan çocuklarda en sık menenjit nedeni olan bakteri “meningokok” bakterisidir. Bunun dışında pnömokok ve Hemophilus influenza tip B’de önemli menenjit nedenleri arasında yer alır. Çocuklarda tüberküloz hastalığı da geçmişte görüldüğü kadar sık olmasa da menenjite sebep olabilir. Kabakulak hastalığı da menenjite yol açabilir. Meningokok menenjiti son yıllarda diğer menenjit nedenlerine yönelik aşıların uygulanması sonrasında en sık görülen menenjit etkeni haline gelmiştir.

Menenjit ne gibi zararlara yol açabilir?

Meningokok hastalığında tedavi yöntemlerine rağmen hastaların yaklaşık %10’u kaybedilmektedir. Yaşatılan olguların %20-40’ında da ciddi kalıcı hasarlar gelişebilir: hastada damar içi kanamalara ve pıhtılara bağlı gelişen; kol ve bacakların kesilmesi ile sonuçlanabilen tablodur. Bunun dışında işitme kaybı, epilepsi, zeka geriliği, yürüme bozuklukları gibi ciddi ve tedavisi/telafisi güç komplikasyonlara neden olabilmektedir.

Alelade ateş ile menenjite bağlı ateşi ayırt etmek mümkün mü?

Ateş çocukluk çağında enfeksiyonların en önemli ve ilk bulguları arasındadır. Ateşin süresi ve eşlik eden bulgular yol göstericidir. Menenjit ve meningokok menenjitinde hastalığın ilk saatlerinde ateşi diğer enfeksiyonlardan ayırt edemeyiz. Menenjit hastalığında ateş ile birlikte fışkırır tarzda kusma olması, bebeklerde bıngıldak bölgesinin şiş olması, havale geçirme ve bilinç değişiklikleri; Meningokok enfeksiyonlarında ise ateş ile birlikte basmakla solmayan, pembe-mor renkte cilt döküntüleri yol göstericidir.

Menenjit tedavisi nasıldır?

Bakterilerin neden olduğu menenjit tablolarında hastalığın tedavisi antibiyotiklerdir. Hastaların hastaneye yatırılarak takip edilmesi, tercihen izole bir odada tedavi ve bakımının verilmesi gereklidir. İlk günlerde genellikle kusan ve beslenmesi ağız yoluyla sağlanamayan çocuklarda uygun içerikli serum tedavileri uygulanabilmektedir.

Koruyucu önlemleri var mı?

Menenjit hastalığında en önemli korunma yöntemi aşıdır. Sağlık Bakanlığı aşı takviminde Hemophilus influenza tip B menenjitine yönelik aşı, beşli karma aşının içerisinde, 2. ay, 4. ay, 6. ay ve 18. ayda tüm çocuklara ücretsiz olarak uygulanır. Pnömokok aşısı 2008 yılından beri aşı takviminde yer alıyor, konjuge pnömokok aşısı 2. ay, 4. ay, 6. ay ve 12. ayda 4 doz olarak ücretsiz uygulanıyor. Çocukluk çağı aşı takvimimizde henüz meningokok aşısı olmasa da 9 ay-5 yaş arasında olan çocuklara, ailelerin aşıyı temin etmesi sonrasında meningokok aşısı uygulanabilir.

Meningokok aşısının yan etkisi var mı?

Mevcut menenjit aşıları içinde tanımlanmış ciddi yan etkisi yoktur. Aşıların en sık yan etkileri aşı uygulanan yerde sınırlı kalan, ağrı, şişlik ve kızarıklıktır. Bu hafif ve lokal yan etki aşının koruduğu hastalıkların sonuçları ve ciddiyeti ile karşılaştırılamaz.

Anne sütü ve aşı

Çocukluk çağında aşı uygulamaları, enfeksiyon hastalıkları ile yapılan mücadele yöntemlerinin başında gelmektedir. Tüm çocukların “en az 6 ay anne sütü almaya”, “temiz içme suyu ve sağlıklı çevrede yaşamaya”, “dengeli ve sağlıklı beslenmeye” hakları vardır ve bunlarla birlikte en önemli haklarından birisi de AŞI uygulamalarıdır. Tüm dünyada aşı uygulamalarının düzenli ve kararlı uygulaması ile dünyada çiçek hastalığı sona erdirilmiş, çocuk felci neredeyse bitmiştir. 1950-2000 dönemine ile karşılaştırdığımızda başta çocuk felci, boğmaca, tetanoz, kızamık, kızamıkçık, kabakulak ve menenjit enfeksiyonlarının sıklığında belirgin azalma sağlanmıştır. Bu hastalıklardan korunmanın tek yolu aşıdır. Bu hastalıkların bir bölümü aşı uygulanmayan kişilerde geliştiğinde modern tıbbın tüm olanaklarına rağmen hasta yaşamını kaybedebilir. Bunun yanında en önemli tehlike aşı olmayan çocukların toplumda diğer çocuk ve erişkinler için oluşturduğu risktir.

Bu belirtilere dikkat!

Hastalığın ilk bulguları sık görülen enfeksiyonlar ile benzerdir. Bu dönemde hastalığın meningokok enfeksiyonu olduğunu belirlemek güçtür. Çocuğunuzda;

• vücutta pembe-mor renkte cilt altında kanama şeklinde olan döküntüler,
• kas güçsüzlüğü,
• bitkinlikten koma
• tedavilere yanıt vermeyen yüksek ateş,
• fışkırır şekilde kusma belirtileri varsa hemen bir hastaneye başvurun.

Röportaj: Damla Çeliktaban