Hareketsizlik sağlığınızı tehlikeye sokabilir

Özellikle her gün yaşadığımız trafik çilesinde, uzun mesafe uçak yolculuklarında ve masa başı hareketsiz kalmada yaşanan sıkıntılara ek zamansız ve sürpriz bir şekilde ortaya çıkan “Yolculuk Trombozu” için uzmanlar uyarıyor. E lab Laboratuvarı Yönetim Kurulu Başkanı Dr. Aytaç Keskineğe; “Özellikle halk arasında ekonomi sınıf sendromu" olarak bilinen derin ven trombozu ölümlere yol açabiliyor. Bir damla kanla tespit edilen bu hastalıktan korunmanın yolu aslında birkaç basit hareketten geçiyor” dedi.

Halk arasında “ekonomi sınıf sendromu” olarak bilinen derin ven trombozu, özellikle uzun yolculuklarda hareketsiz kalma sonucu bacak damarlarında oluşan pıhtının neden olduğu "bacak ağrıları ve şişkinlik" olarak biliniyor. Ancak pıhtı, yerinden koparak akciğer damarını tıkarsa, ölümcül sonuçlar doğurabiliyor.

Hastalık yalnızca ekonomik sınıfta uzun yolculuk yapan kişileri değil, şehirlerarası birkaç saatlik seyahate çıkacak olanları da etkileyebiliyor.

Vücutta kanın pıhtılaşmasını sağlayan mekanizmanın gereğinden fazla çalışmasıyla ortaya çıkan bu hastalık riskini taşıyıp taşımadığınızı öğrenmek için test yaptırmanız gerekiyor.

Bu riski taşıyan kişiler, hayatlarında yalnızca bir kez yaptıracakları testle, teşhis konulmasını sağlarken kendilerini bekleyen büyük tehlikeden de korunabiliyorlar. Hastalığın çoğu kez zamansız ve sürpriz bir şekilde ortaya çıktığı için kötü sonuçlar doğuruyor. Trombüs, herhangi bir yerimizde kanama olduğu zaman devreye giren ve tıkaç görevi yapan bir mekanizmadır. Ancak bazı kişilerde bu mekanizma gereğinden fazla çalışarak tıkaçların oluşmasına sebep olur. Özellikle bacaklardaki damarlarda meydana gelen bu tıkaçlardan kopan pıhtı parçaları daha dar damarları tıkayarak, yerine göre akciğerlerde, kalpte ve beyinde hasar oluşturarak kalp krizi, felç veya inmeye sebep olabilirler. Bu konu genç ve atletik yapılı birden fazla kişinin uçak yolculuğu sonrasında akciğerlerine aniden pıhtı atması ve hastaneye kaldırılmasıyla gündeme geldi. DVT ve yolculuk arasındaki ilişkinin bilim adamları tarafından geç fark edilmesinin en önemli nedeni hastalığın yolculuğu takip eden 2 haftalık süreç içerisinde ortaya çıkabilmesi.

Kimler risk altındadır?

• Daha önce derin ven trombozu geçirenler

• Kalıtsal pıhtılaşma bozukluğu hastaları

• Kan homosistein seviyesi yüksek olanlar

• Kalp-damar hastalığı bulunanlar

• Hamileler veya yeni doğum yapmış kadınlar

• 2 saatten daha uzun bir uçak yolculuğuna çıkanlar

• 40 yaşın üzerinde olanlar

• Fazla kilosu olanlar

• Sigara içenler

• Doğum kontrol hapı kullananlar

• Yakın zaman içerisinde ameliyat geçirenler

• Kanser tedavisi görenler

Nasıl Tanı Konur?

Son yıllarda yapılan çalışmalar, bu rahatsızlığa sebep olan hastalıkların bir kısmının genetik geçiş gösterdiğini ortaya çıkarmıştır. Gen seviyesinde yapılan araştırmalar; ‘Faktör V Leiden’ veya ‘Protrombin Gen Mutasyonu’ taşıyan kişilerde ‘derin ven trombozu’ ve buna bağlı komplikasyonların daha fazla görüldüğünü ortaya çıkarmıştır. Her bireyde bu iki rahatsızlığı araştırmak hem masraflı hem de zaman isteyen bir iştir. Bu sebeple hastalığı taramak için daha ucuz ve az zaman isteyen APCT (Aktive Protein C Rezistansı) adı verilen kan testi kullanılmaktadır. Günün herhangi bir saatinde aç veya tok karnına verilen kan örneği ile yaklaşık 1 saat içinde netice alınmaktadır. Test sonucunda genetik yatkınlığı bulunduğu saptanan bireylere daha ileri araştırmalar yapılmaktadır.

Yolculuk sırasında kendimi nasıl koruyabilirim?

• Yolculuk sırasında düzenli aralıklarla kısa yürüyüş yapınız.

• Eğer yürümek için bir alan yoksa ayakucunuzun üstünde kalkıp-çömeliniz.

• Kesinlikle alkol veya kahve içmeyiniz. Bu içecekler idrar çıkışını arttırarak kanın yoğunlaşmasına sebep olur.

• Bol miktarda su içiniz. Her 5 saatlik yolculukta 1 litre su içiniz.

• Kan dolaşımınızı rahatlatmak için bol kıyafetler giyiniz.

• Hekiminize danışarak yolculuk için satılan özel elastik çoraplardan giyebilirsiniz.

• Hekiminizin kontrolü altında koruyucu amaçlı kan sulandırıcı tedaviye başlayabilirsiniz.

Risk grubundaki kişilerin aşağıdaki önerilere uyması yolculuklarında meydana gelebilecek komplikasyonları en aza indirecektir.

Yolculuktan önce:

• APCT kan testini yaptırarak genetik olarak ‘derin ven trombozu’na eğiliminiz var mı öğreniniz.

• Doktorunuza danışarak uçak yolculuğu sırasında problem yaşamamak için koruyucu tedaviye (kan sulandırıcı, varis çorabı veya elastik bandaj kullanımı) ihtiyacınız olup olmadığını öğreniniz.

• Fazla kilolarınızdan kurtulunuz.

• Uçak yolculukları sırasında mümkünse bacaklarınızı yukarıya kaldırınız.

• En az saatte 1 kısa yürüyüşler yapın.

• Ayakucunuzun üzerinde yükselip-alçalarak egzersiz yapın.

• Yeterince sıvı alın. 5 saatlik bir yolculuk sırasında en az 1 litre sıvı alın.

• Bol kıyafetler giyin böylece kan dolaşımınız rahat olur.

• Sigara ve alkol almayın.