Koç Üniversitesi Hastanesi Kardiyoloji Bölümü'nden Prof. Dr. Remzi Karaoğuz kalp ritim bozuklukları hakkında bilgiler verdi.

Kalbin, doğal uyarı çıkış merkezi olan sinüs düğümü tarafından yönetilen bir çalışma düzeni vardır. Bazı çevresel faktörler, kullanılan ilaçlar, vücudumuzdaki hormonlar, sempatik sinir sistemi gibi değişik mekanizmalar da kalp hızını etkiler. Erişkin bir kişide dinlenirken kalp hızının dakikada 60 ile 100 arasında olması normal kabul edilmektedir.

Kalp ritim bozuklukları, sinüs düğümünden çıkan uyarı sayısının veya düzeninin değişmesine veya kalbin değişik bölgelerinden hızlı veya düzensiz uyarıların çıkmasına bağlı olarak oluşur. Ritim bozuklukları çıkış yerine göre kulakçık veya karıncık aritmileri, hızına göre taşikardi (kalp atım hızının dakikada 100’ün üstünde olması) ve bradikardi (kalp atım hızının dakikada 60’ın altında olması) olarak sınıflandırılabilir. Bazı ritim bozuklukları kalp fonksiyonu normal olan kişilerde ortaya çıkabilir, önemli bir belirti yapmadan, kendiliğinden veya tedavi ile kısa sürede düzelir. Bunlara örnek olarak sinüs taşikardisini, kulakçık veya karıncıktan çıkan seyrek ekstra atımları gösterebiliriz. Bazı ritim bozuklukları ise kalp hastalığının bir belirtisi olarak ortaya çıkar, çarpıntı, tansiyon düşmesi, nefes darlığı ve bayılma gibi önemli belirtilere yol açar. Bu tür ritim bozukluklarının teşhis ve tedavisi, komplikasyonları önleyerek, kişinin yaşam kalitesini ve süresini uzatır.

Kalp hızının yavaşlaması (Bradikardi) nedir?

Hepimizde kalbin doğal uyarı çıkış merkezi olan sinüs düğümünün fonksiyonu normalse, kalp hızı dinlenme halinde dakikada 60 ile 100 arasında değişir. Sinüs düğümünden dakikada 60 dan az uyarı çıkması sinüzal bradikardi olarak isimlendirilmektedir. Sinüs hızının çok yavaş olduğu durumlarda ise baş dönmesi, halsizlik, yürürken çabuk yorulma gibi belirtiler ortaya çıkar. Bayılma atakları nadirdir. Ciddi sinüs yavaşlamasının en önemli nedeni hasta sinüs sendromu olarak isimlendirilen bir bozukluktur. Kalp hızının ciddi derecede yavaşlamasına neden olan bir diğer neden atriyoventriküler blok’lardır. Özellikle 2. ve 3. derece atriyoventriküler bloklarda sinüs düğümünden çıkan uyarıların bir kısmı bazen de hepsi karıncıklara ulaşamaz. Eğer başka bir merkezden karıncıklar düzenli bir şekilde uyarılmazsa kalp hızı ciddi derecede yavaşlar. Atriyoventriküler blok gelişen hastalarda ani gelişen bayılmalara ve düşme sonucu yaralanmalara sık olarak rastlanır.

Kalp hızını yavaşlatan her iki durumda da düzeltilebilir veya geçici bir neden saptanamazsa kalıcı kalp pili takılması gerekebilir. Kalp pili takılması kateter laboratuvarlarında, genellikle lokal anestezi altında kardiyologlar tarafından gerçekleştirilmektedir. Pil cilt altına hazırlanan küçük bir cebe, elektrodlar köprücük kemiği yakınındaki venler yoluyla sağ karıncık ve gereken durumlarda sağ kulakçığa yerleştirilir. Kalp pillerinde hız dâhil birçok parametre programlanabilmektedir. Böylece kalp hızı düştüğünde bataryadan çıkan elektrik sinyalleri elektrotlar tarafından kalp kasına iletilir ve programlanan hızda kasılmasını sağlayarak kalbin normal kan atma görevini sürdürmesi sağlanır.

Kalbin hızlı atması (Taşikardi) nedir?

Taşikardiler kulakçık ve karıncık taşikardileri olarak iki grupta toplanabilir. Kulakçık kaynaklı taşikardiler genellikle nöbetler halinde gelen, kalp hızının dakikada 130 ile 250 arasında değiştiği ritim bozukluklarıdır. Toplumda görülme sıklığı yaklaşık olarak 1000 kişide 2 olarak bilinmektedir. Kalp hızına bağlı olarak çarpıntı, baş dönmesi, nefes almada güçlük, göğüste baskı hissi ve daha seyrek olarak bayılma gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Bu çarpıntıların önemli bir kısmı kalbin diğer yapılarında bozukluk olmadan ortaya çıkmakta ve tedaviye çok iyi cevap vermektedir. Çarpıntı atakları sırasında karotis masajı gibi parasempatik aktiviteyi arttıran bazı manevralar çarpıntıyı durdurabilir. Cevap alınamayan hastalarda antiaritmik ilaçlar kullanılmaktadır. Bu çarpıntılar genellikle tekrarlayıcı karakterdedir. Nükslerin önlenmesi için çarpıntıyı tetikleyen faktörlerden kaçınılması ve uzun süreli ilaç tedavileri yapılabilir. Bir diğer tedavi yöntemi ise kateter ablasyonudur. Kateter ablasyonu bu grup hastalarda oldukça etkili bir tedavi yöntemidir. Tecrübeli merkezlerde işlemin komplikasyon riski düşük, başarı oranı ise oldukça yüksektir. İşlem sonrası çarpıntıların tekrarlama riski de yüzde 1-2 civarındadır. Çarpıntı sorunlarından müzdarip iseniz kalp çarpıntısının nedenleri yazımıza göz atabilirsiniz.

Karıncık kaynaklı (ventriküler ) taşikardi ve ventriküler fibrilasyon yaşamı tehdit eden çok ciddi aritmilerdir. Yetişkinlerde en önemli nedenleri koroner arter hastalıkları, miyokart infarktüsü ve kalp kası bozukluklarıdır. Bu ritim bozuklukları, ani kalp durmasına, dolaşım ve solunum fonksiyonlarının bozulmasına ve bilinç kaybına neden olur. Bu durumda mümkün olan en kısa sürede, kalp masajı ve suni solunumla kardiyopulmoner canlandırma ve defibrilatör adı verilen cihazla elektrik şok uygulaması gerekir. Ani kalp durmasına neden olan ciddi karıncık ritim bozukluklarının büyük kısmı hastane dışında meydana gelmektedir. Havaalanı, kütüphane, stadyum gibi toplu yaşam alanlarına kalp ritmini düzeltici cihazlar ( otomotik eksternal defibrilatörler) yerleştirilmesi ve eğitilmiş personellerle bu cihazların kullanılması, ciddi ritim bozukluklarını erken dönemde tedavi ederek ölüm oranlarını düşürecektir.

Bu gruptaki hastalara özel olarak geliştirilmiş cihaz tedavisi uygulanmaktadır. İmplante edilen kardiyovartör ve defibrilatör adı verilen cihazlar kalp piline benzer şekilde vücuda yerleştirilmektedir. Bu cihazlar ciddi ritim bozukluklarını algılayarak kısa sürede elektrikli tedavilerle düzeltmektedir. Bu grupta uygulanabilecek diğer tedaviler ilaçlar ve kateter ablasyonudur. Toplumsal açıdan baktığımızda ise koroner arter hastalıkları risk faktörlerinin azaltılması, kalp krizlerini ve buna bağlı olarak ciddi karıncık ritim bozukluklarını azaltacaktır.

Atriyal fibrilasyon ve inmeden (felç) korunma

Atriyal fibrilasyon kulakçıkların en önemli ritim bozukluğudur. Genel popülasyonun %1 ile 2 ‘sini ilgilendiren bir aritmidir. Atriyal fibrilasyon kaotik elektriksel sinyaller nedeniyle kalbin kulakçıklarının normal kasılmasını bozarak titreşmesine neden olur. Ataklar halinde ortaya çıkabileceği gibi, devamlı bir şekilde de görülebilir. Atriyal fibrilasyon sırasında kan kulakçıklarda göllenerek pıhtı oluşturabilir. Burada oluşan pıhtıların parçalanması ve kopan pıhtı parçalarının dolaşıma katılmasıyla en ciddi sonuç olan inme ortaya çıkabilir. Dolayısıyla; inmeden koruma atriyal fibrilasyon tedavisinin temelini oluşturur. İlk seçenek antikoagülan (kan sulandırıcılar) ilaçların kullanılmasıdır. Kan sulandırıcı olarak uzun yıllar vitamin K antagonistleri tek seçenekti. Vitamin K antagonistleri kanın pıhtılaşmasında rol oynayan bazı faktörlerin üretimine engel olarak etkisini göstermektedir. Bazı besinler ve ilaçlarla beraber kullanılması durumunda kumadinin etkisi artabilir veya azalabilir. İlacın etkili dozu kişiden kişiye değişir, bu nedenle periyodik olarak kan testi yapılarak, dozu doktor tarafından ayarlanmalıdır. Son yıllarda kullanıma giren diğer kan sulandırıcı ilaçlar; direkt trombin inhibitörleri pıhtı oluşumunda yer alan enzimlerden trombinin baskılanması ile pıhtılaşmaya engel olurlar. Pradaxa (Dabigatran) bir direkt trombin inhibitörüdür. Faktör Xa inhibitörleri, pıhtı oluşumunda yer alan faktör Xa enzimini baskılayarak pıhtılaşmaya engel olurlar. Xarelto (Rivaroksaban), Eliquis (Apiksaban) ve Lixiana (edoksaban) faktör Xa inhibitörleridir. Atriyal fibrilasyonlu ve pıhtı gelişme riski yüksek olan hastalarda tüm antikoagülanlar inme riskini anlamlı olarak azaltır. Diğer yandan, bu ilaçların, özellikle riskli olan bazı gruplarda, kanama yapabileceği bilinmelidir. Bu nedenle, ilaçları kullanan kişiler, kontrollerini düzenli olarak yaptırmalıdır. İlaç dozlarının değiştirilmesi veya gerekli durumlarda kesilmesi mutlaka doktor bilgisi dâhilinde yapılmalıdır.

Atriyal fibrilasyonlu kişilerde çarpıntı, halsizlik, yorgunluk ve nefes darlığı görülebilecek diğer belirtilerdir. Hastanın durumuna göre uygulanabilecek tedaviler kalp hızının yavaşlatılması ve ritmin düzeltilmesi için antiaritmik ilaçlar, kontrollü şok uygulaması (kardiyoversiyon), kateter ablasyonu (ritim bozukluğuna neden olan odakların ısıtma veya soğutma ile tahrip edilmesi), bazı durumlarda kalp pili uygulamaları ve bazı cerrahi girişimlerdir. Ayrıca atriyal fibrilasyonlu tüm hastalarda şişmanlık, hipertansiyon, tiroid hastalıkları, diyabetes mellitus ve uyku apnesi gibi risk faktörlerinin araştırılması, varsa tetikleyici faktörlerin düzeltilmesi gerekir.

Kalbinizde çarpıntı varsa dikkat!

Kalp ritim bozukluğunun teşhisi nasıl konulur?

Anadolu Sağlık Merkezi Kardiyoloji Uzmanı Doç. Dr. Enis Oğuz, kalp ritim bozukluğunun belirtilerini anlattı.

Kalp ritim bozukluğunda en önemli tanı aracının, ritim bozukluğu anında çekilen elektrokardiyografi (EKG) olduğu belirtiliyor. Ritim bozukluğu sıklıkla ataklar halinde meydana geliyor. Eğer bu ataklar kısa sürüyorsa o anda EKG çekilmesi mümkün olmayabiliyor. Bu durumda ritim bozukluğu anı, Holter (olay kayıt edici) gibi uzun süre kalp ritmini kayıt eden ve hastanın yanında taşıyabildiği elektronik cihazlarla yakalanmaya çalışılıyor. Tanı koymanın bu şekilde de mümkün olmaması halinde, elektrofizyolojik çalışma ile koroner anjiyografiyebenzer girişimsel müdahalede bulunuluyor.

İhmal inme nedeni

Kalp – damar hastalarının büyük bölümünde, değişik tür ve ağırlıkta ritim bozuklukları oluyor. Bazı türlerinin hayati önemi yokken bazıları ani ölümle sonuçlanabiliyor. “Atriyal fibrilasyon” denen ritim bozukluğuna bağlı felç riski de önemli sonuçlar arasında görülüyor. Eğer bu bozukluk zamanında fark edilmez ve kan sulandırıcı ilaca başlanmazsa kalp içinde pıhtı oluşup, bir damarı tıkıyor ve inme nedeni olabiliyor. Bunun dışında tedavi edilmeyen kalp ritim bozuklukları bayılmaya da yol açabiliyor. Kalbin hızlı attığı ritim bozukluklarında kalp hızının günlerce yüksek seyretmesi, kalp yetersizliği gelişmesiyle sonuçlanabiliyor. Kalp krizi geçirmiş ve kalbin kasılma gücü ileri derecede azalmış hastalarda 2 yıl içinde hayati ritim bozukluğu görülme oranının yüzde 15, atriyal fibrilasyon denen ritim bozukluğu görülme oranının ise yüzde 2 olduğu belirtiliyor.

Kalbiniz normalden hızlı atıyorsa...

Kalbin normalden hızlı atması, “Taşikardi” olarak isimlendirilse de taşikardiler her zaman ritim bozukluğu ile birlikte olmayabiliyor. Bazen psikolojik nedenler ve yaşam tarzı da kalp atımını hızlandırabiliyor. Taşikardinin bazı türleri hayati risk taşıyor. Risk, taşikardiye neden olan kalp hastalığına bağlı olarak ortaya çıkıyor.

Kalbiniz normalden yavaş atıyorsa...

Kalp hızında azalma ile birlikte olan ritim bozukluklarına, “bradikardi” deniyor. Bu sorun genel olarak hayati soruna yol açmayıp, baş dönmesi, göz kararması atakları, bayılma, çabuk yorulma gibi belirtiler veriyor. Bayılma gibi ciddi olaylarla sonuçlanan durumlarda tedavi şeklinin kalıcı kalp pili takılması olduğu belirtiliyor.

Kalp ritim bozukluğunun belirtileri nelerdir?

Kalp ritim bozukluğu sık rastlanan ve hayati riskler içeren bir sağlık sorunu. En önemli belirtileri; çarpıntı hissi, göz kararması ve bayılma. Belirti vermeden de ilerleyebilmesi ise dikkatli olunmasını gerektiren bir başka özelliği...

• Bayılma
• Çarpıntı hissi
• Ataklar halinde baş dönmesi, göz kararması
• Çabuk yorulma (Daha az sıklıkta görülen bir belirtidir)

Not: Kalp ritim bozukluğunun hiçbir belirti vermeden de oluşabileceğinin unutulmaması gerekiyor.

Kalp ritim bozukluğunun nedenleri nelerdir?

• Yapısal kalp hastalıkları (Kalp-damar hastalıkları, kalp kapak ve kalp kası hastalıkları, kalp yetersizliği vb)
• Hipertansiyon
• Diyabet
• Tiroid
• Kalbin elektrik ileti sisteminde bozukluk yaratan hastalıklar (Brugada Sendromu, Uzun QT sendromu, WPW sendromu vb)

Not: Ritim bozukluğu kişide hiçbir hastalık olmadan da meydana gelebiliyor.

Kalbiniz için unutmanız gereken 10 yanlış

Yaşam koşullarının ağırlaşması, hava kirliliği, düzensiz beslenme, stres, hareketsiz yaşam gibi faktörler kalp damar hastalıklarının günden güne artmasına neden oluyor.

10

Halk arasında hızla yayılan hatalı ve eksik bilgiler de, yanlış yönlendirmeye sebep olarak hastalıklara davetiye çıkarıyor. Memorial Ataşehir Hastanesi Kalp ve Damar Cerrahisi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Azmi Özler, kalp sağlığı konusunda yanlış bilinenler hakkında bilgi verdi. Yanlış 1: Ailemde kalp hastalığı yok bende de olmaz Kalp hastalıklarında genetik geçiş önemli bir nedendir; ama sadece genetik geçiş kalp hastalığına neden olmamaktadır. Aile öyküsü olumsuz olmasına rağmen egzersiz yapan, iyi beslenen, sigara içmeyen kişilerde kalp hastalığı görülmezken; genetik geçişi iyi olan kişilerin düzensiz ve sağlıksız yaşam biçimlerini benimsemesiyle kalp damar hastalığına yakalanma riskleri daha fazla olmaktadır.

Yanlış 2: Kolesterol ve tansiyon ilacı kullanıyorum, istediğim gibi beslenebilirim Kalp sağlığı için kolesterol ve tansiyon ilaçlarının düzenli kullanımının yanında beslenme ve egzersize de dikkat edilmelidir. İlaç kullanımının yanında yaşam tarzının doğru bir şekilde düzenlenmesi riskin azalmasına sebep olur. Kolesterol dengesini sağlamak için en önemli kural sağlıklı ve düzenli bir diyet programına uymaktır.

Yanlış 3: Kalp hastaları grip aşısı olmamalı Özellikle kalp hastası olanların grip aşısı olmaları çok önemlidir. Bunun yanı sıra özellikle kalp kapak ameliyatı olanlar grip aşısına ek olarak zatürre aşısı olarak da bilinen pnömokok aşılarını da yaptırmalıdır.

Yanlış 4: Kalp damar hastalıkları erkeklerde görülür Kalp ve damar hastalıkları çoğunlukla erkeklerde görülse de, sadece tek bir cinsin risk altında olduğu bir hastalık değildir. Kalp damar hastalıkları, kadınlarda da ölüm nedenleri arasında birinci sırada yer almaktadır. Kadınları özellikle koroner kalp hastalıklarından koruyan faktör, kadınlık hormonu olan östrojendir. Ancak sigara içen kadınlarda bu hormon, koruyucu görevini yapamaz ve erkeklerle aynı risk grubunda yer alırlar.

Yanlış 5: Tereyağı, ekmek, yumurta yasak Her şeyin fazlası zarar olabileceği gibi tereyağı, ekmek, yumurta gibi gıdaların sık ve aşırı tüketilmeleri kalp sağlığını için zararlı olabilir ancak doğru ölçülerde tüketildiğinde tam aksine yararlı besinlerdir. Bunun için beslenme planında yeterli oranda yer verilmelidir. Örneğin; kahvaltıda kızarmış ekmeğe yer verilebilir ve haftada bir gün doğal, katkısız bir tereyağı bıçak sırtı sürülerek tüketilebilir. Haftada 3 gün yumurta tüketebilirsiniz. Eğer omlet seviyorsanız beyazlarını kullanarak yapacağınız bir omleti yiyebilir böylelikle damar sağlığınızı da koruyabilirsiniz. Ekmek tüketiminde dikkat edilmesi gereken nokta ise; beyaz ekmekten kaçınmak, tam doygun denilen buğday ekmeklerini tercih etmektir.

Yanlış 6: Düzenli beslenip, egzersiz yaparsam kalp hastası olmam Egzersiz yapmak ve düzenli beslenmek kalp sağlığı açısından önemlidir ancak tek başına riski önlemez. Sigara ve alkol tüketimi, diyabet, tansiyon sorunları, kolesterol artışı, stres kalp hastalığı riski için önemli faktörlerdir.

Yanlış 7: Kalp sağlığı için sadece tansiyonumu kontrol altına almam yeterli Tansiyonu kontrol altına almak kalp sağlığını korumak için gerekli koşullardan sadece bir tanesidir. Sağlıklı bir kalbe sahip olmak için hem tansiyon hem de kolesterol kontrol altına alınmalıdır. Ayrıca varsa şeker hastalığının kontrol altında tutulması, stresle baş etme yöntemlerinin uygulanması, düzenli egzersiz yapılması, halk arasında kötü kolesterol olarak bilinen LDL'nin düşürülüp iyi kolesterol; yani HDL'nin yükseltilmesi kalp sağlığı için önemlidir

Yanlış 8: Kalp damar hastalıkları ileri yaşlarda görülür Genelde ileri yaş hastalığı olarak düşünülen kalp rahatsızlıkları artık gençleri ve orta yaş grubundaki kişileri de tehdit edebilmektedir. Tüm dünyada ölüm nedenleri arasında ilk sırada yer alan kalp hastalıkları, yaşamsal öneme sahiptir. Her yaşta sağlıkla atan bir kalp için, doğuştan itibaren yaşamın her evresinde kalp hastalıklarına karşı koruyucu önlemler almak gerekir. Erken yaşlardan itibaren okul ve aile ortamında "doğru beslenme ve egzersiz" derslerinin verilmesi ileride kalp damar hastalıklarından korunmada etkili olacaktır.

Yanlış 9: Kalp hastaları egzersiz yapmamalı Sanılanın aksine kalp hastaları damarlarının açık olup olmamasına ve kalp yetersizliklerinin derecesine göre egzersiz yapabilirler. En yararlı kardiyovasküler egzersiz şekli ise hızlı yürüyüş veya yavaş koşu gibi egzersizlerdir. Açık havada ve egzoz dumanından kaçınarak 30-45 dakika yapılan tempolu yürüyüşler kalp sağlığını korumada etkili olacaktır. Spor yapmak için dışarı çıkmak istemeyen kişiler evinin koridorunu bile kullanabilir. Ancak egzersize başlamadan önce mutlaka efor veya egzersiz testi yapılmalı ve hekimin önerilerine uyulmalıdır.

Yanlış 10: Kalp ameliyatı sonrası hayatımda hiçbir şey eskisi gibi olmayacak Bypass ameliyatı sonrası hastalar genellikle bazı olumsuz düşüncelere kapılabilirler. Yaşadıkları ameliyatın psikolojisi ile yarım insan olarak artık iş göremeyecek durumda olduklarını zannederler. Böyle bir durum söz konusu değildir. Tam tersi daha önceden risk altında yaşıyorken bypass sonrası daha sağlıklı, konforlu bir yaşama merhaba demektedirler.