Çoğunlukla herkes bulunduğu ortamın güzel kokmasını arzular ve bunun için oda spreyi, kötü kokuları önleyici kimyasallar, kokulu mumlar ve tütsüler kullanırlar. Ancak sağlığından olmak pahasına odanın güzel kokması için bunları kullanmak doğru değildir. Aslında oda kokuları, rahatsız olunan kötü kokunun kaynağını ortadan kaldırmamaktadır. Sadece kötü kokuyu içeriğindeki güzel kokular ile maskelemektedir. Memorial Ataşehir Hastanesi Göğüs Hastalıkları Bölümü Uz. Dr. İlkay Keskinel’den alerjisi olanlar için bilgiler edindik. Adı geçen ya da geçmeyen koku verici ürünler; solunum sistemi yakınmaları (nefes darlığı, burun tıkanıklığı, öksürük, astım krizi), cilt belirtileri (egzama, kaşıntı, döküntü), bulantı, gözlerde kuruma/yaşarma, çift görme, kulak çınlaması, baş ağrısı, baş dönmesi, konsantrasyon güçlüğü, huzursuzluk gibi sinir sistemi yakınmalarına yol açabilmektedir.

Kokulu kimyasallar akciğere kadar ulaşır

Aerosol (sprey) şeklindeki oda kokuları, “propan, bütan ve izobütan” gibi petrokimyasal itici gazlar içerebilmektedir. Bu spreylerden havaya gözle görülmeyecek kadar küçük parçacıklar havaya yayılır ve nefes almakla akciğere ulaşırlar. Özellikle astım gibi altta yatan bir solunumsal hastalık varlığında hava yollarını rahatsız eden bu gazlar, aynı zamanda yüksek dozlarda sinir sistemi üzerine de olumsuz etki yapmaktadırlar. Ayrıca hem bu itici gazlar hem de oda kokularındaki güzel kokulu kimyasallar, göz ve deri problemlerine de neden olabilirler.

Gözlere ve üreme sistemine etkili kokular

Oda deodorantlarının yanı sıra naftalinde de bulunan “paradiklorobenzen”, gözler ve üreme sistemi üzerine zararlı etkilidir. Hatta kansere yol açma olasılığı bulunmaktadır. Limon/portakal kokusu veren “limonen” nefes darlığına yol açabilmektedir. Göz ve burun alerjisine de sebep olabilmektedir.

Deodorantlardaki gizli tehlike

Bazı deodorantlar, “formaldehit” içerebilirler. Bu madde sadece havayolu, burun ve gözlerde tahriş yapmakla kalmayıp aynı zamanda karaciğer bozukluğu ve kansere de neden olduğu belirlenmiştir. Kimi katı hava temizleyicilerde bulunan “kamfor”; nefes darlığı, halsizlik, baş dönmesi ve baş ağrısı gibi belirtilere yol açabilmektedir.

Oda spreyleri sadece hava yolu ile zarar vermez

Oda spreyleri sadece hava yoluyla zarar vermezler. Spreyden çıkan zerrecikler, havada asılı kalmayıp yere, halılara ya da mobilyaların üzerine de inerler. Özellikle emekleyen veya yerde oyun oynayan çocuklar, ellerini ağızlarına götürdüklerinde bu maddelere ağız yoluyla da maruz kalmış olurlar.

Kokulu mumlar ve tütsüler de tehlikeli

Kokulu mumlar, potpuriler ve tütsüler de sağlığa zarar verebilirler. Mumlar yandıklarında “asetaldehit, formaldehit, naftalin” gibi organik kimyasal maddeleri havaya yayarlar. Yine mumun yanmasıyla oluşan siyah isin tortusu aslen karbondan oluşsa da, “ftalat” ve uçucu organik bileşikler “benzene, tolüen vb.” içerebilir. Bunlar havadan nefes yoluyla alınabileceği gibi özellikle elektrik yüklü yüzeylere (televizyon, bilgisayar, plastik örtüler gibi) kolayca çekilirler. Bu maddelerin kanser ve sinir sistemi hasarı yapabilecekleri bilinmektedir. Ayrıca, bazı mum fitillerinde bulunan kurşun da mumun isine karışabilmektedir. Kurşun, özellikle çocuklarda sinir sistemi hasarı ve öğrenme güçlüğü yapabilmektedir.

Tütsüler solunum yolunu tahriş edebilir

Tütsülerin yakılmasıyla havaya karışan küçük parçacıklar, solunum yollarını tahriş edebilir, astımı tetikleyebilir, çeşitli cilt yakınmalarına neden olabilir hatta kansere yol açabilir. Gebelik ve emzirme döneminde evlerinde tütsü yakılan çocukların ileride lösemi risklerinin arttığı gösterilmiştir. Tütsü ve mumların yakılması ile “polisiklik aromatik hidrokarbonlar” da açığa çıkar. Bu maddeler, gaz ve dizel yakıtları ile de havaya karışmaktadır ve bebeklerin düşük doğum tartısıyla doğmasına, bunun yanı sıra kansere sebebiyet verebilmektedir.

Kurutulmuş çiçekler masum görünse de…

Kurutulmuş çiçek/yapraklardan oluşan “potpuriler” nispeten daha güvenli olsalar da, kimi zaman “paradiklorobenzen” içerebilirler. Bu madde naftalinde de kullanılan bir böcek öldürücüdür ve kanser yapma olasılığı vardır.

İnatçı kokular için sirke ve karbonat

Evleri kokularla temizlemek yerine, daha basit yollarla temiz ve nemden uzak tutmak, bunun yanında sık sık havalandırmak tercih edilmelidir. İnatçı kokuların nedenini ortadan kaldırmak için karbonat ve sirke gibi doğal maddelerden yararlanılabilir.