Jet Lag etkisi, genellikle 5 saati aşan uçak seyahatlerinde ortaya çıkarak, yolculuk yapan kişinin vücudunda çeşitli olumsuz belirtilerle kendini gösterir. Kişilerde halsizlik, uyku bozukluğu, baş ağrısı şeklinde öne çıkan Jet Lag etkisi, uçak seyahatlerinin aksine kara ve gemi seyahatlerinde vücut adaptasyonu için yeterli zaman olduğundan söz konusu olmaz. Nöroloji Uzmanı Uzm. Dr. Mehmet Yavuz’dan bu konudaki görüşlerini aldık.

Jet Lag etkisi nedir?

Jet lag etkisi, beyinde hipotalamus tarafından idare edilen biyolojik saatin uyumsuzluğundan kaynaklanır. Bir başka ifadeyle Jet Lag, uçakla seyahat esnasında dünyanın zaman dilimleri geçilirken, insan vücudunun bu hızlı zaman değişimine adapte olamamasıdır. Doğuya doğru gidişlerde Jet Lag etkisi daha belirgindir.

Dünyanın çevresi 360 boylamla bölümlenmiştir. Her 2 boylam arası 4 dakikada, her 15 boylam 1 saatte geçilir. Buna 1 zaman dilimi denir. Dünya çevresinde 24 zaman dilimi vardır. 5 veya daha fazla sayıda zaman dilimi kaymaları Jet Lag belirtilerini arttırır. Jet Lag belirtilerinin devam süresi, geçilen zaman dilimi kadar gündür.

Jet Lag belirtileri kişiden kişiye değişmekle beraber en çok yorgunluk, halsizlik hissi, baş ağrıları ve uyku bozuklukları olarak görülür. Bazı durumlarda kişinin uykusu vardır ve gözlerinden uyku akmaktadır ancak kişi bir türlü uyuyamaz. Bazen de kişinin uykusu yoktur ama aniden uyuyabilir.

Jet Lag etkisini ortadan kaldırma üzerine bilimsel gelişmeler

Jet Lag etkilerini azaltmada umut verici görünmektedir. Bazı araştırmacılar, uçaktan inince 5 dakika kadar bir süre gözlere parlak ışık tutulmasının, biyolojik saati resetlediğini ve yeniden başlattığını iddia etmektedir. Bu hususta melatonin de kullanılabilmektedir. Melatonin gün batarken alınırsa biyolojik saati geri almakta, gün doğumunda alındığında ise ileri almaktadır.

Jet Lag etkisini azaltmak için ne yapılabilir?

Jet Lag’in etkilerini azaltma konusunda en pratik yöntem, gidilecek yerin saatine göre bünyeyi ayarlamaktır. Yani uçuş yapılan süre boyunca, gidilen yerdeki zaman dilimine göre uyku sisteminin düzenlenmesidir. Eğer orada gece iken uçuş yapılıyorsa, uyumak gerekmektedir. Yok eğer gideceğiniz istikametteki yer, gündüz ise uykudan kaçınmanız gerekmektedir. Böylece bünye gidilecek zaman dilimine önceden hazırlanabilecek ve Jet Lag etkisi de minimuma indirilebilecektir.