Günümüzde erken yaşta ölümlerinin en önemli nedenlerinden bir tanesi, kalp ve damar hastalıklarıdır. Gerek modern hayatın getirdiği sağlıksız yaşam tarzı gerekse genetik yatkınlık “genç yaşta kalbine yenik düştü” haberleriyle sık karşılaşmamıza neden oluyor. Bu sağlıksız yaşam tarzını değiştirmek bireylerin kendi elinde iken, genetik risk faktörleriyle mücadele bu konuda yetkin ve bilgili doktorların elinde... Dolayısıyla sağlıklı ve uzun yaşamın sırrının bu iki bileşenle yapacağımız mücadelede gizli olduğunu belirtmek mümkün. Amerikan Hastanesi Kardiyoloji Uzmanı Doç. Dr. Tolga Özyiğit, kalp ve damar hastalıkları hakkında önemli bilgiler verdi.

Sağlıksız yaşam tarzıyla kısaca, hareketi az, kalorisi bol bir hayattan bahsediyoruz. Bunun üzerine aşırı stres ve sigarayı da ilave ettiğinizde neler olabileceğini tahmin etmek için mutlaka doktor olmaya gerek de kalmıyor. Bu faktörlerle mücadelede başarılı olmak isteniyorsa, işe mutlaka çocukluk çağından başlamak gerekiyor. Televizyon kanallarında reklam kuşaklarına bakıldığında karnesinde pekiyi getirmiş çocuğa annesinin bol kalorili bir gofreti hediye olarak vermesi ya da bir ailenin fast food yerken ne kadar mutlu olduğunun vurgulanması gibi reklamlarda hedef elbette ki gençlerin bilinçaltıdır. Yapılması gereken kesinlikle tam tersidir. Yani çocuklara yönelik yazılı ve görsel basında sağlıklı bir yaşam tarzının çocuklarımıza aşılanmasıdır.

Genetik risk faktörlerini ortadan kaldırmak mümkün değildir. Örneğin; babası 45 yaşında kalp krizinden vefat eden bir kimse kesinlikle risk altındadır ve bu riskin ortadan tamamen kaldırılması mümkün değildir. Elbette yaşam tarzıyla diyabet veya hipertansiyon gibi bazı genetik risk faktörlerinin kontrol altına alınması mümkündür. Ama çok sağlıklı yaşamak insanları bu hastalıklardan muaf kılmaz.

Kalbin için hareket et

Diğer bir değiştirilemez risk faktörü ise ailesel kolesterol yüksekliğidir. Bu kimselerçocukluk yaşları dahil sürekli olarak yaşıtlarından daha yüksek kolesterol seviyelerine sahiptir. Nasıl bir binanın temel yapı maddesi çimento ise damar sertliğinin de temel yapı maddesi kolesteroldür. O olmadan damar sertliği gelişemez. Damar ne kadar uzun süre yüksek kolesterolle birlikte yaşarsa, damar sertliği de o kadar erken yaşta gelişir. Bu durum özellikle ailevi kolesterol yüksekliği için geçerlidir. Kolesterolün alt tiplerine bakıldığında ise, istisnasız tüm bilimsel çalışmalar göstermektedir ki bundan birinci derecede sorumlu olan kötü kolesterol dediğimiz LDL kolesteroldür. Bu bilgiler ışığı altında Amerikan Kalp Cemiyeti’nin konuyla ilgili yayınladığı son tavsiye yazısında LDL kolesterolü 190 mg/dl’nin üzerinde olan 21 yaşından büyük herkese, başka risk faktörlerine bakılmaksızın tedavi başlanması çok kuvvetle önerilmektedir.

Tedavi olarak önerilen ilaç grubu ise statinlerdir ve bazı statinler kalp krizi riskini yüzde 30 civarında azaltmaktadır. Asıl önemli olan nokta ise bu koruyucu etkinin kolesterol düşürücü etkiden bağımsız olmasıdır. Yani kolesterolü eşit derecede azaltan diğer kolesterol düşürücü ilaçlarda kalp krizi riski azalmaz iken, statin grubu ilaçların bu koruyucu etkisi kolesterol seviyesi tamamen normal olan riskli hastalara verildiğinde bile ortaya çıkmaktadır. Bu da akla statinlerin başka bir mekanizma üzerinden koruma sağladığını getirmektedir. Tabii ki düşük riskli insanlarda bu koruyucu etki çok daha azdır. Ancak akılda tutulması gereken husus şudur: risk arttıkça statin tedavisinin faydası da artmakta. Buna karşılık iddia edilenin aksine statinler son derece güvenlidirler. Örnek vermek gerekirse, bu ilaçların en çok korkulan yan etkisi olan ciddi karaciğer toksisitesi riski, bugün en ufak ağrı için kullandığımız parasetamolden çok daha azdır.

Çocuklarda kolesterol yüksekliğine dikkat

Statin tedavisinin yanında düşük doz aspirin, özellikle öncesinde kalp krizi geçirmiş olan kişilerde ikinci kalp krizini engellemede oldukça koruyucu diğer bir ilacımızdır. Bununla birlikte diyabet hastalarında iyi bir kan şekeri kontrolü (üç aylık kan şekeri ortalamasını yansıtan Hemoglobin A1C değeri yüzde 7’nin altında olacak şekilde) ve hipertansiyon hastalarında yeterli kan basıncı kontrolü de kalp krizi nedeniyle gelişebilecek vakitsiz ölümlerin engellenmesinde son derece önemlidir.

Sonuç olarak, çocukluktan başlayan sağlıklı bir yaşam tarzı, değiştiremediğimiz genetik risk faktörlerinin ilaçla veya ilaçsız kontrolü, gerekli olduğunda aspirin ve statin tedavisi, risk altındaki her iki insandan yaklaşık birisinin hayatını kurtarabilir.

Kalbiniz için unutmanız gereken 10 yanlış

Yaşam koşullarının ağırlaşması, hava kirliliği, düzensiz beslenme, stres, hareketsiz yaşam gibi faktörler kalp damar hastalıklarının günden güne artmasına neden oluyor.

10

Halk arasında hızla yayılan hatalı ve eksik bilgiler de, yanlış yönlendirmeye sebep olarak hastalıklara davetiye çıkarıyor. Memorial Ataşehir Hastanesi Kalp ve Damar Cerrahisi Bölüm Başkanı Prof. Dr. Azmi Özler, kalp sağlığı konusunda yanlış bilinenler hakkında bilgi verdi. Yanlış 1: Ailemde kalp hastalığı yok bende de olmaz Kalp hastalıklarında genetik geçiş önemli bir nedendir; ama sadece genetik geçiş kalp hastalığına neden olmamaktadır. Aile öyküsü olumsuz olmasına rağmen egzersiz yapan, iyi beslenen, sigara içmeyen kişilerde kalp hastalığı görülmezken; genetik geçişi iyi olan kişilerin düzensiz ve sağlıksız yaşam biçimlerini benimsemesiyle kalp damar hastalığına yakalanma riskleri daha fazla olmaktadır.

Yanlış 2: Kolesterol ve tansiyon ilacı kullanıyorum, istediğim gibi beslenebilirim Kalp sağlığı için kolesterol ve tansiyon ilaçlarının düzenli kullanımının yanında beslenme ve egzersize de dikkat edilmelidir. İlaç kullanımının yanında yaşam tarzının doğru bir şekilde düzenlenmesi riskin azalmasına sebep olur. Kolesterol dengesini sağlamak için en önemli kural sağlıklı ve düzenli bir diyet programına uymaktır.

Yanlış 3: Kalp hastaları grip aşısı olmamalı Özellikle kalp hastası olanların grip aşısı olmaları çok önemlidir. Bunun yanı sıra özellikle kalp kapak ameliyatı olanlar grip aşısına ek olarak zatürre aşısı olarak da bilinen pnömokok aşılarını da yaptırmalıdır.

Yanlış 4: Kalp damar hastalıkları erkeklerde görülür Kalp ve damar hastalıkları çoğunlukla erkeklerde görülse de, sadece tek bir cinsin risk altında olduğu bir hastalık değildir. Kalp damar hastalıkları, kadınlarda da ölüm nedenleri arasında birinci sırada yer almaktadır. Kadınları özellikle koroner kalp hastalıklarından koruyan faktör, kadınlık hormonu olan östrojendir. Ancak sigara içen kadınlarda bu hormon, koruyucu görevini yapamaz ve erkeklerle aynı risk grubunda yer alırlar.

Yanlış 5: Tereyağı, ekmek, yumurta yasak Her şeyin fazlası zarar olabileceği gibi tereyağı, ekmek, yumurta gibi gıdaların sık ve aşırı tüketilmeleri kalp sağlığını için zararlı olabilir ancak doğru ölçülerde tüketildiğinde tam aksine yararlı besinlerdir. Bunun için beslenme planında yeterli oranda yer verilmelidir. Örneğin; kahvaltıda kızarmış ekmeğe yer verilebilir ve haftada bir gün doğal, katkısız bir tereyağı bıçak sırtı sürülerek tüketilebilir. Haftada 3 gün yumurta tüketebilirsiniz. Eğer omlet seviyorsanız beyazlarını kullanarak yapacağınız bir omleti yiyebilir böylelikle damar sağlığınızı da koruyabilirsiniz. Ekmek tüketiminde dikkat edilmesi gereken nokta ise; beyaz ekmekten kaçınmak, tam doygun denilen buğday ekmeklerini tercih etmektir.

Yanlış 6: Düzenli beslenip, egzersiz yaparsam kalp hastası olmam Egzersiz yapmak ve düzenli beslenmek kalp sağlığı açısından önemlidir ancak tek başına riski önlemez. Sigara ve alkol tüketimi, diyabet, tansiyon sorunları, kolesterol artışı, stres kalp hastalığı riski için önemli faktörlerdir.

Yanlış 7: Kalp sağlığı için sadece tansiyonumu kontrol altına almam yeterli Tansiyonu kontrol altına almak kalp sağlığını korumak için gerekli koşullardan sadece bir tanesidir. Sağlıklı bir kalbe sahip olmak için hem tansiyon hem de kolesterol kontrol altına alınmalıdır. Ayrıca varsa şeker hastalığının kontrol altında tutulması, stresle baş etme yöntemlerinin uygulanması, düzenli egzersiz yapılması, halk arasında kötü kolesterol olarak bilinen LDL'nin düşürülüp iyi kolesterol; yani HDL'nin yükseltilmesi kalp sağlığı için önemlidir

Yanlış 8: Kalp damar hastalıkları ileri yaşlarda görülür Genelde ileri yaş hastalığı olarak düşünülen kalp rahatsızlıkları artık gençleri ve orta yaş grubundaki kişileri de tehdit edebilmektedir. Tüm dünyada ölüm nedenleri arasında ilk sırada yer alan kalp hastalıkları, yaşamsal öneme sahiptir. Her yaşta sağlıkla atan bir kalp için, doğuştan itibaren yaşamın her evresinde kalp hastalıklarına karşı koruyucu önlemler almak gerekir. Erken yaşlardan itibaren okul ve aile ortamında "doğru beslenme ve egzersiz" derslerinin verilmesi ileride kalp damar hastalıklarından korunmada etkili olacaktır.

Yanlış 9: Kalp hastaları egzersiz yapmamalı Sanılanın aksine kalp hastaları damarlarının açık olup olmamasına ve kalp yetersizliklerinin derecesine göre egzersiz yapabilirler. En yararlı kardiyovasküler egzersiz şekli ise hızlı yürüyüş veya yavaş koşu gibi egzersizlerdir. Açık havada ve egzoz dumanından kaçınarak 30-45 dakika yapılan tempolu yürüyüşler kalp sağlığını korumada etkili olacaktır. Spor yapmak için dışarı çıkmak istemeyen kişiler evinin koridorunu bile kullanabilir. Ancak egzersize başlamadan önce mutlaka efor veya egzersiz testi yapılmalı ve hekimin önerilerine uyulmalıdır.

Yanlış 10: Kalp ameliyatı sonrası hayatımda hiçbir şey eskisi gibi olmayacak Bypass ameliyatı sonrası hastalar genellikle bazı olumsuz düşüncelere kapılabilirler. Yaşadıkları ameliyatın psikolojisi ile yarım insan olarak artık iş göremeyecek durumda olduklarını zannederler. Böyle bir durum söz konusu değildir. Tam tersi daha önceden risk altında yaşıyorken bypass sonrası daha sağlıklı, konforlu bir yaşama merhaba demektedirler.