Memorial Şişli Hastanesi Endokrinoloji Bölümü’nden Prof. Dr. Ayşe Çıkım Sertkaya, Hirsutizm ve tedavileri hakkında bilgi verdi.

Herkesin vücudunda belirli bir oranda kıl bulunmaktadır. Kadınlarda bazı durumlarda sebebi bilinmeyen ancak genellikle hormonal nedenlere bağlı olarak aşırı kıllanma sorunu yaşanabilmektedir. Androjen yani erkeklik hormonuna duyarlı bu kıllar, söz konusu hormonun baskın hale gelmesi sonucu kadınlarda erkek tipi kıllanmaya yol açmaktadır. “Hirsutizm” olarak adlandırılan ve kadınlara özgü olan bu hastalık androjen hakimiyetinin başlamasıyla ortaya çıkmaktadır. Androjen ile beslenen kıl kökleri bu hormonun uyarısıyla sert, kalın ve erkek tipi kıl dağılımı eğilimi göstermektedir.

Akdeniz kadınları daha şanssız

Akdeniz havzasında yaşayan kadınlarda, Avrupa ve Amerika’daki hemcinslerine göre daha fazla kıl olduğu bilinmektedir. Ancak bu kıllanmadaki neden, hormon fazlalığı değil, kıl kökündeki duyarlılığın artmasıdır. Kıllanmanın yaşandığı bölgedeki birtakım reaksiyonlara bağlı olarak enzimatik ve reseptör duyarlılığını yükselmektedir. Bunun tespiti ileri laboratuvar teknikleri gerekebilmektedir ancak hasta öyküsünden yani ailedeki diğer kadınların kıl yapısından yola çıkılarak da tanı konulabilmektedir.

Bu hastalıklara vücudunuzdaki tüylenmeyi artırabilir

Hormonal dengesizliklerin yanında bir takım rahatsızlıklar da kadınlarda aşırı tüylenmeye neden olabilmektedir.

• Böbreküstü bezi hastalıkları gibi androjen hormonunun fazla salgılanmasına neden olan hastalıklar.
• Yumurtalık tümörü veya kistleri
• Tiroit hastalıkları sonucu östrojen hormonunda yaşanan dengesizlikler
• Hipofiz bezi hastalıkları
• Polikistik over sendromu

Saçlarınız erkeklerde olduğu gibi dökülüyorsa…

Erkek tipi kıllanmanın değerlendirilmesinde Tanner evrelemesi adı verilen bir yöntem kullanılmaktadır. Özellikle kol, bacak, yüz, meme başları ile göbekten kasık bölgesine ve arka tarafta belden kuyruksokumuna kadar olan hat incelenmektedir. İnceleme yapılan bölgelerde aşırı kıllanmanın yanında hastada erkek tipi saç dökülmesi, kas kütlesi artışı gibi belirtiler de değerlendirilmektedir. Bu hastalarda, evreleme yapıldıktan sonra östrojen, androjen, tiroit ve hipofiz hormonları da incelenmelidir.

Tedavi nedene yönelik yapılıyor

Yapılan tetkiklerde saptanan soruna yönelik tedaviye başlanılmaktadır. Hastada prolaktin salgılayan bir tümör varsa, bunu düşürmek için medikal tedavi uygulanırken gerektiğinde cerrahi gündeme geliyor. Böbreküstü bezinde kalınlaşma ya da tümör olması halinde de buna uygun tedavi planlaması yapılmaktadır. Kıllanmaya yol açan sorun polikistik over sendromundan kaynaklanıyorsa bu kez diyet ve ilaç tedavisi uygulanabilmektedir. Uygulanan tedaviler, oluşmuş kılın dökülmesini ya da kaybolmasını sağlamakla beraber, özellikle medikal tedaviyle; çıkan kılın sertliğinin yumuşaması, çok sık çıkmasının engellenmesi, ağda, lazer, epilasyon gibi mekanik tedavilere destek olunması amaçlamaktadır. Tedavinin gerçekleştirilmediği ya da aksatıldığı durumlarda bu kıllar artarak daha sert ve sık çıkmaya devam etmektedir. Uygun tedavi sayesinde yeni kılların oluşması engellenerek, var olanlardan da kolay kurtulmanın yolu açılmalıdır.

Yeditepe Üniversitesi Hastaneleri Tıbbi Koordinatörü ve Endokrinoloji Uzmanı Prof. Dr. Fahrettin Keleştemur, hirsutizm hakkında bilimesi gerekenleri anlattı.

Kadınlarda ve genç kızlarda görülen “Hirsutizm” kadın vücudunda fazla miktarda kıllanma olarak tanımlanıyor. Üreme çağı adı verilen, adet görmeyle başlayıp ve menopoza kadar devam eden zaman diliminde, her 100 kadından 10'unda aşırı kıllanma sorununun olduğunu vurgulayan Prof. Dr. Fahrettin Keleştemur “Kadınlarda, çene bölgesi, üst bıyık bölgesi, üst kol bölgesi, sırt bölgesi, alt bel bölgesi, üst karın bölgesi, göğüs, alt karın ve uyluk bölgelerinde normalden fazla kıllanma olması durumunda hirsutizm tanısı konulmaktadır” dedi.

"Aşırı kıllanma ile gizlenen hastalıklar olabilir"

Aşırı kıllanmanın en yoğun olarak 15-16 ila 45-50 yaşları arasında görüldüğünü kaydeden Prof. Dr. Fahrettin Keleştemur, "Bu, haklı olarak kadınları rahatsız edici bir sorundur. Birçok kadın bu sorunu çok fazla dile getirmez ve hekime gitmez. Estetisyen ya da kozmetik merkezlere başvurarak kıllardan kurtulmaya çalışır. Ancak önemli nokta şu ki, aşırı kıllanma, bir hastalık olmayıp altta yatan bir hastalığın belirtisidir. Bir kadında bu rahatsızlık varsa, ona yol açan sebebin mutlaka açığa çıkartılması gerekmektedir. Altta yatan sebebin ne olduğu anlaşılmadan, doğru tedavi mümkün olamaz. Zaman kaybına yol açmadan hastalık tespit edilmelidir" ifadelerini kullandı.

Hirsutizmin nedenleri nelerdir?

Aşırı kıllanmanın en yaygın sebeplerinden birinin polikistik over sendromu olduğunu belirten Prof. Dr. Fahrettin Keleştemur, "Kıllanmanın nedeni, yüzde 70 oranında polikistik over sendromudur. Üreme çağındaki kadınlarda en sık görülen endokrin bozukluktur. Kadınlarda, aşırı kıllanma yanında adet düzensizliği, sivilce oluşumu ve saç dökülmesine de neden olabilir. Polikistik over sendromu tanısı koymak için ultrason eşliğinde yumurtalıklar incelenir, ultrasonografide büyümüş yumurtalıklar ve yaygın bir şekilde dağılmış küçük kistlerin görülmesi kriterlerden biridir. Polikistik over sendromu, ayrıca kadınlarda infertilitenin de en sık sebebidir. Bu hastaların büyük bir kısmı kilolu hastalardır. Vücut kitle indeksleri yüksektir. Bu hastalarda yağ metabolizması bozukluklarına sık rastlanır. Diyabet, bu hastalarda en az 5 misli daha fazla görülür. Bu nedenle kıllanma sorununu basite almamak gerekir" değerlendirmesinde bulundu.

Nadiren de olsa böbreküstü bezi ve yumurtalık tümörlerin de androjen hormonları fazla salgılanmasına yol açtığı için aşırı kıllanma ve saç dökülmesi gibi şikâyetlere neden olduğuna işaret eden Prof. Dr. Fahrettin Keleştemur, sözlerine şöyle devam etti: “Bu vakalarda kıllanma aniden başlar ve hızlı ilerler. Beraberinde kanser de hızlı ilerlediği için zaman kaybedilmemesi ve aniden başlayan ve hızlı ilerleyen erkek tipi kıllanma durumunda en kısa zamanda hekime başvurulması önem taşımaktadır. Böbreküstü bezini ilgilendiren, Konjenital Adrenal Hiperplazi adı verilen genetik hastalık, böbreküstü bezinde steroid hormonlarının sentezindeki bozukluklardan kaynaklanmaktadır. Bu hastalıkta erkek tipi kıllanma, saç dökülmesi, sivilcelenme ve kas kitlesinin artması, ağır vakalarda ise ses kalınlaşması ve klitorisde büyüme gibi bulgular görülebilir. Tanıda hormonal testler dışında genetik analizler de gerekebilir. Bu hastalıkların dışında hastaların bir kısmında aşırı kıllanma için belirli neden bulunmamaktadır. Androjen düzeyleri normal sınırlarda olmasına karşın aşırı kıllanma olan, over ultrasonografisinde polikistik over saptanmayan ve adet düzensizliği bulunmayan hastalarda bu durum “İdiopatik Hirsutizm” olarak tanımlanmaktadır.

Hirsutizmin tedavisi nasıl olur?

Aşırı kıllanma tedavisinin, farklı branşlar tarafından, birlikte değerlendirilmesi gereken bir problem olduğuna dikkat çeken Prof. Dr. Fahrettin Keleştemur, tedavide dikkat edilmesi gereken hususları şöyle sıraladı: "Ekipte mutlaka bir endokrinoloji uzmanının olmalı. Bu hastalarda, insülin direnci ya da obezite gibi endokrin anormallikler görülebilir. Ek olarak, dermatoloji uzmanı, üreme endokrinolojisiyle uğraşan bir kadın doğum uzmanı, radyoloji uzmanı ekipte yer almalıdır. Obezite problemi olan hastaların tedavisi için diyetisyen ve mümkünse davranış terapisi konusunda deneyimli bir terapistinin de olmasında fayda vardır. Bütün bunlar multdisipliner ekibi oluşturur. Yeditepe Üniversitesi Hirsutizm Merkezi’ne başvuran hastalar için, öncelikle ekip olarak aşırı kıllanma probleminin altında yatan sebebin bulunmasına odaklanılmaktadır. Aşırı kıllanma şikâyetiyle başvuran kişilerde çoğunlukla görülen, polikistik over sendromu ve nedeni bilinmeyen hirsutizmde ilaç tedavisinden yararlanılmaktadır. En az 6 ay düzenli ilaç kullanımının yanı sıra, gerekirse kozmetik tedavi de uygulanabilir. Aşırı kıllanma tedavisinin kalıcı bir tedavi yönteminin olmadığı, kronik tedavinin gerekli olabileceği ve ilaçların ancak aylar içerisinde etki edebileceğinin unutulmaması gerekir. Bu süre içinde düzenli hekim kontrollerine devam edilmesi oldukça önemlidir.”

Hayat tarzı değişikleri de gerekli

Hirsutizmin tedavisinde hayat tarzı değişiklikleri de önemli bir yer tuttuğuna dikkat çeken Prof. Dr. Fahrettin Keleştemur “Altta yatan neden ne olursa olsun, özellikle obezitesi olan hastalarda uygun diyet ve düzenli egzersizin, aşırı kıllanma üzerine olumlu etkileri vardır. Ayrıca aşırı kıllanmanın nedeninin genetik anormallik olduğu tespit edilirse, hastalara genetik danışmanlık hizmeti de verilmelidir” diye konuştu.