3-9 Kasım Organ Bağışı Haftası. Organ Bağışı konusunda farkındalık geliştirmeyi amaçlayan bu hafta Türkiye'de yapılan ilk organ naklinin (böbrek nakli) tarihi olan 3.Kasım.1975'den feyz alarak ortaya konulmuş.

Organ nakli, hayati öneme sahip organı işlev göremez duruma gelmiş hastalarda söz konusu bir organın yerine yenisinin konulması demek. Nakil iki farklı donörden yapılabiliyor. Bunlardan ilki donör (sağlıklı bir insanın tek böbreğini ya da karaciğerinin bir parçasını bağışlaması gibi) diğeri ise beyin ölümü gerçekletikten sonra kadavradan çıkarılan işe yarar durumdaki organın nakil için kullanılması. Türkiye'de ilk grup bağışçı öne çıkarken (genellikle hastanın ailesinden birileri) öldükten sonra organ bağışlayanların sayısı yetersiz kalıyor. 1 kişinin bağışlayacağı organlarla tam 8 kişiye can verebiliyor.

Organ bağışı ile ilgili bazı bilgiler

• Tükiye'de 25 binden hasta organ nakli olabilmek için sıra bekliyor. 2 bin 106 karaciğer, 21 bin 576 böbrek, 922 kalp, 63 kişi akciğer bekliyor.
• Gerçekleştirilebilen organ nakli sayısı ise senede 4500 ile sınırlı kalıyor. Bu nakillerin yaklaşık yüzde 90’ı canlı verici, yüzde 10’u ise kadavra vericiden.
• 2016 yılında beyin ölümü gerçekleşmiş 1998 kişinin ailesi ile görüşen organ nakli koordinatörleri bu kişilerden yalnızca 583'ünü organ bağışına ikna edebildi.
• Senede en az 2000 hasta bekleme listelerinde hayatını kaybediyor.
• Organ nakli bekleme listelerinde hastaların büyük çoğunluğu böbrek nakli için bekliyor. Kronik böbrek yetmezliği rakamlarının yüksek olduğu ülkemizde bu durumun sorumlusu olarak yüksek tansiyon ve diyabet hastalıklarının yaygınlığının altı çiziliyor.

Organ bağışı nasıl yapılıyor?

18 yaşını aşmış, akıl sağlığı yerinde olan herkes organ bağışında bulunabiliyor. Bağış yapılabilecek yerler; tüm devlet hastaneleri, özel hastaneler, sağlık ocakları, sağlık müdürlükleri. Bağışçı bir form doldurduğunda ona organ bağış kartı veriliyor. Yapılan organ bağışları o hastanenin yetkili kişisi tarafından internet üzerinden Sağlık Bakanlığının Organ ve Doku Bağışı Listesine ekleniyor. Bakanlık yetkilileri dışında kimsenin bu bilgileri görmeye yetkili değildir. Kartın üzerinde bulunan bilgiler de organ alımı için yeterli değil. Mevcut kanunlar çerçevesinde, kişi daha önce organlarını bağışlasa da öldüğünde ailesine soruluyor. Aile onay verirse organları alınıyor. Aksi halde nakil gerçekleşmiyor. Bu yüzden organ bağışı bilincinin daha fazla kişiye yaygınlaşması önem taşıyor.

Hangi organ ve dokular bağışlanabilir?

Böbrek, karaciğer, pankreas, akciğer, ince barsak, kalp, kornea, tendon, kök hücre, kemik iliği, kalp kapağı, yüz ve saçlı deri...

Türkiye'nin ilk organ nakli

Türkiye’de ilk başarılı organ nakli 3 Kasım 1975 tarihinde Prof. Dr. Mehmet Haberal tarafından, anneden alınan böbreğin oğluna nakledilmesi ile gerçekleşti. Prof. Haberal, ülkemizdeki ilk başarılı karaciğer nakli ameliyatını Aralık 1988'de gerçekleştirmiş. Mart 1990’da ise Türkiye’de ilk kez canlı donörden karaciğer nakli ameliyatını yapmıştır. Prof. Haberal’ın Nisan 1990 tarihinde gerçekleştirdiği erişkin hasta için canlı donörden kısmi karaciğer nakli ameliyatı ise sadece ülkemizde değil, Avrupa, Orta Doğu ve Afrika’daki ilk olma özelliğini taşıyor.

Emre Altuğ'dan organ bağışı çağrısı

7.Kasım.2017 tarihinde Organ Nakli Koordinatörleri Derneği’nin (ONKOD) Astellas desteğiyle bir etkinlik düzenledi. "Organ nakli bir gün sizin için de gerekebilir. Organ bağışı iyiliği bumerang gibi size dönsün, Donörse Senindir!’’ sloganıyla gerçekleşen etkinlikte toplumun tüm kesimlerini organ bağışı konusunda bilgi ve hassasiyet sahibi olmaya dair bir çağrı yapıldı. Etkinliğe katılan Emre Altuğ'da organlarını bağışladığını belirterek şu açıklamayı yaptı: ’’Organ nakli bir gün hepimize gerekebilir. Organ bağışı iyiliği bumerang gibi size dönsün. Türkiye’de 25 binden fazla organ bekleyen hasta var. Maalesef o yoğunlukta organ bağışı yapılmıyor. Biraz daha çabalamamız gerekiyor. Organların toprağa gideceğine bir cana gitmesi çok daha anlamlı. İnsanların kafalarında, organlarının ölmeden önce alınacağına dair yanlış bilgiler var. Uzmanların da anlattığı gibi beyin ölümü gerçekleştikten sonra organlar alınıyor. Kimsenin böyle panik yaşamasına gerek yok. Dini bakımdan fetvası verildi. Eski Diyanet İşleri Başkanı’nın söylediği, "Candan cana verilen en güzel sadaka’’ çok güzel bir cümle.’ İnsanları biraz daha bilinçlendirilirse daha cesur davranabilirler. Organ bağışı iyiliği bir gün döner sizi bulur.’

Yazı: Damla Çeliktaban