Sistit nedir? Sistit neden olur? Sistit nasıl tedavi edilir?

Çoğunlukla yaz mevsiminde ve tatillerde havuzdan kapılan bir hastalık olan sistit ile ilgili bilmeniz gerekenleri derledik! "Sistit nedir?", "Sistit neden olur?", "Sistit belirtileri nelerdir?", "Sistit nasıl tedavi edilir?", "Sistite karşı nasıl önlem alınabilir?" sorularının yanıtı...

Prof. Dr. Mutlu Ateş, sistit ile ilgili bilinmesi gerekenleri anlattı.

Her üç kadından birinde görülen sistit yani idrar yolu enfeksiyonu, kadınları en çok rahatsız eden sağlık sorunları arasındadır. Sistit özellikle tatil döneminde; havuz, deniz ya da ani ısı değişikliği ile soğuğa maruz kalma nedeniyle ortaya çıkabilmesinden dolayı bu koşullara duyarlı olan kişilerde daha sık ortaya çıkmaktadır.

Sistit nedir?

Kadınların idrar yolları erkektekinden farklı olarak dışarıya kısa bir kanalla açılır. Bu nedenle dışarıdan mikropların girmesi daha kolaydır. Aslında vücudun dış kısmında yani vaginal bölgede genital flora denilen; belirli oranda iyi ve kötü mikropların barındığı bir ortam bulunmaktadır. Bu flora dış kapı nöbetçisi gibi kötü mikropların içeri girmesine engel olur. İdrar kesesinde ise normalde mikrop bulunmaz yani bu bölge sterildir. Dış ortamda bulunan bu mikropların idrar kesesine girmesi ve çoğalması enfeksiyona (sistite) neden olur. Özellikle genital bölgedeki tahrişler buradaki mikropların idrar kanalına girmesi kolaylaştırır. Ayrıca vücut direncinin azaldığı durumlar da enfeksiyona yatkınlığı artırabilir.

Sistite direkt olarak yol açmasa da bazı kişiler için özellikle tatil döneminde havuza, denize girmek, soğukta kalmak, uzun süre ıslak ortamlarda bulunmak ve cinsel ilişki sistitin oluşması için kolaylaştırıcı faktörlerdir. Bu gibi durumlarda zararlı bakterilerin idrar yolundan mesaneye (idrar kesesine) ulaşması kolaylaşır. İdrarda yanma ve sık idrara çıkmak gibi şikayetler ortaya çıkar. Bu şikayetler en sık görülen sistit belirtileri olsa da, her zaman sistit göstergesi değildir. Aşırı sıvı, çay, kahve tüketilen durumlarda normalde de sık sık idrara çıkma görülebilir. Bunun dışında az su içmeye veya aşırı terlemeye bağlı olarak da idrar miktarı azalır ve rengi koyulaşır. Bunun sonucunda idrar yapma sırasında yanma, sık idrara gitme olabilir. Bu nedenle şikayetler şiddetli değil ise öncelikle alınan sıvı miktarını arttırmak yeterli olabilir.

Sık tekrarlıyorsa nedeni araştırılmalı

İlk 24 saat içinde; idrar yaparken yanma ve sık çıkma gibi şikayetlerin tamamen geçmediği ya da idrar yaparken zorlanma, idrarın kanlı gelmesi, kasık ve bel ağrısı, akıntı, idrar tutamama, ateşlenme, halsizlik gibi şikayetlerin eklendiği durumlar idrar yollarında ciddi bir enfeksiyona işaret ediyor olabilir. Bu durumda mutlaka bir doktora başvurulmalıdır. Erişkin bir kadında sistit bir yıl içerisinde 3 kez ve daha sık oluyorsa o zaman altta yatan başka nedenlerin de araştırılması gerekir.

Sistit tanısı nasıl konur?

Basit bir idrar tahlili ile sistit tanısı konulabilir. Ancak özellikle sık tekrarlayan sistitlerde, mikrobun cinsinin saptanabilmesi ve uygun antibiyotiğin seçilebilmesi için idrar kültürü yapılması önemlidir. Bu aşamada yapılacak en önemli yanlışlardan biri, kontrolsüz antibiyotik kullanılmasıdır. Yanlış kullanılan ilaçlar hem yan etkileri nedeniyle sorunlar yaratır hem de bakterilerde direnç gelişimine ve kronikleşen enfeksiyonlara yol açabilir. Komplike olan idrar yolları enfeksiyonlarında ise; daha uzun süreli tedavi ve sadece enfeksiyonu kurutmak değil aynı zamanda altta yatan nedenleri de araştırıp ortaya çıkarmak gerekir.

Sistite karşı nasıl önlem alınır?

Bol miktarda sıvı alın.

Hijyen kurallarına dikkat edin.

Kadınların tuvalet temizliği suyla ya da tuvalet kağıdıyla, mutlaka önden arkaya doğru yapılmalı.

C Vitamini alın. C vitamini idrarla atılırken idrarın asitliğini de artırır. Asit, ortam bakterilerin yerleşmesini ve üremesini zorlaştırır. Bu durum tedavinin etkinliğini artırabilir ve kısmen de olsa korunma sağlayabilir.

Kızılcık suyu için. Hem yüksek C-vitamini içeriği olan hem de mesane içerisinde koruyucu bir film tabakası oluşturduğu söylenen kızılcık suyu (cranberry), tedaviyi destekleyen doğal ve etkili bir maddedir.

Tüketilen gıdalarda, gıdaların bozulmasını önleyici katkı maddelerinin bulunmamasına özen gösterin.

Sağlık için gerekli şartlara sahip olmayan havuzlar ve kimi zaman da deniz suyu idrar yolu enfeksiyonlarına neden olabiliyor. Havuz enfeksiyonları arasında en sık rastlanan şikâyet ise ‘havuz sistiti’ olarak gösteriliyor.

Üroloji Uzmanı Op. Dr. Ahmet Gençbay sistit hakkında bilgiler verdi.

Sistit; mesanenin (idrar kesesi) iltihaplanmasıdır. Anatomik olarak erkeklerden farklı olmalarından dolayı kadınlarda daha sık görülen sistit, ihmal edildiği takdirde kronikleşebilir ve üriner sistemde (mesane ve böbreklerde) kalıcı hasara neden olabilir. Bakteriyel sistitler genellikle 20-40 yaşları arasındaki genç kadınlarda daha sık görülür. Her 5 kadından biri, yaşamının herhangi bir döneminde en az bir kez sistit geçirmektedir. Kadınlarda sistitin daha fazla görülmesinin en sık sebebi üretranın daha kısa olmasıdır. Sistitin en sık görülen etkeni, vakaların yüzde 85’inden sorumlu olan Koli basilidir. Normalde bu bakteriler kalın bağırsakta bol miktarda bulunurlar. Bazı risk faktörlerinin varlığında bu bakteriler mesaneye ulaşarak sistite neden olurlar.

Sistit neden olur?

Kötü genital temizlik

İdrar akımının engellendiği durumlar (üriner sistemde taş, tümör veya sonda gibi yabancı cisim bulunması)

Nörolojik olarak mesanenin boşalamaması

Şeker hastalığı

Hamilelik

Yaşlılık

Düzensiz cinsel ilişki (sistit yeni evlilerde daha sık görülür ki, buna "balayı sistiti" denir)

Menopoz dönemi

Erkeklerde prostat ve üretra hastalıkları

Sistitin belirtileri nelerdir?

Dizüri (idrar yaparken yanma, sızı, ağrı)

Pollaküri (sık idrara çıkma) ve az idrar yapma

Acil idrar yapma hissi

Tam boşalamama hissi

Kötü kokulu ve bulanık idrar

Disparoni (cinsel ilişki sırasında ağrı duyulması)

Kasıklarda ve göbek altında ağrı olması

Hematüri (idrarda kan olması)

Sistitin tanısı nasıl konur?

Sistitin tanısında en önemli bulgu anamnezdir. Hastaların çoğunda yukarıda bahsedilen şikayetlerden birçoğu vardır. Bu şikayetlerle gelen bir hastaya ilk yapılacak tetkik, idrarın mikroskobik incelenmesidir. Sistitli bir hastanın idrarında alyuvarlar, akyuvarlar ve bakteriler görülmelidir. Enfeksiyona neden olan bakteriyi tanımlayabilmek için de idrar kültürü gerekebilir. Sistite sebep olan birincil bir hastalık düşünülüyorsa hastaya üriner ultrason, İVP (ilaçlı böbrek filmi) ve sistiskopi (ışıklı bir aletle mesaneye bakma işlemi) de yapılabilir. Sistit ve altta yatan neden tedavi edilmezse, kronikleşebilir ve hastayı zayıf ve bitkin bırakabilir.

Sistit nasıl tedavi edilmelidir?

Bakteriyel bir hastalık olduğundan dolayı tedavide antibiyotikler kullanılmalıdır. Kültür sonuçları çıkana kadar tedaviye gram negatif basillere etkili ilaçlarla başlanmalıdır. Daha sonra tedavi kültüre göre düzenlenmelidir.

Sistitten korunmak için neler yapılmalıdır?

Günlük su alımı en az 2 litre olmalıdır. Su, bakterilerin mesaneye tutunmasını engeller ve dışarı atılmasını sağlar.

Kahve, koyu çay, alkol gibi içecekler ve acılı baharatlı yiyecekler en aza indirilmelidir. Bunların mesane üzerinde uyarıcı etkileri vardır.

Mümkün olabildiği kadar sık idrara çıkılmalıdır. İdrarı tutmak mesanedeki bakterilerin mesane duvarına yapışmasını ve enfeksiyon oluşmasını kolaylaştırır.

Tuvaletten sonraki temizlik doğru olmalıdır. Temizlik önden arkaya doğru yapılmalıdır. Böylece bakterileri idrar kanalına doğru taşımamış olursunuz. Sadece kağıtla silinmek yeterli değildir. Anal bölge mutlaka bol suyla yıkanmalıdır. Ancak aşırı hijyen takıntısı normal vajinal florayı bozabileceğinden dikkatli olunmalıdır.

Vajinal deodorant, parfümlü sabun, pudra kullanımı idrar kanalını tahriş edebileceğinden bu tür ürünler kullanılmamalıdır.

İç çamaşırı tercihi doğru yapılmalıdır. Sıkı, dar pantolonlar ve naylonlu iç çamaşırları giymeyin. Bahsedilen giysiler genital bölgenin nemlilik oranını artırarak bakterilerin üremesini kolaylaştırır.