Daha önce uzun süren bir uçak yolculuğu yaptıysanız veya gece vardiyalarında çalıştıysanız ruh halinizdeki, konsantrasyonunuzdaki ve genel sağlığınızdaki değişiklikleri fark etmişsinizdir. Bu değişiklikler doğal uyku-uyanıklık döngünüzdeki, yani "sirkadiyen ritminizdeki" aksamalardan kaynaklanıyor. Bu döngüdeki aksamalar huysuzluk veya dikkatsizlik gibi basit durumlardan daha ciddi sonuçlara sahip olabilir. Uluslararası bağımsız bir psikiyatri dergisi olan The Lancet Psychiatry'nin yaptığı son araştırma, bu aksamaların depresyon ve bipolar bozukluk riskinin artmasına neden olduğunu gösteriyor.

Sirkadiyen ritimler biyolojik veya davranışsal süreçlerde kabaca 24 saatlik bir döngüde gerçekleşen değişimlerdir. Bu ritimler vücut sıcaklığında, hormon salgılanmasında ve dinlenme-aktivite düzenlerinde gerçekleşir ve fiziksel ve zihinsel sağlığımızın temeli olduğu düşünülür. Sirkadiyen ritim aksamaları ve zihinsel sağlık arasındaki ilişkiyi inceleyen önceki araştırmalar sadece öznel (kendi kendine rapor edilen) uyku ve aktivite ölçümleriyle kısıtlıydı ve çok küçük örnekler kullanmıştı. Ek olarak, bu eski araştırmaların birçoğu çocukluk travması gibi zihinsel sağlığı etkileyebilecek diğer faktörleri doğru biçimde hesaba katmıyordu.

The Lancet Psychiatry'de yayımlanan araştırma 91.000'den fazla katılımcıyı incelemiş ve katılımcıların etkinlikler, bilekte taşınan aktivite izleyici cihazlarla nesnel olarak ölçülmüş. Araştırmada katılımcıların zihinsel sağlık durumlarını veya algısal fonksiyonlarını açıklayabilecek diğer birçok faktör de hesaba katılmış.

Bulgulara göre sirkadiyen ritimlerdeki aksaklıklar -özellikle de dinlenme saatleri sırasında artan aktivite ve/veya gün içinde hareketsizlik- duygudurum bozuklukları (depresyon ve bipolar bozukluk gibi), azalan genel memnuniyet hissi ve yavaşlayan tepki süreleriyle ilişkili. Bu değişiklikler yaş, cinsiyet, sigara kullanımı, alkol tüketimi, ortalama aktivite düzeyleri, eğitim, vücut kütle indeksi ve çocukluk travmalarıyla açıklanamıyor.

Bütüne bakıldığı zaman bulgular aksamış bir sirkadiyen ritminin zayıf bir zihinsel sağlık ve düşük bir mutluluk düzeyiyle ilişkili olduğu fikrini destekliyor. Bulgular ayrıca, dijital bir aktivite izleyiciyle ucuz ve kolayca ölçülebilen gündelik aktivite düzeylerinin, kişilerin depresyon veya bipolar bozukluk geliştirme risklerini değerlendirmek için kullanılabileceğini gösteriyor.

Büyüyen global bir problem

Özellikle geceleri giderek artan yapay ışık kullanımı aksayan sirkadiyen ritimlerle ilişkili olduğu için bu bulguların toplum sağlığı açısından önemli sonuçları olabilir. Bu aksamanın nedeni, geceleri yüksek miktarda yapay ışığa maruz kalan insanların ritimlerini doğal gün ışığı döngülerine senkronize edebilme olasılıklarının daha düşük olmasıdır.

2030 yılına kadar dünya nüfusunun üçte ikisinin şehirlerde yaşayacağı tahmin ediliyor. Bu, birçok insanın sirkadiyen bozukluğu daha kötü hale getirebilecek koşullara maruz kalacağı ve bunun sonucunda, düşük zihinsel ve fiziksel sağlıktan muzdarip olacağı anlamına geliyor.

Yeni araştırma, nedensellik yönüne açıklık getiremiyor. Sirkadiyen bozukluğun zayıf zihinsel sağlık ve düşük bir mutluluk düzeyine, duygudurum bozukluklarının sirkadiyen aksamasına veya her ikisinin de ortak genetik veya çevresel faktörlere bağlantılı olup olmadığını bilmiyoruz. Gelecekte uzun vadeli araştırmaların bu araştırmada incelenen katılımcıları takip ederek neden ve sonuç konusunu daha detaylı olarak ele alacağını umuyoruz. Örneğin, nesnel olarak ölçülen sirkadiyen aksamalarının yeni tanıları veya yeni duygudurum bozuklukları episodlarını öngörüp öngöremeyeceğini incelemek önem taşıyor. Ayrıca, duygudurum bozukluğu hastalarında sirkadiyen ritimleri dengede tutmanın semptom ve mutluluk düzeyini düzeltip düzeltmeyeceğini bilmek de yararlı olacaktır. Uzun bir süredir uyku ve sirkadiyen işlevin fiziksel sağlık için önemli olduğu biliniyordu ama zihinsel sağlığa olan önemlerini anlamaya şimdi başlıyoruz.

Referanslar:

Daniel Smith ve Laura Lyall. "Disrupted sleep-wake cycle linked to mental health problems". Şuradan alındı: https://theconversation.com/disrupted-sleep-wake-cycle-linked-to-mental-health-problems-new-study-96554 (16.05.2018).