Siyah plastik mutfak gereçleri son yıllarda oldukça yaygınlaştı. Durum böyle olunca, siyah plastikler sağlığa zararlı mı? sorusu akla geliyor. İngiltere’de yapılan bir çalışmanın ardından uzmanlar, siyah saklama plastik kaplarını ve siyah mutfak gereçlerinin elden çıkarılması yönünde çağrı yaptı.

Siyah plastik mutfak gereçleri kanser mi yapıyor?

Yeni bir çalışma, çocuk oyuncakları, paket servis kapları ve plastik spatula, patates ezici, makarna süzgeci ve servis kaşıkları gibi mutfak gereçleri de dahil olmak üzere çeşitli günlük ev eşyalarında endişe verici miktarlarda son derece toksik alev geciktiriciler tespit etti.

Çalışma, siyah plastik mutfak gereçleri kullanan kişilerin günde milyonda 34,7 parça dekabromodifenil etere (dekaBDE) maruz kalabileceğini buldu. Başka bir çalışma, kanlarında yüksek düzeyde BDE bulunan kişilerin ölümcül kansere yakalanma olasılığının yüzde 300 daha yüksek olduğunu buldu. Tetrabromobisfenol A veya antimon trioksit gibi yaygın olarak kullanılan bazı kimyasallar yutulursa veya solunursa hamile kadınlarda fetal gelişim sorunlarına ve hatta karaciğer hasarına neden olabileceği de belirtildi.

Uzmanlardan siyah plastiklere yönelik uyarı

Express UK haberine göre, Ulusal Çevre Sağlığı Bilimleri Enstitüsü ve Ulusal Toksikoloji Programı'nın eski yöneticisi ve toksikolog Linda Birnbaum "Gıdayla temas eden malzemeler için siyah plastik kullanmamanızı veya siyah plastik parçalı oyuncaklar satın almamanızı tavsiye ederim." diye ifade etti. Plastik yerine ne kullanılabilir? içeriğine bakabilirsiniz.

İngiltere’de siyah plastiklerle ilgili yayınlanan araştırmanın baş yazarı Megan Liu, "Kimyasal kirlenme ve sağlığımız hakkında endişelenmeye mahal vermeden siyah plastikleri güvenli bir şekilde geri dönüştürebilmemiz için alev geciktiriciler ve tehlikeli plastikler gibi zararlı kimyasalların kullanımını kısıtlayan hükümet ve şirket politikalarına ihtiyacımız var." diye konuştu.

Geri dönüştürülemiyorlar

Siyah plastiklerin, ağır metaller ve alev geciktiriciler gibi yiyeceklere sızabilen ve insan sağlığına tehlike oluşturabilen, düzenlenmemiş miktarlarda toksik kimyasallar içerme olasılığı daha yüksektir. Ayrıca siyah plastikler renklerinden dolayı geri dönüştürülemez. Siyah renk, plastiğe karbon siyahı adı verilen bir maddenin eklenmesiyle oluşturulur. Bazıları polisiklik aromatik hidrokarbonlar (PAH'lar) gibi çok sayıda bileşik içeren karbon siyahı, Uluslararası Kanser Araştırma Ajansı (IARC) karbon siyahını "insanlar için muhtemelen kanserojen" olarak sınıflandırmasına yol açan kanserojen özelliklere sahip olduğunu belirtiyor. Beyond Plastics adlı kuruluş, “Mikrodalga fırınlama sırasında karbon siyahının siyah plastik kaplardan gıdalara geçip geçmediği henüz bilinmiyor ancak herhangi bir renkteki plastik kaptaki gıdaların mikrodalgada pişirilmesini tavsiye etmiyoruz” diye açıklıyor.

Tüm geri dönüştürülebilir plastiklerin %15’i siyah plastik olsa da siyah plastiklerin geri dönüştürülememesi gerçeği, önemli bir çevre sorununun kapıda olabileceğine işaret ediyor. Siyah plastiğe, çoğunlukla tek kullanımlık yiyecek kaplarında rastlanıyor. Bunların büyük çoğunluğu geri dönüştürülmüyor çünkü geri dönüşüm tesislerinin plastikleri sınıflandırmak için kullandığı teknoloji siyah rengi "göremiyor". Bu malzeme ıslah tesisleri (kısaca MRF'ler olarak bilinir), plastikleri renge göre ayırmak için kızılötesi ışık olan Yakın Kızılötesi veya NIR kullanır ve karbon siyahı kızılötesi ışığı emdiğinden, tesis siyah plastikleri ayırt edemez. Çoğu siyah plastik ürün tek bir kullanımdan sonra çöp haline geliyor.

İlginizi çekebilir: İnsan kanında mikroplastik bulundu

Siyah plastik eşyaların zararları

Geri dönüştürülmüş siyah plastiğin bulunmaması nedeniyle siyah plastik eşya için olan talep genellikle ftalatlar, alevlenmeyi geciktirici kimyasallar ve ağır metaller gibi toksik kimyasallar içeren e-atıklarla (eski bilgisayarlar, telefonlar, TV'ler, monitörler, hoparlörler ve cihazlar gibi atılmış elektronik cihazlar) karşılanır. Bunların kadmiyum, kurşun, nikel, krom ve cıva gibi maddeler içermesi olasıdır. Bu kimyasal katkılı plastikler eritilir, gıda sınıfı plastiklerle karıştırılır ve diğer öğelerin yanı sıra çocuk oyuncaklarına, tek kullanımlık mutfak eşyalarına ve kahve karıştırıcılarına, sıcak fincan kapaklarına, pişirme aletlerine, yalıtımlı kupalara, takılara, bahçe hortumlarına ve dekorasyon objelerine dönüştürülür.

Mevcut güvenlik düzenlemeleri elektronikte bulunan bu kimyasalların ve metallerin miktarını sınırlasa da, şu anda geri dönüştürülmüş siyah plastik öğelerin güvenliğini kapsayan hiçbir düzenleme yurt dışı ölçeğinde bile bulunmuyor. Bu nedenle, dizüstü bilgisayarınızda veya telefonunuzda bulunması yasak olan yüksek düzeydeki zehirli kimyasalların, siyah plastik çatalınızda, spatulanızda, oluklu kaşığınızda veya sıcak fincan kapağınızda tamamen yasal olması mümkündür.

Siyah plastik eşyalarda yüksek düzeyde kanserojen madde

2018 yılında ABD’nin Plymouth Üniversitesi'nde yapılan bir araştırma, test edilen siyah plastik oyuncakların, termosların mutfak eşyalarının yüzde 40'ında güvenli kabul edilen seviyelerin 30 katına kadar toksik kimyasalların bulunduğunu buldu. Toxic Free Future adlı kuruluş ve Hollanda’da bulunan Vrije Üniversitesi’nden bilim insanlarının 2024'te Chemosfer adlı bilimsel dergide yayınlanan bir araştırması; gıda servis gereçleri, mutfak eşyaları ve oyuncaklar da dahil olmak üzere siyah plastikten yapılmış çeşitli ev ürünlerinde yüksek düzeyde kansere neden olan, hormonları bozan alev geciktirici kimyasallar buldu.

Bu toksik kimyasallar çok düşük düzeylerde bile ciddi üreme ve gelişim sorunlarına neden olabilir, beyin ve böbrekleri zehirleyebilir, insanda tiroid fonksiyonunu bozabilir, gelişimi etkileyebilir ve uzun süreli nörolojik hasara neden olabilir.

En çok endişe duyulan öğeler arasında siyah plastik pişirme aletleri, karıştırıcılar, yiyecek kapları ve sıcak fincan kapakları yer alır; çünkü ısıya maruz kalma, bu toksik kimyasalların yiyecek ve içeceklerinize sızma olasılığını artırır. Çiğnenme veya emilme ihtimalinin yüksek olması nedeniyle çocuk oyuncakları da büyük endişe duyulan bir diğer alandır.

Siyah plastiklerin tehlikelerinden korunmak için neler yapılabilir?

• Mutfağınızdaki plastik mutfak gereçlerinden kurtulun. Ahşap veya paslanmaz çelik eşyaları tercih edin.

• Siyah plastikteki ve tüm plastik kaplardaki yiyecekleri mikrodalga fırında pişirmekten kaçının.

• Yiyecekleri siyah plastik bir kapta satın alırsanız, eve getirdiğinizde onu cam, seramik veya metal bir saklama kabıyla değiştirin.

• Kendi metal veya bambu çatal bıçak takımınızı ve pipetinizi yanınızda taşıyın, böylece bir daha asla siyah plastik çatal, kaşık, bıçak, karıştırıcı veya pipet almanıza gerek kalmaz.

• Tek kullanımlık sıcak bardaklardan, özellikle de siyah plastik damlatmaz kapaklı olanlardan kaçının. Bunun yerine kendi metal veya seramik kupanızı getirin (ve üst kısmının siyah plastikten yapılmadığından emin olun!)

Referanslar: Beyond Plastics. “Why Black Plastic Is Bad News" (2024) Şuradan alındı: https://www.beyondplastics.org/fact-sheets/black-plastic

Alex Evans "Everyone with black plastic utensils in kitchen warned ‘throw them away now’ (2024) Şuradan alındı: https://www.express.co.uk/news/uk/1968143/everyone-with-black-plastic-utensils-kitchen-warned

Kullanmayı bırakmanız gereken 8 plastik ürün

Plastiklerin altında yazan numaralara dikkat!

Bu haberi okuduktan sonra kullandığınız plastik ürünleri kontrol edeceksiniz!

8

Plastik şişelerin altında sıkça rastladığımız rakamlar bunlar. Şimdi de anlamlarına bakalım: videoyu izlemek için linke tıklayın Pet şişelerin altındaki numaralar ne demek?

1 numara - PET veya PETE (polyethylene terephtalate) Bu plastik en yaygın kullanım oranına sahiptir. Çok yumuşak, şeffaf ve gıdalarda tek kullanım içim güvenli olduğu kabul edilir. Dondurulmamalı, bulaşık makinesinde yıkanmamalı ve mikrodalga fırında kullanılmamalıdır. İçinde bulunan gıda maddesine herhangi bir zararlı madde sızdırmaz. Ancak tekrar kullanım için yeterince temizlenemez ve tekrar kullanıldığında zararlı bakteriler ürer. Bu yüzden PET şişeleri tekrar tekrar kullanma alışkanlığını bırakmamız yararımıza olur. Ayrıca bu şişeler doğada oldukça zor çözünüyor.

2 numara - HDPE veya HDP (high density polyethylene) HDPE, High-Density Polyethylene (Yüksek Yoğunluklu Polietilen)'in kısaltmasıdır. Gıdalarla kullanımının güvenli olduğu kabul edilir. Daha çok süt, deterjan, oyuncak ve plastik torbaların imalatında kullanılıyor. Suya herhangi bir kimyasal karıştırmıyor ve uzmanlar tarafından en tercih edilen plastik olarak gösteriliyor.

3 numara - PVC veya V (poly vinyl chloride) Bu plastik ürünler gıdalarla kullanılmamalıdır. İçindeki zararlı maddeleri gıdalara sızdırır. Çoğunlukla yiyecek kapları, yumuşak materyaller ve oyuncaklar için kullanılıyor. Suya iki toksik materyal karıştırabilen bu plastiğin şişelerde kullanımı tavsiye edilmiyor.

4 numara - LDPE (low density polyethylene) LDPE Low-Density Polyethylene (Düşük Yoğunluklu Polietilen)'in kısaltmasıdır. Kuru temizleme, çöp torbaları, yemek saklama kaplarında bulunur. Zararsızdır. Suya herhangi bir kimyasal karıştırmasa da, bu plastiğin su şişesi olarak kullanılması yasak. Yine de bu plastiğin kullanıldığı bir gıda satın alıyorsanız iki kez düşünmeniz gerekiyor. Zira suya karıştırmadığı kimyasalları, gıdalara bulaştırabilme ihtimaline sahip.

5 numara - PP (polypropolene) En güvenli plastik türü olarak kabul edilir. Beyaz renkte ve yarı şeffaf bir plastik tipi. Sert ve hafif olmasıyla göze çarpıyor. Isıya karşı yüksek bir dirence sahip. Isıtıldığında diğer plastiklerin aksine erimiyor. Bu da onu muhafaza ettiği ürün için iyi bir koruyucu yapıyor. PP, aynı zamanda gıdada yağlanma ve rutubeti engellemek için ideal.

6 numara - PS (polystyrene) Çok farklı amaçlarla kullanılan ucuz ve hafif bir plastik türüdür. Genellikle kullan-at tarzda (yemek paketleri, plastik bardaklar, tabaklar, yumurta kapları ve kaşık) vs. için kullanılıyor. Isındığı zaman kanserojen bileşikler yayabiliyor. Bu yüzden uzun süreli kullanımlarda kesinlikle tavsiye edilmiyor. En çok kullanılan bir şey olmasına rağmen zararlıdır.

7 numara - Diğer Sporcu su şişeleri, biberonlar, yemek saklama kapları ve bazı pet şişelerde kullanılıyor. Kullanılan bu plastiğin, en tehlikeli ve uzak durulması gereken plastik olduğu söyleniyor. Karışık polikarbon materyallerden imal edildiği için geri dönüşüme uygun değil. Bunun da ötesinde, kullanımında BPA (Bisphenol A) kullanıldığı için yemeğe ya da içeceğe kimyasallar karıştırabiliyor. videoyu izlemek için linke tıklayın Pet şişelerin altındaki numaralar ne demek?