Covid-19, bir halk sağlığı krizi. Yaşanan pandemi dolayısıyla, sosyal mesafeler arasındaki uyumsuzluğu azaltmaya ihtiyaç oluyor. Bilim insanları da bu problemi çözmek üzerine çalışmalar yapıyor.

Araştırmacılar, işleyen belleklerinde, diğer adıyla çalışma belleklerinde daha yüksek kapasiteye sahip olan bireylerin sosyal mesafenin faydaları konusunda daha yüksek bir farkındalığa sahip olduklarını ve daha sonraları, salgının erken aşamasında önerilen sosyal mesafe uyarılarına daha fazla uyum gösterdiklerini buldular. California Üniversitesi’nin Covid-19’un ilk aşamalarında yaptığı araştırma sonuçlara göre, kişilerin sosyal mesafeye uyup uymaması, çalışma belleklerinin ne kadar bilgi tutabileceğine bağlı olabiliyor.

Çalışma belleği, bilgiyi zihinde kısa süre tutmanın psikolojik süreci olarak tanımlanıyor ve sadece saniyeler sürüyor. İşleyen bellek olarak da adlandırılan bu bellek türünün kısa süre boyunca tutabileceği bilgi kapasitesi zekâ, kavrayış, anlama ve öğrenme gibi birçok zihinsel yeteneğin işareti sayılıyor.

Çalışan bellek kapasitesi ne kadar yüksek olursa, sosyal mesafeye dikkat de o kadar artıyor. Bu durum ise depresif ve endişeli ruh hallerinden, kişilik özellikleri, eğitim, zekâ ve gelir düzeyi gibi psikolojik ve sosyoekonomik faktörlerden bağımsız olarak gerçekleşiyor. Araştırmacıların ilginç bulduğu bu detay, pandemiyle yaşamanın bellek üzerindeki etkilerini daha fazla araştırmak gerektiğini gösteriyor.

Bellek türleri nelerdir?

Bilgileri akılda tutabilme becerisi olarak özetlenen bellek çalışmalarında önde gelen isimlerden biri olan Alan Baddeley, belleği ‘uzun süreli bellek’ ve ‘kısa süreli bellek’ olmak üzere ikili olarak ele alan bellek sistemine karşı çıkarak, her iki belleğin bazı kısımlarını içeren yeni bir bellek sistemi önermişti. Önerdiği ortak bellek sistemi “çalışma belleği” olarak adlandırıldı.

Çalışma belleği, günlük hayatımızı sürdürürken en büyük yardımcımız olarak nitelendiriliyor. Biz düşünmek, okumak, öğrenmek, hatırlamak, dikkat etmek ve akıl yürütmek gibi bilişsel görevleri yerine getirirken bilgiyi geçici olarak tutan ve düzenleyen bir bellek türü olan çalışma belleği, merkezi bir yürütücü gibi işlev gösterir. Aktif olan bellektir. Dikkat, algı ve tanı için çalışır. Hangi olayların dikkate değer olduğuna, hangilerinin görmezden gelineceğine karar veren bir denetleyici gibi rol üstlenir. Bilinç kavramı ile yakından ilişkilidir. Diğer bellek türlerine göre bireysel farklılıkları daha fazla içerir. Sık sık yaptığımız şeyleri daha hızlı yapabilmeye başlamamızı sağlayan bellek türü çalışma belleğidir. Üstün yetenekli insanların çalışma belleği kapasiteleri, böylece bilgiyi işleme hızları daha yüksektir.

Çalışma belleği ne işe yarar?

Çalışma belleği, yürütülen görevle ilgili bilginin etkin şekilde saklanmasını, kolayca ulaşılmasını ve değerlendirilmesini sağlar. Bilgilerin davranışların gerçekleşmesi üzerindeki etkilerini de çalışma belleği belirler. Kısa süre boyunca depoda tutulan bilgilerin amaca uygun davranış yanıtlarına dönüşmesini çalışma belleği sağlar. Uzun süreli bellek sınırsız kapasitede nitelendirilir ancak çalışma belleğinin zaman ve kapasitesi sınırlıdır. Günlük işleri yürütürken sürekli olarak faydalandığımız çalışma belleği, ortamdan etkilenen yapıdadır. Başka bir deyişle günlük hayatta etrafınızda olan biten şeyler ve deyim yerindeyse zihinsel yükünüz, işleyen belleğiniz üzerinde doğrudan etkilidir.

Günlük konuşma dilinde daha çok ‘hafıza’ olarak adlandırılan bellek, bilgiyi kodlamayı, depolamayı ve geri çağırmayı sağlar. Dikkatimizi veremediğimizde bilgiyi kodlamamız, depolamamız ve geri çağırmamız zorlaşır. Bellek sistemimize giren bilgi, etkin şekilde kodlanmadığında veya bilginin depolanması sırasında ortamda karıştırıcı etkiler bulunduğunda, ihtiyacımız olduğu zaman etkin şekilde kullanılamaz. Etraftaki karıştırıcı etkiler, zihnin görevlerini tamamlaması üzerinde olumsuz etki gösterir. Günlük hayatta “Kafa karışıklığı” denilen durumun sebeplerinden biri de budur.

Zihinsel yükü hafifletmek, rahatlatıcı aktiviteler yapmak, zaman planı yapmak, notlar almak ve iş yükünü dağıtmak gündelik hayatta hafızanızın daha iyi çalışması için yapabileceğiniz düzenlemelerden sadece birkaçıdır. Günde sadece 5 dakikayla başlayarak yapılan bir meditasyon veya rahatlatıcı aktivite bile sinir sisteminizi rahatlatmaya yardımcı olur.